Fréttablaðið - 12.04.2013, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 12. apríl 2013 | SKOÐUN | 17
Í DAG
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Ég er átta ára. Ég sit í landa-
fræðitíma. Í bókinni er kort
af landinu mínu með þeim 49
sýslum sem þá eru. Í sumum
sýslnanna eru lítil merki. Sums
staðar eru þetta lítil svört kol,
annars staðar lítil brún kol.
Sums staðar myndir af litlum
álverum, annars staðar myndir
af einhverjum öðrum verksmiðj-
um sem breyta einu í annað og
skila mismuninum út í andrúms-
loftið.
Við skoðum kortið saman. Í
einni sýslunni er mjög mikið af
svona merkjum, slatti af litlum
brúnum og svörtum kolum og
fullt af skorsteinum. Kennarinn
reynir að skapa þá stemningu að
það sé nú sýsla sem sé að skila
sínu til samfélagsins. Sýsla sem
skapar verðmæti. Annað en sýsl-
an okkar.
Samt á ég erfitt með að kyngja
þessu alveg. Mér finnst ekki
vont að búa í sýslunni okkar. Þar
er gott loft, gott vatn og stutt í
fjöllin. Ég hef komið í hina sýsl-
una. Amma mín býr þar. Þar er
fullt af skorsteinum og mengun
úti um allt. Snjórinn er svart-
ur. Vatnið í krönum gult. Allir
karlmenn í sýslunni deyja fyrir
aldur fram. Ég er átta ára og
kenni sýslunni um.
Svarta gullið
Mikill iðnaður byggðist í kring-
um kolavinnslu áður fyrr. En
þegar leið á 20. öldina virðist
manni sem þetta hráefni færi
svæðum ógæfu frekar en hitt.
Margar af kolanámum heims
eru reknar með bullandi ríkis-
styrkjum. Þeir styrkir eru oftast
rökstuddir með vísan í einhvers
konar „orkuöryggi“. Skrít-
ið samt að það þurfi að borga
svona mikið fyrir að ná í þennan
„ódýra“ orkugjafa. Og þá er
ótalinn sá gríðarmikli mannlegi
kostnaður sem felst í því að þeir
sem grafa upp kol lifa skemur
en aðrir.
Margaret Thatcher lagði
breskan kolaiðnað í rúst. Gott
hjá henni. Ekki veit ég hvers
vegna menn vilja enn halda uppi
vörnum fyrir ríkisniðurgreiðslu
þessa tiltekna þungaiðnaðar
sem er eins ógrænn, óumhverf-
isvænn og óheilnæmur og hugs-
ast getur. Varla getur nokkur
umhverfisverndarsinni gagn-
rýnt Thatcher fyrir það að hafa
lokað námum. Kannski fyrir
eitthvað annað, en varla fyrir
það. Þeir sem það gera hljóta
einfaldlega að hafa tamið sér að
jánka hverri einustu neikvæðu
fullyrðingu um þessa manneskju
sem þeim hefur verið kennt að
líka illa við.
Sannleikurinn
Fyrir það eitt að hafa „lagt
kolanámuiðnaðinn í rúst“ hefur
nafnið Thatcher vakið hjá mér
jákvæðar tilfinningar frá því
að ég var pjakkur. En ekki bara
fyrir það. Líkt og aðrir sem
fengu að alast upp í austurhluta
Evrópu dáist ég að leiðtogum
eins og Reagan og Thatcher sem
sögðu bara hreint út hvað þeim
fannst um stjórnarfarið í Sovét-
blokkinni, án þess að sykurhúða
það. Og svo vildi til að það sem
þeim fannst um það stjórnarfar
kom heim og saman við sann-
leikann og reynslu fólks sem þar
bjó.
Sumir halda að þegar tveir
deila um staðreyndir þá hljóti
sannleikurinn að liggja einhvers
staðar á milli. En sannleikanum
er sama um allar deilur. Hann
liggur bara þar sem hann liggur.
Í tilfelli kalda stríðsins var það
staðreynd að milljónir manna
sem sátu fastar í Austur-Evrópu
vildu frekar búa á Vesturlönd-
um, ekki öfugt. Það var enginn
millisannleikur í því.
Á tímum kalda stríðsins lögðu
margir vestrænir menntamenn
mikið á sig til að sjá hina hliðina
í deilunni milli austurs og vest-
urs. Þegar Vaclav Havel sagði í
ræðu í bandaríska þinginu árið
1990 að kalda stríðið hefði verið
„barátta tveggja stórvelda, eins
sem var uppspretta martraða og
annars sem stóð vörð um frelsi“,
vandaði Noam Chomsky honum
ekki kveðjurnar og kallaði ræð-
una „vandræðalega kjánalega og
siðferðilega fráhrindandi sunnu-
dagspredikun“. Svona getur
ofurvíðsýnin farið með fólk.
Ekki var ég aðdáandi alls sem
Margaret Thatcher sagði og
gerði. Kannski var hún stundum
dálítið þver. En gagnvart komm-
únismanum þá var sú þver-
móðska réttmæt. Íbúar í ríkjum
austan járntjaldsins vildu bara
mannréttindi, lýðræði og mark-
aðsbúskap að vestrænni fyrir-
mynd, ekki einhverja millileið.
Margaret Thatcher tók undir
þessar kröfur við hvert tæki-
færi. Þannig kveð ég hana. Sem
einn af „leiðtogum hins frjálsa
heims“. Það hljómar eins og
frasi. En slíkur leiðtogi var hún
samt.
Thatcher hafði
rétt fyrir sér
Margaret Thatcher
lagði breskan kola-
iðnað í rúst. Gott hjá henni.
Að auka hagsæld
Í nýjasta hefti Harvard
Business Review er full-
yrt að tvær einfaldar
reglur geri gæfumun-
inn fyrir árangur fyrir-
tækja. Regla númer eitt:
gæði skipta meira máli
en verð. Regla númer
tvö: mikilvægara er að
auka tekjur en lækka
kostnað. Ekkert skal
til sparað í framleiðsl-
unni og áhersla lögð á
að varan skili góðri inn-
komu.
Um skólastarf gildir
hið sama. Auka þarf gæði náms
og ekkert til spara svo nem-
endur nái árangri. Síðan þarf
að innheimta tekjurnar.
Fjárfesting í menntun
skilar sér í aukinni hag-
sæld. Allir njóta þess.
Ungt fólk er fjöregg
samfélagsins. Það býr
yfir sköpunarkrafti sem
er ótæmandi auðlind.
Hættum að skera niður
í menntamálum og sköpum auð
með því að hækka menntunar-
stig landsmanna.
MENNTUN
Guðrún Hrefna
Guðmundsdóttir
skólameistari og
formaður Félags
íslenskra fram-
haldsskóla
➜ Fjárfesting í
menntun skilar sér í
aukinni hagsæld. Allir
njóta þess.
Kosningar og atvinnulíf
Opin fundaröð FA – apríl 2013

Félag atvinnurekenda efnir til fundaraðar í tilefni af kosningum til Alþingis í lok apríl. Fjórir fundir
verða haldnir þar sem markmiðið er að ná fram skilmerkilegri umræðu um hvern og einn málaflokk.
Áhersla er lögð á málaflokka sem tengjast félagsmönnum FA.
Fulltrúar fimm stærstu framboða miðað við skoðanakannanir verða boðaðir á hvern fund, sem verður
auglýstur sérstaklega.
I. Umhverfi lítilla og meðalstórra fyrirtækja – föstudagur 12. apríl kl. 8.30 – 10.00
Tryggingagjald, launaskattar og skattkerfið almennt?
Samskipti fyrirtækja og hins opinbera – leyfisveitingar og eftirlit?
Almennir hvatar til fjárfestinga og uppbyggingar?

II. Heilbrigðiskerfið og velferðarmál – þriðjudagur 16. apríl kl. 8.30 – 10.00
Stefna í heilbrigðismálum – hvað þarf að bæta?
Samskipti ríkis og einkaaðila? Er pláss fyrir meiri einkarekstur? Hvers þarf að gæta?
Nýr Landspítali? Nauðsyn eða bruðl?

III. Sjávarútvegsmál og fiskveiðistjórnun – föstudagur 19. apríl kl. 8.30 – 10.00
Hvaða form á nýtingarrétti hentar best?
Hvernig tryggjum við heilbrigða samkeppni í útgerð og vinnslu?
Stefna hvað varðar meiri virðisauka íslensks sjávarútvegs?

IV. Ísland í alþjóðaviðskiptaumhverfi og peningamál – þriðjudagur 23. apríl kl. 8.30 – 10.00
Aðild að Evrópusambandinu? Aðildarviðræður áfram?
Upptaka evru, einhliða upptaka annars gjaldmiðils eða krónan áfram?
Fríverslun við Kína? Tollar og tollfrelsi?

Fundirnir fara fram í húsakynnum félagsins Kringlunni 7, 9. hæð. Skráning á www.atvinnurekendur.is
Stjórn Félags atvinnurekenda