Harmoníkan - 01.05.1999, Blaðsíða 12

Ú R E I
Það ætti að vera öllum harmon-
ikuunnendum ánægjuefni, að áhugi
unglinga fyrir harmonikunámi er nú
meiri en nokkru sinni áður. Kennsla í
harmonikuleik hefur víða verið tek-
in upp í tónlistarskólum og á það án
efa stóran þátt í þessari þróun. Nú
eru í mótun harmonikuleikarar fram-
tíðarinnar sem þannig alast upp við
betri skilyrði en áður þekktust. Vafa-
laust eiga þeir eftir að leggja sitt af
mörkum til þess að hækka gengi
harmonikunnar og veita landslýð
ánægju með leik sínum. Okkur sem
eldri erum, ætti þetta að vera hvatn-
ing til þess að gera betur og meira
en hingað til. Ég held að engum dylj-
ist það að „standardinn“ hefur ekki
verið mjög hár og að aukin gagnrýni
á eigin spilamennsku, bættur smekk-
ur og aukinn metnaður myndi duga
langt til þess að lyfta hljóðfærinu og
þarmeð hljóðfæraleikurunum úr
þeirri lægð sem einkennt hefur stétt-
ina til þessa.
í þessu sambandi langar mig til að
minnast á einn af þeim hnökrum
sem áberandi eru hjá sumum, og ég
segi bara sumum, en hann mætti
kalla „sjöundarsýki". Þetta er sú
árátta að nota sjöundarhljóm í bassa
í staðinn fyrir dúr eða moll, eftir því
sem við á. Þetta er því verra sem að
þessum hljómi er gefin aukin
áhersla, einmitt þar sem hún á ekki
að vera, svo úr verður staglkenndur
hrærigrautur, smekkleysa sem bæði
fer á eyrun og taugarnar. Oft má
heyra þokkalega gengið frá laginu í
hægri hendi en hvað bassanum við-
kemur þá er þessi hakkavél sett í
gang, sjöundar- hljómar við öll tæki-
færi, með tilheyrandi rykk í belginn,
og það á öfugu slagi!— Þetta er held-
ur ófögur lýsing en því miður alltof
sönn, alltof oft. Ef greinarkorn þetta
leiðir einhvern til betri vegar með
hæfilegri sjálfs-gagnrýni, þá er vel
farið.
Ég geri ráð fyrir að allir heyri
muninn á dúr og moll, þ. e. stórum
og litlum þríhljómi. Lög eru annað-
hvort í dúr eða moll, sennilega best
að athuga lokahljóminn til að ganga
úr skugga um það, en hvort sem um
er að ræða, geta í laginu verið ýmsir
aðrir hljómar, þar á meðal sjöundar-
hljómar. Þó hljómaskipan geti verið
á marga vegu, skal allt falla í eðlilegt
samhengi, eins og hljómfræðin gerir
NU í ANNAÐ
ráð fyrir. Góð aðferð til að hljóma-
setja lag „eftir eyranu“ er að kynna
sér hljómaferli svipaðra laga á
prenti, en þar er oftast hægt að
treysta á smekkvísi og þekkingu
þannig að ljóst sé hvar sjöundar-
hljómar eiga að vera. Við þetta má
bæta að í fjórskiptum takti, er
áhersla lögð mest á fyrsta slag,
minni á þriðja slag, en engin á ann-
að eða fjórða slag. Þarna liggur
hundur grafinn eins og áður segir. Sé
takturinn þrískiptur er áherslan að
sjálfsögðu einungis á fyrsta slagi.
Hér er aðeins stiklað á stóru og
verður ekki farið dýpra í tæknileg at-
riði enda ástæðulaust á þessum
stað. Skilaboðin eru því þessi:
Fyrir alla muni notið ekki sjöund-
arhljóma nema þar sem þið eruð
vissir um að þeir eigi við. Ef þið
erum í vafa hvenær það er, þá notið
dúr í staðinn, þeir eru skaðlausir í
svona tilfellum og geta gengið í stað
sjöundarhljómanna. Hér er að sjálf-
sögðu átt við dómínant sjöund, þ.e.
hljóm í 3. hljómaröð harmoniku-
bassans. Minnkaður sjöundarhljóm-
ur (dim) er svo í 4. hljómaröð, eins
og allir vita, en stundum ber á of-
notkun þessa hljóms, en það er önn-
ur saga.
Gaman var að lesa greinina í síð-
asta blaði, um nafnið á harmon-
ikunni, þ.e. hvort harmonika með
melódíubassa skuli kallast accor-
deon eða bara harmonika. Fyrir mitt
leyti tek ég undir með Jörgen
Sundequist að harmonika skuli það
vera, þó með melódíubassa sé. Ef
þörf er á því að svona harmonikur
heiti öðru nafni, þá finnst mér nafnið
„accordeon“ vísbending um gjald-
þrota ímyndunarafl og líklegast að
maður þyrfti í taltíma til að bera rétt
fram, svo ekki ruglaðist við enska
heitið „accordion“. Eitt gleymdist þó
í greininni. Hvað á að kalla þær
harmonikur sem eru með „convert-
er“ og geta því verið með bæði
melódíu bassa og standard bassa.
Klúðurslegt að kalla sama hljóðfærið
tveimur nöfnum eftir því hvaða lag
er leikið. Vonandi losnum við undan
þeim vanda. Annars litlar áhyggjur
af þessu, því í landinu eru ekki mörg,
margir eða margar „accordeon“
(harmonikur)!
Brýnna var að komast til botns í
því hvernig rita skal „harmonika".
Fargi sjálfsagt af mörgum létt,
hvort rita skuli o eða ó, i eða í eða
eitt k í stað tveggja. Átta möguleikar
minnkaðir í einn. En það minnir á
annað.
Okkar ástkæra hljóðfæri hefur far-
ið varhluta í nægtabrunni okkar ást-
kæra ylhýra og á ég þar við að ein-
stakir hlutar þess eru ennþá óskírð-
ir. í fljótu bragði man ég ekki eftir
nema tveimur heitum sem talist geta
íslensk og skiljanleg, en þau eru
belgur og ólar. Hvernig væri að taka
til hendinni og finna nöfn á hlutina,
þá ytri svona til að byrja með. Hvað
gæti t.d. tréverkið heitið, sem hýsir
„tónastokkana“ með „tónaplötun-
um“? Einu sinni heyrði ég talað um
blökk (ft. blakkir), þ.e. vinstri blökk
og hægri blökk. Ekki svo vitlaust.
Hvað getur „hljómborð“ heitið ann-
að en hljómborð? Þar eru jú bara
„hnappar11 á hnappaharmoniku, en
hvað heita þessir „hnappar“ á píanó-
harmoniku? Hvað er upp og hvað er
niður á „hljómborðinu“? Svo er tal-
að um „hljómbotn“. í píanói magnar
hljómbotninn hljóminn, en í harm-
oniku hefur hann ekkert með það að
gera. Hann er bara skilrúm með göt-
um sem hleypir lofti út eða inn.
Svona mætti lengi telja.
Fullvíst er að meðal harmoniku-
unnenda leynast menn með áhuga á
íslenskri tungu og hæfileika til þess
að endurhæfa gömul heiti eða smíða
ný. Harmonikublaðið veitir öllum
góðum tillögum móttöku. Af nógu er
að taka. En þessum vangaveltum er
lokið í bili.
Kœrar kveðjur,
Bragi Hlíðberg
' mAiMMmmö*\
VERKSTÆÐI TIL
ALHLIÐA VIÐGERÐA Á
HARMONÍKUM AÐ
KAMBASELI 6 RVK.
HAFIÐ SAMBAND VIÐ
GUÐNA í SÍMA
567 0046 / 845 4234
12