Fréttir - Eyjafréttir - 06.04.2000, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 6. apríl 2000
Fréttir
11
jum sem byggðar eru á fornri mynt sem fannst hér árið 1991
ngu á undan Pöpum og víkingum
Ragnar segir að fleiri rök liggi
einnig að baki tilgátu hans um tengsl
rómversku myntarinnar í Vestmanna-
eyjum og annarra rómverskra peninga
sem fundist hafi á Islandi. „Það hafa
fundist hér fimm rómverskir peningar
og allir eru þeir á slóðum papa. Tveir
fundust að Bragðavöllum í Hamars-
firði rétt inn af Papey, einn í Hvaldal
rétt hjá Papafirði, einn fannst í
Vestmannaeyjum, einn að Hvítárholti
í Amessýslu. I greinargerð minni um
Vestmannaeyjapeninginn sagði ég að
hann hefði komið með Irum hingað,
en síðan hef ég fengið nokkra
bakþanka.“
Mynt írá 3. öld
Ragnar segir að Kristján Eldjám hafi
rannsakað peningana tvo sem fundust
á Bragðavöllum og sett fram hug-
myndir um að þeir væm hingað
komnirmeðrómverskuskipi. „Hann
benti réttilega á að þá hefðu rómversk
herflutningaskip verið í fömm milli
Italíu og Bretlands. Ég kynnti mér
málið og sögu rómverskra skipa.
Rómverjar áttu á þessum ámm skip
sem gátu borið 3500 tonn af komi ífá
Egyptalandi til Rómar. I siglingum
frá Ostia til Englands vom þeir með
skip sem gátu borið 500 til 700 tonn
vegna þess að stærri skip gátu ekki
komist upp dýpsta álinn á Thames.
Eitt líka er merldlegt atriði sem ég hef
kannski ekki ekki gaumgæft nóg , en
það er að allir þessir fímm peningar
em frá þriðju öld. Peningurinn sem
hér fannst er frá 225 til 227, hinir em
frá árinu 250 og sá yngsti frá 286 til
305. Af hverju ættu Iramir að hafa
komið með peninga hingað og alla ffá
þriðju öld. Þeir byijuðu yfirleitt ekki
að fara sínar trúboðsferðir fyrr en eftir
að heilagur Brendan var búinn að fara
sína ferð til íslands og Ameríku árið
570 og hefði getað sagt þeim frá
löndunum í vestri, en hvar áttu þeir
endilega að fá peninga frá þriðju öld.
Irsku klaustrin áttu að sjálfsögðu
rómverska peninga og voru rík, en
voru ekki rænd af víkingum fyrr en
um 793. Rómverskir peningar gengu
á Bretlandi í 400 ár, eða frá því Róm-
verjar koma þangað og þar til
Rómaveldi líður undir lok. Ég er
eiginlega kominn að þeirri niðurstöðu
að rómversk skip hafi hrakið hingað,
því það er afskaplega auðvelt að
ímynda sér að þegar rómversk skip
em að fara íyrir Biskayaflóann, sem er
eitt versta veðravíti sem til er, að
sterkur austanvindur hreki skipið af
leið, en þá var hér gott skipalægi. Hér
gátu menn fengið vatn og hugsanlega
vistir og endumýjað skipið. Síðan hafi
menn sagt öðmm frá að hér væri
land.“
Sallustia keisaraynja flutt til
Vestmannaeyja?
Ragnar segir að því meira sem hann
hafi farið að hugsa um Sallustiu, þá
hafi honum dottið í hug hvort hún
hefði ekki verið flutt með her-
flutningaskipi til Vestmannaeyja en
ekki Pribolitaniu, eins og tilgátur segja
til um „Astæðan er einföld og hún er
sú að koma í eitt skipti fyrir öll í veg
fyrir að hún gæti komist til valda aítur.
Það er ekki óeðlilegt að hún hafí haft
með sér einhvem sjóð, eða pening
með mynd af sér til þess að byggja
upp kjark sinn og til að sýna öðmm að
hún væri þetta merkileg kona að hafa
komist á pening, ellar til þess að múta
mönnum til þess að hjálpa sér til að
komast aftur til Rómar.“
Skansinn er nokkuð breyttur síðan peningurinn fannst, en svona lítur Skansinn út í dag. Við austurhleðsiuna fann Aðalstcinn Agnarsson
peninginn góða árið 1991.
Framhlið peningsins sem fannst í Vestmannaeyjum 1991. Greina má
mynd keisaraynjunnar og áletrun með nafni hennar.
Bakhlið sama penings, hvar sjá má hermann á hesti.
Papamir voru héma líka
Þrátt fyrir þessa tilgátu Ragnars um
komu Sallustiu til Vestmannaeyja, þá
breytir það engu um vem papa í
Eyjum. „Það er þrennt sem skýrir
það. Hér vom Vestmenn þegar
Ingólfur kom, eins og nafnið segir til
um. í öðm lagi er í Heimakletti
höggvinn keltneskur kross og í þriðja
lagi segir mér Margrét Auðar
Hermannsdóttir, fomleifafræðingur,
að ofarlega í bænum séu leifar af
hringlaga vegg, svipuðum og þeir
notuðu til þess að geyma ýmist
skepnur eða fóður. Svipaðar hleðslur
hafa og verið ljósmyndaðar úr lofti úti
á Seltjamamesi. Þetta fmnst mér rök
og vega þungt fyrir því að papar hafi
verið hér, en tímamismunurinn milli
þriðju aldar og komu papanna er allt
of mikill til þess að papar hafi haft
slíka peninga í fómm sínum, eins og
sá er hér fannst. Víkingamirgátu líka
komið með rómverska peninga, vegna
þess að þeir eru að gera strandhögg á
Englandi og Irlandi. Það var kristið
land strax á fyrstu öld og gekkst ekki
undir kaþólska kenningu fyrr en löngu
seinna. Klaustrin vom og sjálfstæð og
gátu hafa fengið rómverska mynt, en
þau koma hins vegar ekki til fyrr en
um 500 og síðar. Að víkingamir hafi
komið komið með þessa peninga og
alla ffá 3. öld tel ég því útilokað.“
Ekki vísindi
Ragnar vill taka það fram að ekki
megi kenna þessa tilgátu hans við
vísindi. „Því miður hef ég ekki haft
tíma til að rannsaka þetta betur, en mér
finnst þessi tilgáta með hingað komu
Sallustiu alveg nógu góð til þess að
kynna þessa mynt og þá staðreynd að
hún fannst hér. Það sem þarf að gera
er að fá jarðsjá til þess að skoða
Herjólfsdali. I svona jarðsjá, sem er
eins og hvert annað asdiktæki er hægt
að senda merki niður á allt að tólf
metra dýpi, síðan er hægt að sjá og
meta hvað er undir. Upplýsingar
tækisins em síðan settar í tölvu sem
vinnur úr niðurstöðunum og skilar
teikningum.“
Hvaða málmur er í peningnum sem
fannst hér og hvemig er ástand hans
núna?
„Hann er úr kopar og ástand hans er
alveg hræðilegt. Vandinn er nefnilega
sá að þegar Aðalsteinn Agnarsson
fann peninginn fór hann með hann til
Skúla Uraníussonar vinar síns.
Aðalsteinn vissi í raun ekkert hvað
hann var með í höndunum, en þeir
helltu sým á peninginn og hann kom
afskaplega skaddaður úr því baði.“
Sjaldgæfur peningur
Um sögulega þýðingu þessa fundar
fyrir Vestmannaeyjar segir Ragnar
mjög mikilvægar. „Getur það ekki
verið að menn hafi þekkt Vestmanna-
eyjar svo og svo mörgum öldum áður
en papar og víkingamir komu hingað.
Þessi peningur Sallustiu Barbiu er
ekki mjög algengur og ekki talinn í
sjálfu sér neitt sérstaklega merkilegur.
Það em til peningar með mynd hennar
einni eða með manni sínum. Þessir
peningar hafa verið slegnir í Mið-
austurlöndum, Grikklandi og Egypta-
landi, en þá heitir hún Gneia Seia
Erenea."
Hvort heldur trúarlegar eða póli-
tískar ástæður liggja að baki útlegð
Sallustiu, þá er freistandi að spyrja
hvenær myntin er slegin?
Sallustia er gift Alexander Sevems
í tvö ár, eins og ég sagði áðan en það
tekur tíma að koma boðum um ríkið,
bæði boð að slá mynt en mynt var
ekki öll endilega slegin í Róm, heldur
víðar og einnig hefur tekið tíma að láta
boð gang um að hún væri ekki lengur
í náðinni. Nú þarf að rannsaka betur
sögu Sallustiu, en það var ekkert
óalgengt að myndir kvenna væm
settar á peninga bæði fyrir og eftir
keisaratímann."
Benedikt Gestsson