Fréttablaðið - 13.04.2013, Qupperneq 12

13. apríl 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is
MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
SPOTTIÐ
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Athyglisvert framlag til umræðunnar um við-reisn þjóðarbúsins birt-ist á forsíðu þessa blaðs
í vikunni. Þar sagði forseti ASÍ
að stöðugur gjaldmiðill væri for-
senda þess að verkalýðs hreyfingin
og ný ríkisstjórn gætu átt sam-
leið. Á sama vettvangi sagði fram-
kvæmdastjóri SA að skoða ætti
hvort unnt væri að taka upp fast-
gengisstefnu á ný.
Það sýnir ábyrga hugsun að
Bjarni Benediktsson, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, hefur
ítrekað lýst því á undanförn-
um vikum að umgjörð þeirra
efnahags ráðstafana sem flokk-
ur hans hyggst beita sér fyrir sé
sátt við aðila vinnumarkaðarins.
Nokkrir aðrir
stjórnmála-
leiðtogar hafa
látið svipuð orð
fa l la . Frum-
kvæðið að þess-
ar i umræðu
hefur ekki fang-
að athygli fjöl-
miðla fyrr en
Fréttablaðið leitaði eftir viðbrögð-
um talsmanna vinnumarkaðarins.
Segja má að þetta sé eina við-
leitnin til að beina efnahags-
umræðunni inn á skynsam-
legar brautir. Að því leyti er
þetta fyrsta glætan í kosninga-
baráttunni. Von er sennilega of
sterkt orð í þessu samhengi. Til
þess hefur verðbólguhugsun
Framsóknarflokksins verið of
ráðandi í umræðunni.
Eigi að síður er ástæða til að
gefa þessari glætu gaum. Þríhliða
samkomulag ríkisvaldsins, laun-
þega og atvinnurekenda er gagns-
lítið nema því sé gefið efnislegt
innihald sem máli skiptir. Á þessu
kjörtímabili hefur ekki verið
ófriður á vinnumarkaði í þeim
skilningi að verkföll hafi lamað
verðmætasköpunina. Á hinn bóg-
inn hefur ekki verið fyrir hendi
samstaða um leiðir til að tryggja
kaupmátt og stöðugleika.
Það er rétt hjá forystumönnum
samtaka launafólks og atvinnulífs
að peningamálin eru lykillinn að
þeim dyrum sem ljúka þarf upp til
að ná megi samstöðu af þessu tagi.
Glæta fremur en von
Framsóknarflokkurinn er vissulega ímynd þeirrar verðbólguhugsunar sem lík-
legast verður ofan á í kosning-
unum. Engum dettur þó í hug að
hann yrði Þrándur í Götu stöðug-
leikaráðstafana ef þrýstingur í þá
veru yrði nægjanlega mikill.
Fylgisaukning Framsóknar-
flokksins á að sjálfsögðu ekki
rætur í ósk kjósenda um verð-
bólgu. Sagan kennir okkur að
verðbólgan er jafnan afleiðing
þess að ekki er til staðar traust og
samstaða um raunhæfar leiðir. Og
verðbólguhugsunin er alltaf borin
fram undir merkjum göfugra
fyrir heita. Eftir á iðrast svo bæði
stjórnmálaforingjar og kjósendur
eins og alkóhólisti sem fellur fyrir
guðaveigum.
En hver á að byggja upp traust
um raunhæfar leiðir til stöðug-
leika og verðmætasköpunar eins
og mál hafa skipast? Eðlilegast er
að kalla eftir forystu af vettvangi
stjórnmálanna. Í þau skipti sem
þríhliða samkomulag hefur verið
reynt, eins og 1986 og 1990, hefur
frumkvæðið þó komið sameigin-
lega frá vinnumarkaðnum.
Samtök launafólks og atvinnu-
lífs hafa ekki stjórnskipulegt
umboð þó að þau gegni mikil-
vægu hlutverki í lýðræðis legum
stjórnarháttum landsins. Það
gerir dæmið lítið eitt snúið. Veru-
leikinn er hins vegar sá að stjórn-
málin eru of löskuð eftir hrunið
og þetta kjörtímabil til þess að
geta með góðu móti og nógu hratt
endurvakið upp á eigin spýtur
það traust sem raunhæfar lausnir
byggja á.
Möguleikinn á breiðri sátt um
ábyrgar efnahagsráðstafanir
er því undirorpinn samstöðu og
frumkvæði samtaka á vinnumark-
aðnum. Þau þurfa að nýta þá glætu
sem er í stöðunni. Það er mikið í
húfi og tíminn er dýrmætur.
Traust
Flestir líta svo á að upptök allra vandræða séu í hruninu. Það á þó ekki við um gjald-
miðilsvandræðin. Hrunið var að
stórum hluta afleiðing þeirra.
Upptök vandræðanna liggja í því
að krónan ofreis langt umfram þau
verðmæti sem þjóðin skapaði.
Flest bendir til að því hafi ráðið
veikleiki peningakerfisins fremur
en veikleiki þeirra sem stjórnuðu
kerfinu. En niðurstaðan er sú
sama: Lífskjörin á árunum fyrir
hrun voru fölsk. Menn geta ekki
beitt raunhæfum viðreisnarráðum
nema viðurkenna þá staðreynd. Nú
er kominn fram mjór vísir að því
bæði í pólitíkinni og á vinnumark-
aðnum að það megi gerast.
Tímasetningin skiptir öllu máli.
Það er of seint að ætla að ræða
þessa hluti með haustinu eins og
aðilar vinnumarkaðarins áforma.
Gangi allt sem horfir er hætt
við að á nokkrum dögum í kjöl-
far kosninga verði samið um nýtt
stjórnarsamstarf á forsendum
verðbólguhugarfarsins hvort sem
Framsóknarflokkurinn horfir til
hægri eða vinstri.
Þörfin á stöðugleika og sam-
stöðu er svo brýn að ástæða er
fyrir hverja þá sem koma að
myndun ríkisstjórnar að bjóða
aðilum vinnumarkaðarins form-
lega aðild að henni. Til þess þarf
að brjóta viðjar vanans. Það kallar
á nýja hugsun bæði í pólitíkinni
og á vinnumarkaðnum. Þjóðar-
sátt er stórt orð. Hún verður
aðeins að veruleika með stórum
ákvörðunum.
Stórt orð, stór ákvörðun
Matvælaframleiðsla, tollvernd og fæðuöryggi
Hver á að framleiða
matinn okkar?
Fyrirlesari:
Christian Anton Smedshaug,
doktor í umhverfisfræðum og
höfundur bókarinnar „Feeding
the World in the 21st Century.“
mánudagur 15. apríl
kl. 12.00-13.30.
2. hæð Hótel Sögu, í salnum Kötlu
Sjá nánari upplýsingar á
bondi.is
Erindið fer fram á ensku.
Allir velkomnir
- aðgangur ókeypis.
Hádegisfundur
Í
slendingar voru hæstánægðir með lífskjörin eins og þau voru
árið 2007, þrátt fyrir nokkrar hjáróma raddir sem bentu á að
líklega væru þau innistæðulaus; byggð annars vegar á of hátt
skráðri krónu og hins vegar á lántökum.
Þegar spilaborgin hrundi varð fólk reitt. Við höfðum verið
plötuð. Því miður virðist sem stór hluti þjóðarinnar hafi kosið að
horfast ekki í augu við að 2007-lífskjörin voru gervilífskjör. Þráin
eftir að endurheimta þau, og það sem fyrst, er enn fyrir hendi.
Kosningarnar 2009 snerust ekki sízt um loforð vinstriflokkanna
um að slá um heimilin margfræga skjaldborg. Fyrirheit þeirra
um að gera betur en „vanhæfa
ríkisstjórnin“ fleyttu þeim inn í
stjórnarráðið. Augljóslega skildu
margir loforðið þannig að í því
fælist meðal annars að koma
skuldum heimilanna aftur í það
horf sem þær voru fyrir hrun,
eða gera jafnvel betur en það, því
að margir voru komnir í vand-
ræði með að borga af lánunum sínum áður en krónan hrundi.
Þetta var aldrei raunsætt markmið. Skuldurum hafa boðizt
margvísleg úrræði en svona glæsileg eru þau ekki.
Nú er vinstristjórnin rúin trausti. Um þriðjungur kjósenda
hefur fundið sér nýtt uppáhald, Framsóknarflokkinn, sem býður
upp á að „leiðrétta“ villuna sem hrunið fól í sér og skrúfa fast-
eignalán fólks niður um tuttugu prósent. Loforðið hefur skrúfað
fylgi flokksins upp um hér um bil tuttugu prósentustig.
Þá virðist skipta litlu máli þótt loforð Framsóknar sé innistæðu-
laust og litlar líkur á að hægt verði að uppfylla það. Sérfræðingar
hafa bent á að 300 milljarða hagnaðurinn, sem á með einhverjum
undraverðum hætti að koma út úr samningum ríkisins við erlenda
krónueigendur og kröfuhafa, sé langt frá því fastur í hendi.
Fréttablaðið sagði til dæmis frá því í gær að þverpólitíska
nefndin sem stofnuð var um afnám gjaldeyrishafta varaði við
því að fara í sértæka aðgerð eins og að semja um krónueignirnar.
Fulltrúi Framsóknarflokksins í nefndinni, Sigurður Hannesson,
segir: „Það þýðir það að menn mega ekki reyna að setja einhverja
plástra á einhver sár, heldur fáum við plan sem leysir þetta á öllum
sviðum. Hvort sem það er snjóhengjan, nauðasamningar, skulda-
skil gömlu bankanna, sala á nýju bönkunum og svo framvegis.“
Risavaxið samkomulag af þessu tagi verður ekki hrist fram úr
erminni. Bolli Héðins son, fulltrúi Samfylkingarinnar í nefndinni,
bendir á það augljósa; að ef þeir sem komast í næstu ríkisstjórn
hafi lofað að nota hagnað af samningum sem fyrst versni samn-
ingsstaða Íslands.
Kosningaloforðið er heldur ekki útfært. Hverjir eiga að njóta
þess? Eiga þeir sem eru þegar búnir að nýta úrræði á borð við
höfuðstóls lækkun eða 110 prósenta leiðina að fá 20 prósenta niður-
fellingu eða fá þeir minna, jafnvel ekki neitt? Því er ósvarað.
Hættan er sú að fljóti framsóknarmenn inn í ríkisstjórn á
loforðinu um skuldaleiðréttingu fari mjög fljótlega fyrir þeim eins
og núverandi stjórnarflokkum; þeir geti ekki staðið við stóru orðin
og fylgið verði fljótlega leiðrétt um tugi prósenta.
Í þessari kosningabaráttu er illu heilli enn bráðari skortur
en í þeirri síðustu á stjórnmálamönnum sem þora að horfa í
augun á kjósendum og segja: Við skulum gera okkar bezta en
2007-lífskjörin fáið þið ekki aftur. Við eigum ekki fyrir þeim.
Af hverju gleypa kjósendur við gylliboðunum?
Þráin eftir 2007