Fréttablaðið - 26.03.2013, Qupperneq 8

6.105
daga voru sak-
borningarnir sex
samtals í gæslu-
varðhaldi vegna
málanna.
| FRÉTTIR | 26. mars 2013 ÞRIÐJUDAGUR8
SKÝRSLA STARFSHÓPS UM GUÐMUNDAR- OG GEIRFINNSMÁLIN
RENAULT KANGOO DÍSIL
EYÐSLA 4,9 L / 100 KM*
VINSÆLIR
ENDA SPARNEYTNIR ATVINNUBÍLAR
RENAULT TRAFIC DÍSIL
EYÐSLA 6,9 L / 100 KM*
RENAULT MASTER DÍSIL
EYÐSLA 8,0 L / 100 KM*
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
5
6
5
6
4

*
E
yð
s
la
á
1
0
0
k
m
m
ið
a
ð
v
ið
b
la
n
d
a
ð
a
n
a
k
s
tu
r.
BL ehf. Sævarhöfða 2 / 525 8000
Bílahúsið / Reykjanesbæ / 421 8808 – Bílasalan Bílás / Akranesi / 431 2622
Bílaverkstæði Austurlands / Egilsstöðum / 470 5070 – Bílasala Akureyrar / 461 2533
www.renault.is
RENAULT – Í LIÐI MEÐ ATVINNUREKENDUM Í 100 ÁR.
Það er ekki að undra að Renault sé stærstur á sviði sendibíla í Evrópu.
Eftir meira en 100 ár í bransanum vita þeir hjá Renault hvað skiptir máli
þegar bíllinn er vinnustaðurinn þinn: áreiðanleiki, sveigjanleiki og ekki
síst þægindi.
TRAFIC STUTTUR
VERÐ FRÁ: 3.418.327 KR. ÁN VSK.
2,0 DÍSIL - 115 HÖ VERÐ: 4.290.000 KR. M. VSK.
MASTER MILLILANGUR
VERÐ FRÁ: 4.292.821 KR. ÁN VSK.
2,3 DÍSIL - 125 HÖ VERÐ: 5.390.000 KR. M. VSK.
KANGOO II EXPRESS
VERÐ: 2.541.833 KR. ÁN VSK.
1,5 DÍSIL - 90 HÖ VERÐ: 3.190.000 KR. M. VSK.
1 Lengd einangrunarvistar og tíðar og langar yfirheyrslur.
2 Einstaklingsbundnir áhættu-þættir.
3 Tíð óformleg samskipti rann-sakenda við sakborninga á
meðan á rannsókn stóð, svo sem
heimsóknir í klefa og ferðir með þá
út úr fangelsinu.
4 Fjöldi samprófana, sem gat ýtt undir að sakborningar breyttu
framburði sínum, aðeins vegna
áhrifa annarra sakborninga.
5 Fjöldi vettvangsferða og tilrauna til að leita að líkum Guðmundar
og Geirfinns.
6 Takmörkuð aðstoð lögmanna, en ljóst er að sakborningar
fengu sjaldan að ræða einslega við
lögmenn sína og dæmi eru um að
þeim hafi beinlínis verið neitað um
aðgang að lögmönnum.
7 Óttinn við að gæsluvarðhaldið yrði framlengt ef rannsakendur
væru ekki sáttir við framburð
þeirra.
8 Fangaverðir ræddu í einhverj-um tilvikum við sakborninga
um atvik málanna og fóru með
rannsakendum að leita að líkunum.
Yfirfangavörður var mikið inni í
rannsókn málsins og ræddi bæði
við rannsakendur og sakborninga.
9 Svo virðist sem rannsakendur hafi haft „rörsýn“ við rannsókn
og haft fyrirfram skoðun á sekt
sakborninga og neikvæð viðhorf til
sumra, einkum Sævars og Kristjáns
Viðars.
9 ATRIÐI SEM DRAGA ÚR ÁREIÐANLEIKA JÁTNINGA
Hafið er yfir allan skynsamleg-
an vafa að framburður og játn-
ingar Erlu Bolladóttur, Sævars
Ciesielskis, Kristjáns Viðars Við-
arssonar, Tryggva Rúnars Leifs-
sonar, Alberts Klahn Skaftason-
ar og Guðjóns Skarphéðinssonar
í Guðmundar- og Geirfinnsmál-
unum voru óáreiðanlegir. Þetta
er megin niðurstaða sálfræðilegs
mats í nýrri 500 blaðsíðna skýrslu
starfshóps innanríkisráðuneyt-
isins um málin, sem kynnt var
í gær. Sálfræðingarnir Gísli H.
Guðjónsson og Jón Friðrik Sig-
urðsson gerðu sálfræðimatið.
Starfshópurinn telur í ljósi
þessa „veigamiklar ástæður fyrir
því að málin verði tekin upp á ný“.
Hópurinn tiltekur þrjár mögu-
legar leiðir til endurupptöku
málsins. Í fyrsta lagi muni ríkis-
saksóknari meta hvort tilefni sé
til aðgerða af hálfu ákæruvalds-
ins, í öðru lagi að sakborningarnir
leiti sjálfir eftir því að málin verði
tekin upp aftur og að það yrði stutt
með opinberu fé, og í þriðja lagi
að lagt verði fram frumvarp á
Alþingi sem mæli fyrir um end-
urupptöku málsins.
Það sem er mjög óvenjulegt við
rannsókn málanna er hin langa
einangrunarvist sakborninga í
gæsluvarðhaldi og vald rannsókn-
ardómaranna til að úrskurða þá
aftur og aftur í varðhald. „Vitað er
að löng einangrunarvist getur haft
alvarleg áhrif á hugsun fólks og
líðan. Þekkt einkenni eru óróleiki,
ruglástand, einbeitingarerfiðleik-
ar, óskýr hugsun, brenglað raun-
veruleikaskyn og svefntruflanir.
Rannsóknir sýna einnig að langar
yfirheyrslur leiða oft til þess að
fólk gefur falskar játningar.“
Ljóst er af dagbókum Síðu-
múlafangelsisins að sakborning-
arnir sex voru yfirheyrðir mjög
oft, mun oftar en skýrslur eru til
um. Talað var við þá óformlega
og í klefum þeirra, stundum að
næturlagi og iðulega mjög lengi.
„Þetta er alvarlegur galli á með-
ferð sakamála og sýnir að alls
ekki er unnt að treysta eingöngu
á fyrir liggjandi skýrslur við mat
á framburði sakborninga,“ segir
í skýrslunni. „Slík vinnubrögð
rannsakenda auka mjög hættu á að
sakborningar játi aðild að málum
sem þeir hafa hvergi komið nærri
og hafa enga þekkingu á.“
Mjög áberandi er hversu mikið
ósamræmi var á milli sakborn-
inga og hversu mikið og oft þeir
breyttu framburði sínum, að því
er fram kemur í skýrslunni. Þetta
hafi lögreglumenn túlkað sem til-
raunir sakborninga til að flækja
málin. „Það er eins og rannsak-
endurnir hafi ekki litið á aðra
möguleika en sekt sakborning-
anna. Mun líklegra er að ósam-
ræmið hafi stafað af þekkingar-
leysi sakborninganna á málunum
og að þeir hafi hvergi komið þar
nálægt,“ segir í niðurstöðum sál-
fræðinganna.
thorunn@frettabladid.is
Geirfinnsmál verði
tekið upp aftur
Hafið er yfir allan skynsamlegan vafa að framburður allra sakborninga í Guð-
mundar- og Geirfinnsmálunum hafi verið óáreiðanlegur. Ekki átti að leggja þá til
grundvallar. Sálfræðingar segja líklegt að þeir hafi „hvergi komið þar nálægt“.
Ljóst er að Hæstiréttur hafði ekki nægi-
lega góða yfirsýn yfir aðgerðir lögreglu við
rannsókn Guðmundar- og Geirfinnsmála,
að mati starfshópsins. Ýmsir gallar hafi
legið fyrir á rannsókn lögreglu þegar dómur
Hæstaréttar féll árið 1980.
Hópurinn segir að slá megi því föstu að yfir-
heyrslur og viðtöl hafi verið margfalt fleiri en
gögn gáfu til kynna. Réttur sakborninga til að
njóta lögfræðilegrar aðstoðar hafi verið fyrir
borð borinn oftar en dómstólar héldu, aðeins
séu örfá dæmi í fangelsisdagbókum um að
lögmenn hafi verið viðstaddir yfirheyrslur.
Þá sést á yfirheyrsluskýrslu að framburður
sexmenninganna í einangrun barst á milli
þeirra. Þau fengu þannig upplýsingar um
rannsóknartilgátur lögreglunnar. Lögreglan
hafi litið svo á að hlutverk hennar væri að
samræma framburðina, og einblínt of mikið á
sekt þeirra.
Neikvætt og fordómafullt viðhorf
fangavarða í garð sakborninga, einkum Sævars
Ciesielski og Kristjáns Viðars Viðarssonar, og
sérstakt andrúmsloft og spenna í Síðumúla-
fangelsi jók jafnframt álag á sakborninga í
Guðmundar- og Geirfinnsmálunum.
Starfshópinn skipuðu Arndís Soffía Sig-
urðardóttir, formaður, Haraldur Steinþórsson
og Jón Friðrik Sigurðsson. Auk þess störfuðu
réttarsálfræðingurinn Gísli Guðjónsson og lög-
fræðingurinn Valgerður María Sigurðardóttir
með hópnum. - þeb
➜ Örfá dæmi um lögmenn viðstadda í yfirheyrslum:
Hæstiréttur hafði ekki næga yfirsýn
Framburður Guðjóns Skarphéðinssonar ber öll merki falskrar játningar,
að mati sálfræðinganna. Hann hafi meðal annars sýnt ákafa við að hjálpa
lögreglunni við að leysa málið, sýnt blint traust á yfirheyrendur, hafi haft
vantraust á eigin minni og frjótt ímyndunarafl, hann hafi hægfara upplifað
niðurbrot á raunveruleikamati og sýnt algjöra vangetu til að gefa lögreglu
upplýsingar sem hægt var að staðfesta. Sú staðreynd að hann dró fram-
burð sinn ekki til baka í mörg ár sé í fullu samræmi við vantrú á minn-
ingar um sakleysi sitt og að vera tekinn trúanlegur.
FÖLSK JÁTNING GUÐJÓNS
KÚPLAÐ ÚT „Það sem upp úr okkur hefur komið eru játningaþulur, ekkert annað.
Þetta er heilaþvottur, þetta er andleg píning,“ sagði Sævar Ciesielski, þegar hann
flutti eigin varnarræðu fyrir Sakadómi Reykjavíkur árið 1977. „Saklaust fólk er látið
játa á sig rangar sakir og svo er því kúplað út úr þjóðfélaginu.“
MYND/BJARN LEIFUR BJARNLEIFSSON