Fréttablaðið - 28.09.2013, Blaðsíða 16

28. september 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is DÆGURMÁL: Sara McMahon sara@frettabladid.is
VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þ
að eru óskiljanleg mistök af hálfu Seðlabankans að
halda ekki kynningarfundinn um nýja tíuþúsundkallinn
í Héraðsskólanum á Laugarvatni. Eða að minnsta kosti í
Þjóðmenningarhúsinu. Þessi fallegi nýi seðill sameinar
nefnilega svo áreynslulaust og tígulega ávexti séríslenzks
gjaldmiðils og peningastefnu annars vegar og þjóðmenningarinnar
hins vegar.
Fyrir það fyrsta eru fjögur
núll á seðlinum. Og baráttan
fyrir fleiri núllum aftan á gjald-
miðilinn hefur lengst af verið
markmið peningastefnunnar. Það
hefur gengið vonum framar að
rýra verðgildi krónunnar, fella
gengið og ýta undir verðbólguna.
Þegar Ísland sleit myntbanda-
lagi sínu við Danmörku 1918 var ein íslenzk króna jafngild einni
danskri. Núna er ein dönsk króna jafngild 2.200 gömlum íslenzkum
krónum (árið 1981 var tekin sú óþjóðlega ákvörðun að skera tvö núll
aftan af krónunni). Þetta þýðir að íslenzka krónan hefur rýrnað um
99,55% frá upphafi. Við getum verið stolt af því.
Ef myntbreytingin 1981 hefði ekki verið gerð væri nýi seðillinn
milljónkall. Það væri mun glæsilegri vottur um árangur peninga-
stefnunnar, með sex núllum. En fjögur núll er samt ekkert til að
skammast sín fyrir.
Árið 1981 var stærsti seðillinn fimmhundruð kall. Ef amma var í
stuði gátu menn fengið svoleiðis í afmælisgjöf. Fylgifiskur glæsi-
legrar þróunar gengis krónunnar undanfarin ár hefur verið að
afmælisbörn hafa farið lítillega halloka; fimmþúsundkallinn hefur
ekki verið hálfdrættingur á við fimmhundruðkallinn þegar hann
leit fyrst dagsins ljós. En núna, þegar aðeins tæpur tuttugasti er
eftir af verðgildi krónunnar eins og það var árið 1981, eru afmælis-
börn næstum því jafnvel sett með tíuþúsundkallinn.
Og svo er það þjóðmenningarlegi parturinn. Jónas og verk hans
eru eiginlega kórónan á þjóðmenningunni. Hann og félagarnir
í Fjölnismönnum blésu mönnum líka einna fyrstir þann anda í
brjóst að berjast fyrir sjálfstæði landsins. Framkvæmd peninga-
stefnunnar er þáttur í þeirri baráttu, sem aldrei lýkur. Hún er
sömuleiðis undir klárum áhrifum frá Jónasi, enda var hann alltaf
blankur. Við megum aldrei láta deigan síga í þeirri stöðugu viðleitni
að bæta við fleiri núllum.
Svo má ekki gleyma lóunni. Menn hafa eitthvað verið að æsa sig
yfir því að hún hafi verið valin á seðilinn með Jónasi; hann hafi
haldið miklu meira upp á þresti. Það er fallega þjóðmenningarleg
deila. En valið er augljóslega úthugsað. Lóan er sá farfugl sem er
bezt til þess fallinn að minna okkur á rétta og þjóðlega afstöðu til
útlendinga: Þeir hafa rangt fyrir sér, við höfum rétt fyrir okkur.
Við skiljum ekki útlendinga sem færa fram alls konar tilfinninga-
rök gegn því að við skulum skjóta og borða hvali, sem eru bara
syndandi matur. Og við skiljum heldur alls ekki útlendinga eins og
Breta og Frakka sem skjóta og borða lóuna, þennan yndislega vor-
boða. Í báðum tilvikum höfum við rétta afstöðu en útlendingarnir
ranga. Þess vegna hefði líka mátt hafa hval á tíuþúsundkallinum.
Það verður gaman að handleika nýja seðilinn, skynja hvernig
peningastefnan beinlínis rennur saman við þjóðmenninguna og
sjálfstæði gjaldmiðillinn okkar verður þjóðargersemi sem við
eigum að kappkosta að varðveita.
Peningastefnan rennur saman við þjóðmenninguna:
Baráttan fyrir
fleiri núllum
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
Innifalið
1 vika ók
eypis
aðgangur
í alla opn
a
tíma Nord
ica Spa,
gufu og h
eita potta
Búinn er úr bálastorku / bergkastali frjálsri þjóð.“ Þessar ljóðlínur er að finna í kvæði Jónas-
ar, Fjallið Skjaldbreiður. Tómas
sagði um Jónas að hann hefði
verið vegsögumaður þjóðar sinn-
ar á leiðinni til meiri fegurðar og
frelsis. Haft er eftir Sigurði Nor-
dal að íslenska sé það sem Jónas
skrifaði og Konráð samþykkti.
Varla er unnt að lyfta einum
manni til meiri vegs. Á miðviku-
dag í þessari viku tilkynntu hand-
hafar fullveldisins í peningamál-
um að gefinn verði út tíu þúsund
króna seðill tileinkaður Jónasi
og með tilvitnun í ljóðið Fjallið
Skjaldbreiður.
En nú er hún
Snorrabúð stekk-
ur. Verðgildi
nýja seðilsins er
helmingi lægra
en það var þegar
undir búningur
útgáfunnar
hófst. Seðillinn
minnir ekki á bergkastala frjálsrar
þjóðar. Þvert á móti er hann tákn
um haftamúr og skert frelsi.
Það er ekki í mannlegu valdi að
minnka listaskáldið. En fremur
er það þó fallið til að létta pund
Jónasar en hitt að gera hann, að
öllu án tilefnis, að helstu sýnilegu
ímynd þeirrar skerðingar á frelsi
fólksins í landinu sem krónan er
nú um stundir.
Í síðustu viku talaði forsætis-
ráðherra til erlendra fjárfesta
á fundi í London og lagði á það
allan þann þunga sem hann
mátti að íslenska krónan myndi
um fyrirsjáanlega framtíð gilda
í viðskiptum milli Íslands og
umheimsins. Þar var ekki talað
ofan af bergkastala frjálsrar þjóð-
ar því að allir vita að í þeim boð-
skap felst að höftin verða áfram
ríkjandi eða hraðahindranir í
gjaldeyrisyfirfærslum eins og
farið er að kalla þau í fegurðar-
skyni eða tálsýnartilgangi.
Pund Jónasar
Það eru ekki aðeins útlending-ar sem þurfa að sæta því að viðskipti við Íslendinga fari
fram með gjaldmiðli sem ekki
er gjaldgengur. Launafólk þarf
að semja um kaup og kjör með
þessum sama óræða mælikvarða.
Þetta er helsta ástæðan fyrir því
að endur reisnin gengur hægar en
óskir flestra standa til.
Sama dag og Seðlabankinn til-
kynnti um nýja Jónasarseðilinn,
sem rýrnaði um helming meðan
hann var í vinnslu, gerðu Samtök
atvinnulífsins grein fyrir stefnu
sinni í komandi kjarasamningum.
Markmið þeirra eru svipuð þeim
sem Alþýðusambandið hefur lýst
þó að nálgunin sé ekki sú sama:
Kaupmátturinn þarf að byggjast á
verðmætasköpun og stöðugleika.
Allir vilja forðast lausnir verð-
bólgufroðunnar.
Í vor sem leið var það sam-
dóma álit aðila vinnumarkaðar-
ins að ekki væri forsenda fyrir
gerð kjarasamninga til langs tíma
vegna óvissu um stjórnarstefnuna.
Það yrði að bíða haustsins þegar
fjárlagafrumvarpið lægi fyrir.
Þetta var aðvörun fremur en áfell-
isdómur um nýja ríkisstjórn. En
sennilega lýsti þessi afstaða helst
bjartsýni með fyrirvara.
Von er á fjárlagafrumvarpinu
á þriðjudag. Án þess að efni þess
hafi verið kynnt er það enn álit
aðila vinnumarkaðarins að for-
sendur skorti til að gera kjara-
samninga til langs tíma. Þeir telja
nú að heildarstefna ríkisstjórnar-
innar í ríkisfjármálum og peninga-
málum verði ekki orðin nægjan-
lega skýr fyrr en að ári.
Þessi ítrekaða frestun á skil-
yrðum til langtímasamninga þarf
ekki sjálfkrafa að leiða til óskyn-
samlegrar niðurstöðu eða verð-
bólgu. En þetta segir þá sögu að
ríkisstjórnin hefur ekki áunnið
sér það traust sem hún þarf til
að ná víðtækri samstöðu um nýja
efnahagsáætlun sem varðað getur
langa og torsótta leið til endur-
reisnar. Ekki er unnt að loka aug-
unum fyrir þeirri þungu aðvörun
sem í þessu felst.
Að semja með ógjaldgengan gjaldmiðil
Samtök atv i nnul í fsi ns , Alþýðusambandið og Við-skiptaráð sendu forsætis-
ráðherra erindi um aðild að
þeirri úttekt á aðildarsamning-
unum við Evrópusambandið sem
boðuð hefur verið. Það mál veit
að ýmsum þeim lykilatriðum sem
verðmætasköpun og stöðugleiki
byggist á. Ekkert er því eðlilegra
en að ríkisstjórnin eigi samvinnu
við vinnumarkaðinn um þessa
skýrslu.
Samvinna af þessu tagi gæti
falið í sér að skýrslan yrði víð-
tækari en áformað var og þar
yrði svarað fleiri spurningum.
Það getur aðeins leitt til þess að
hún verði gagnlegri og trúverð-
ugri. Markmiðið hlýtur að vera
það eitt að auðvelda mönnum að
draga ályktanir og taka ákvarð-
anir.
Margir héldu að ríkisstjórnin
hefði notað sumarið til þess að
vinna á bak við tjöldin með aðilum
vinnumarkaðarins að gerð nýrr-
ar efnahagsáætlunar til lengri
tíma. Það reyndist ekki vera.
Aftur á móti hafa verið sagðar
fréttir af nánu samráði forsætis-
ráðherra við formann Verkalýðs-
félags Akraness. Það virkar eins
og Obama hefði kallað formann
fjárlaganefndar til samráðsfund-
ar við sig í Stokkhólmi á dögunum
í stað forsætisráðherra.
Svarið við þessu erindi um sam-
eiginlega skýrslu er fyrsti próf-
steinninn sem sýnir hvers vænta
má í samvinnu ríkisstjórnarinnar
við launafólk og atvinnulíf.
Prófsteinn á samstarf