Fréttablaðið - 12.12.2013, Síða 34

12. desember 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 34
ríkissjóð. Fyrirtækin greiða meiri
hluta verkefnakostnaðarins sjálf,
þ.m.t. skatta og gjöld af launum og
aðföngum frá fyrsta mánuði.
Ef skoðaðar eru lykiltölur úr
rekstri, stuðningur og uppsöfnuð
greiðsluáhrif á ríkissjóð tímbilið
2006-2013 vegna nýsköpunarfyrir-
tækis sem stofnað var 2006, kemur
í ljós að stuðningur Tækniþróunar-
sjóðs og endurgreiðslur R&Þ kostn-
aðar skv. lögum nr. 152/2009 eru
175,6 milljónir króna á tímabilinu.
Tekjur ríkissjóðs af fyrirtækinu
eru 392,3 milljónir eða 216,7 millj-
ónir umfram stuðning. Ef horft er
á greiðsluflæðið er arðsemi ríkis-
sjóðs mikil því mismunur á skatt-
greiðslum og stuðningi við fyrir-
tækið er mest neikvæður um -6,2
m.kr. á árinu 2008 en snýst svo
við árið eftir og verður uppsafn-
aður +217 m.kr. í árslok 2013. Þetta
jafngildir 35 faldri (3500%) endur-
greiðslu og 167% innri vöxtum fyrir
ríkissjóð. Ólíklegt er að uppbygging
fyrirtækisins hefði orðið jafn farsæl
án stuðnings.
Þetta er ekkert einsdæmi því
þau fyrirtæki sem hlotið hafa við-
urkenningu Vaxtarsprotans fyrir
góðan vöxt gefa öll svipaða mynd. Ef
skoðað er úrtak þrettán fyrirtækja
sem fengu styrki úr Tækniþróun-
arsjóði árið 2005 þá jókst heildar-
velta þeirra úr 20 milljörðum 2005
í 118 milljarða á árinu 2012. Starfs-
mannafjöldinn fór úr nær 500 í um
1000. Fyrirtækin greiddu framlög
ríkisins 20-40 falt til baka á tíma-
bilinu. Arðurinn af fjárfestingu rík-
issjóðs mælist í tugum milljarða og
vandfundin betri dæmi fyrir þjóðar-
búskapinn. Það má því spyrja hvort
þjóðin hafi efni á að afþakka slíka
arðsemi og tekjustreymi fyrir rík-
issjóð?
Mótsögn
Í stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkis-
stjórnar kemur m.a. fram að „Rík-
isstjórnin leggur mikla áherslu á
nýsköpun í öllum atvinnugreinum“.
Nú liggur fyrir fyrsta fjárlaga-
frumvarp nýrrar ríkisstjórnar fyrir
árið 2014. Frumvarpið einkennist af
hörðum niðurskurði á flestum svið-
um. Framlag í Tækniþróunarsjóð á
að lækka um 282,5 m.kr. Í greinar-
gerð er lýst áformum um áfram-
haldandi lækkun, 100 m.kr. árið
2015 og 185 m.kr. árið 2016. Einnig
er boðuð lækkun á endurgreiðslu-
hlutfalli vegna nýsköpunar- og þró-
unarverkefna úr 20% í 15%. Það er
því ekki að sjá að frumvarpshöfund-
ar þekki arðsemi dæmanna hér að
framan.
Boðaðar breytingar í fjárlaga-
frumvarpinu 2014 eru í hróplegri
mótsögn við þessa stefnu og með
fjáraukalögum 2013 á enn að skera
Tækniþróunarsjóð afturvirkt um
150 milljónir króna.
Virkt samstarf
Þjóð sem rambar á barmi gjald-
þrots þarf að forgangsraða í þágu
verðmætasköpunar og útflutn-
ingsgreina sem geta vaxið og greitt
góð laun. Við þurfum einfaldlega
að snúa vörn í sókn í harðri sam-
keppni við nágrannaþjóðir um fólk
og fyrirtæki í nýsköpun. Með virk-
ara samstarfi þvert á ráðuneyti með
þátttöku fulltrúa fyrirtækja m.a. á
Hátækni- og sprotavettvangi er
hægt að straumlínulaga starfsum-
hverfið og hraða umbótum.
Fáar þjóðir leggja jafn
mikið á sig til að koma í
veg fyrir innflutning á
landbúnaðarvörum og við
Íslendingar. Það gerum
við með því að leggja tolla
og vörugjöld á innfluttar
landbúnaðarvörur. Í ein-
hverjum tilfellum flytj-
um við inn tollfrjálsar
landbúnaðarvörur (vegna
alþjóðlegra samninga um
tollkvóta) en þá eru þeir
tollkvótar boðnir út og það
skilar sér á endanum út í verðlag-
ið.
Markmiðið með þessari stefnu
er að þjóðin haldi sig við innlend-
ar landbúnaðarafurðir og fúlsi við
þeim erlendu verðlagsins vegna.
Ég fæ ekki betur séð en að allir
stjórnmálaflokkar sem verið
hafa við völd styðji þessa vernd-
arstefnu. Í byrjun síðasta kjör-
tímabils var meira að segja gefið
í og tollar hækkaðir það mikið að
seljendur töldu sér vart fært að
standa í sölu á innfluttum land-
búnaðarvörum.
Nú hefur Björt framtíð lagt
fram frumvarp sem snýr að því
að afnema tolla og vörugjöld á
staðgengdarvörur mjólkur, þ.e;
hrís-, soja-, möndlu- og hafram-
jólk. Þeir sem ekki neyta mjólk-
ur eiga ekki að þurfa að gjalda
fjárhagslega fyrir það og því er
réttlætismál að tollar og vöru-
gjöld af þessum vörum verði lögð
niður hið snarasta. Verðmunur-
inn á mjólk og staðgengdarvör-
um hennar er víst nægur fyrir.
Þetta er lítið en mikilvægt skref
í rétta átt.
Margir eru þeirrar skoðunar að
vernda eigi innlenda landbúnað-
arframleiðslu með öllum ráðum.
Neytendum sé einfaldlega ekki
treystandi fyrir því að velja „rétt“
þegar kemur að þessum mála-
flokki. Það er að mínu mati röng
stefna. Frjáls markaður gengur jú
út á að neytendur velji og hafni og
eftir því sem þeir hafa meira val
því betra. Nú er það auðvitað ekki
þannig að þau sem drekka kúa-
mjólk hætti því þótt valkostunum
fjölgi — hin eiga hins vegar full-
an rétt á að velja eitthvað annað.
Alls konar mjólk er nefnilega góð
og það er ósanngjarnt að refsa
þeim fjárhagslega sem vilja hella
sojamjólk út á morgunkornið sitt.
Um það eru eflaust allir sammála
og ég á því ekki von á öðru en að
þetta mál fái framgang á Alþingi.
➜ Nú er það auð-
vitað ekki þannig
að þau sem drekka
kúamjólk hætti því
þótt valkostunum
fjölgi – hin eiga
hins vegar fullan
rétt á að velja eitt-
hvað annað.
Alls konar mjólk
er góð
Móðir mín er 92 ára
gömul. Undanfarin ár
hefur hún búið í þjónustuí-
búð í Reykjavík en sl. vor
þurfti hún að leggjast inn
á sjúkrahús og þegar leið
á sumarið var ljóst að hún
þyrfti komast á hjúkrun-
arheimili. Þangað er hún
nú flutt og fer vel um hana
þar. Þetta ferli getur tekið
nokkurn tíma og þess
vegna var hún meira og minna á
sjúkrahúsi í allt sumar. Því miður
þurfti hún að þvælast milli deilda
þar sem ekki var pláss á öldrunar-
deild, en alls staðar fékk hún góða
umönnun.
Hún þurfti ekki að greiða fyrir
þessar gistinætur á sjúkrahús-
inu. Hún var svo heppin að þegar
hún var að komast á fullorðins-
ár var farið að mótast hér vel-
ferðarsamfélag. Til þess borguðu
þau skatta af tekjum sínum hún
og faðir minn, og þess nutu þau
reyndar þegar hann missti heils-
una á besta aldri. Þau höfðu aldrei
efnast verulega, komust bærilega
af, en heilsuleysi föður míns hefði
eflaust orðið þeim fjárhagslegur
baggi ef hér hefði ekki verið búið
að byggja upp þó það velferðar-
samfélag sem þá var komið.
Ég minnist þess hversu föður
mínum var það mikið í mun að
við börnin hans gætum sótt okkur
framhaldsmenntun eftir grunn-
skóla, sjálfur hafði hann ekki á
kost á því nema að litlu leyti. Eftir
menntaskóla nutum við bræðurn-
ir hagstæðra námslána til að fjár-
magna háskólanám.
Engin byrði
Ég er því ákaflega þakklátur að
hér var á sínum tíma byggt upp
velferðarkerfi og skattkerfi til
að standa undir því. Að tala um
skattbyrði er sem guðlast í mínum
eyrum. Það er mér engin byrði að
greiða hluta af tekjum mínum
til að tryggja að ungt fólk geti
menntast eins og ég fékk tæki-
færi til, að fólk sé fjárhagslega
tryggt þrátt fyrir heilsubrest á
besta aldri eins og faðir minn,
eða geti dvalist á sjúkrahúsi og
notið umönnunar þar þegar heils-
an bregst á gamals aldri eins og
móðir mín.
En velferðarkerfi okkar er
engan veginn fullkomið, það þarf
að bæta í frekar en hitt. Þess eru
dæmi að fólk greinist með alvar-
lega sjúkdóma og þarf að gang-
ast undir kostnaðarsama með-
ferð sem það þarf sjálft að greiða
að hluta. Og fjárhagsáhyggjur
bætast við áhyggjur vegna sjúk-
dómsins. Það er góðra gjalda vert
að sjúkrasjóðir stéttarfélaganna
taki þátt í kostnaði við meðferð
eða dvöl á sjúkrahúsi. En hvað
með þá sem eru hættir að vinna
og eiga ekki lengur aðgang að
sjúkrasjóðum?
Sumir hafa slíkar tekjur eða
eignir að þá munar ekkert um
að greiða fullu verði fyrir skóla-
göngu barna sinna eða læknis-
þjónustu og umönnun þegar heils-
an bregst. Ef einhverjir þeirra,
sem nú hafa mest pólitísk völd,
eru í þeirri stöðu, þá bið ég þá að
líta til hinna sem ekki hafa slíka
tryggingu á eigin bankareikning-
um. Ég hef hvorki slíkar tekjur né
eignir, en ég vil gjarnan fá tæki-
færi til að borga skatta jafnt og
þétt til að tryggja velferð mína og
samborgara minna. Lífskjör mín
batna ekki með lægri sköttum ef
sú trygging veikist.
➜ Það er mér engin
byrði að greiða hluta
af tekjum mínum til
að tryggja að ungt
fólk geti menntast
eins og ég fékk
tækifæri til, að fólk
sé fjárhagslega tryggt
þrátt fyrir heilsu-
brest á besta aldri eins og
faðir minn, eða geti dvalist á
sjúkrahúsi og notið umönn-
unar þar þegar heilsan...
Leyfi ð mér að
borga skatta
SAMFÉLAG
Einar Ólafsson
bókavörður
LANDBÚNAÐUR
Brynhildur
Pétursdóttir
þingkona Bjartrar
framtíðar
Nú er til umfjöllunar á
Alþingi frumvarp um breyt-
ingar á lögum um notk-
un þjóðfána Íslendinga á
íslenskum vörum.
Í frumvarpinu er hönnun,
handverki og jafnvel föndri
ruglað saman eins og er
nokkuð algengt hér á landi.
Íslensk hönnunarvara er í
frumvarpinu skilgreind sem
vara hönnuð og framleidd á
Íslandi. Það er ekki rétt skil-
greining. Verði fumvarpið
samþykkt óbreytt mun það
koma í veg fyrir að flest fyrirtæki
sem raunverulega selja og framleiða
íslenska hönnunarvöru geti notað
fánann á sínar vörur.
Hönnunarvara
Hönnunarvara er búin til af mennt-
uðum hönnuðum sem flestir hafa
háskólanám að baki. Margir hönnuð-
ir stofna fyrirtæki, hanna vörur og
láta framleiða þær fyrir sig, mark-
aðssetja og selja. Þessar vörur eru
ýmist framleiddar í verksmiðjum
hér á landi eða erlendis og stundum
handgerðar að hluta eða öllu leyti af
handverksfólki. Handverkið sjálft er
sjaldnast aðalatriði hönnunarvöru
en gæði og stöðugleiki í framleiðslu
eru mjög mikilvæg. Í einhverjum
tilfellum framleiða hönnuðir sjálfir
sínar vörur en ástæðan er oftast sú
að það er mjög erfitt að finna fram-
leiðendur hér á Íslandi. Markmið
hönnuða er yfirleitt nýsköpun, að
búa til nýja hluti, finna nýjar lausnir
eða leiðir sem ekki hafa verið farnar
áður. Hugmyndin er það sem skipt-
ir mestu máli en ekki aðferðin við
framleiðslu hennar.
Aðrir hönnuðir hanna vörur og
selja hugmyndir sínar til fyrirtækja
sem sérhæfa sig í framleiðslu, sölu
og markaðssetningu á hönnunarvör-
um. Í þeim tilfellum er varan stund-
um markaðssett sem vara
eftir viðkomandi hönnuð
(s.b. IKEA sem markaðsset-
ur vörur undir nafni ákveð-
inna hönnuða) en stundum
er varan einungis mark-
aðssett undir nafni fyrir-
tækisins.
Margir hönnuðir ráða sig
til starfa hjá fyrirtækjum og
hanna vörur eða sérhæfða
þjónustu sem seld er undir
nafni fyrirtækjanna s.b.
íslensku fyrirtækin Össur,
66North og Cintamani.
Handverk
Handverk er unnið af list- og iðn-
menntuðu handverksfólki og fólki
sem hefur sérhæft sig í ákveðnu
handverki. Handverksfólk vinn-
ur yfirleitt eitt að sínum verkum
og framleiðslugetan takmarkast
af afköstum hvers og eins. Hand-
verkið sjálft er aðalatriði og aðferð-
in og efnið hefur afgerandi áhrif á
hugmyndina sem unnið er með og
útkomu hennar. Handverksfólk og
hönnuðir vinna oft saman. Sumt
handverk getur fallið undir skil-
greininguna hönnun en flest hand-
verk gerir það ekki.
Föndur
Föndur er það sem fólk gerir þegar
það er að búa eitthvað til án þess að
hafa til þess sérstaka menntun eða
sérhæfða handverkskunnáttu. Flest
okkar föndrum og notum þá upp-
skriftir eða fyrirmyndir sem við
finnum í blöðum, á netinu eða ann-
ars staðar. Föndur er ekki hönnun
og ekki listhandverk.
Hönnunarmiðstöð Íslands
hefur gert athugasemd fyrir hönd
íslenskra hönnuða og fyrirtækja
á því sviði varðandi skilgreiningu
á íslenskri hönnun í frumvarpinu.
Einnig er gerð athugasemd við að
ekki er gert ráð fyrir gæðaeftir-
liti vegna notkunar fánans á vörur.
Miklar líkur eru á því að fáninn
verði settur á vörur sem eru mjög
misjafnar að gæðum. Það getur leitt
til þess að hann verði ekki talinn
eftirsóknarvert tákn og framleið-
endur hannaðrar gæðavöru og mat-
væla muni alls ekki vilja nýta hann
sér og vörum sínum til framdráttar.
Á Íslandi er fjöldi fyrirtækja á
sviði hönnunar, íslensk fyrirtæki
sem eru stolt af því að markaðs-
setja sig sem slík og bera þannig
hróður Íslands víða um lönd. Fram-
leiðslugeta á Íslandi er afar tak-
mörkuð þannig að flest fyrirtæki
á þessu sviði verða að leita út fyrir
landsteinana eftir framleiðendum,
hvort sem þeim líkar betur eða verr.
Verði frumvarpið samþykkt í
óbreyttri mynd mættu okkar helstu
fyrirtæki á sviði hönnunar ekki nýta
fánann á vörur sínar. Þar skiptir
íslenskt hráefni ekki máli en fram-
leiðslan öllu. Þetta eru fyrirtæki
eins og STEiNUNN, Farmers Mar-
ket, 66North, Geysir, KronKron, Vík
Prjónsdóttir, Ígló&Indí, ELLA, JÖR,
Færið, Bility og mörg fleiri.
Föndrari sem býr til dúkkur úr
innfluttum perlum eftir fyrirmynd
úr blaði gæti aftur á móti hengt
íslenska fánann á þær og selt.
Hönnunarmiðstöð Íslands er í eigu
Arkitektafélags Íslands, Félags
húsgagna og innanhússarkitekta,
Félags íslenskra landslagsarki-
tekta, Félags vöru- og iðnhönnuða,
Leirlistafélags Íslands, Fatahönn-
unarfélags Íslands, Textílfélags-
ins, Félags íslenskra gullsmiða og
Félags íslenskra teiknara.
➜ Miklar líkur er á því að
fáninn verði settur á vörur
sem eru mjög misjafnar...
➜ Þjóð sem rambar á barmi
gjaldþrots þarf að forgangs-
raða í þágu verðmætasköp-
unar og útfl utningsgreina.
Íslensk hönnun,
handverk og föndur?
Við getum öll verið sammála um
mikilvægi þess að auka fjölbreytni
atvinnulífsins, verðmætasköpun og
útflutning til að koma Íslandi aftur í
fremstu röð landa varðandi efnahag,
velferð og lífsgæði. Skapa þarf sam-
keppnishæft starfsumhverfi og gera
Ísland aðlaðandi fyrir fólk og fyrir-
tæki. Fjármagn til nýsköpunar og
fjárfestinga, mannauður og mennt-
un, haftalaus tengsl við helstu mark-
aðssvæði og gjaldgengur gjaldmiðill
eru mikilvægustu forsendurnar.
Öflugt rannsókna- og þróunar-
starf hefur skilað því á undan-
förnum árum að nú koma um 20%
gjaldeyristekna þjóðarinnar frá
fyrirtækjum í tækni- og hugverka-
greinum. Árangurinn kemur einn-
ig fram í aukinni verðmætasköpun
og framleiðni í öðrum útflutnings-
greinum, t.d. fiskiðnaði, ferðaþjón-
ustu og orkutengdum iðnaði.
Auknar tekjur strax
Framlög ríkisins í gegnum sam-
keppnissjóði til nýsköpunar á borð
við Tækniþróunarsjóð og AVS auk
skattalegra hvata til þróunar- og
markaðsstarfs skila í flestum til-
fellum jákvæðu greiðsluflæði í
Fjárfesting í nýsköpun skilar
sér strax í ríkissjóð
ÍSLENSKAR
VÖRUR
Halla Helgadóttir
framkvæmdastjóri
Hönnunarmið-
stöðvar Íslands
NÝSKÖPUN
Davíð Lúðvíksson
forstöðumaður
stefnumótunar
og nýsköpunar
hjá Samtökum
iðnaðarins
Haukur
Alfreðsson
verkefnisstjóri
Hátækni- og
sprotavettvangs