Fréttablaðið - 19.04.2014, Blaðsíða 18

19. apríl 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 18
Ástandið hér í Bangui er ekki gott, en það er samt aðeins skárra en það var í desember og framan af janúar,“ segir Hörður Karlsson, sem starfað
hefur síðan í nóvember í Mið-Afr-
íkulýðveldinu á vegum Matvæla-
áætlunar Sameinuðu þjóðanna.
„En það má segja að það slái í
brýnu einhvers staðar í borginni
á hverju kvöldi eða hverri nóttu.“
Hörður kom til Bangui, höfuð-
borgar Mið-Afríkulýðveldisins, rétt
um það bil viku áður en allt fór úr
böndunum. Séléka, skæruliðasam-
tök múslima, gerðu uppreisn í mars
á síðasta ári og steyptu forseta
landsins af stóli. Í desember höfðu
kristnir menn komið sér upp ein-
hvers konar sjálfsvarnarsveitum
sem tóku til við blóðugar hefndir.
„Múslimar hafa mjög hljótt um
sig hér núna, og það er vegna þess
að þessir svokölluðu kristnu menn,
kallaðir Anti-Balaka hér, þeir hafa
gengið um borgina til að leita þá
uppi og brytja þá niður í einhvers
konar hefndarskyni. Þeir fara enn
ránshendi um bæinn og þá er eng-
inn óhultur. Og múslimar, þeir sem
það geta, þykjast svo líka vera að
hefna sín og gjalda í sömu mynt.“
Annað Rúanda?
Margir hafa haft áhyggjur af því að
blóðbaðið í Mið-Afríkulýðveldinu
geti magnast tiltölulega hratt þann-
ig að úr verði þjóðarmorð á stærð
við það sem framið var í Rúanda
fyrir tuttugu árum. Hörður segist
þó ekki telja að sú verði raunin.
„Nei, ég held reyndar að það sé
langt í að þetta verði eins og annað
Rúanda. Það var allt svo vel skipu-
lagt og gerðist svo hratt,“ segir
Hörður. „Ef ekkert er gert þá nátt-
úrlega halda þessar skærur áfram.
En hér er enginn skipulagður her
eða skæruher sem er að safnast
saman og ætlar svo að storma af
stað og byrja að höggva og drepa.
Slíkt er ekki fyrir hendi. Drápin
úti í mörkinni eru fyrir hendi, en
ekki á stórum skala. En fólk er eins
og það er. Menn eru enn að agnú-
ast hver út í annan, höggva mann
og annan. Þessi hugsunarháttur er
mjög ríkur í fólki.“
Friðargæsla
Frakkar hafa ásamt nokkrum Mið-
Afríkuríkjum séð um friðargæslu í
landinu síðustu misserin. Í desem-
ber ákváðu Frakkar að senda fleiri
hermenn þangað, og nýverið sam-
þykkti svo Evrópusambandið að
senda þangað friðargæsluliða. Nú
síðast hefur Öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna samþykkt að senda nærri
12 þúsund manna friðargæslulið til
Mið-Afríkulýðveldisins.
„Þeir eru strax byrjaðir að trítla
inn hérna undir merkjum friðar-
gæslu Sameinuðu þjóðanna. Með
bláu húfurnar sínar.“ segir Hörð-
ur. „Þeir ætla að senda hingað 18
þúsund manns, bæði löggur og
her. Í millitíðinni reyna svo Frakk-
ar eins og þeir geta að halda ein-
hverju skikki á hlutunum. Og það
hefur gengið ágætlega. En þeir geta
auðvitað ekkert verið alls staðar.
Vandamálið hérna er að það er akk-
úrat enginn infrastrúktúr í þessu
landi. Það vantar algerlega. Þó það
hafi verið búinn til forseti og ein-
hvers konar ríkisstjórn hérna í
janúar, þá þarf að byggja hér nán-
ast allt upp frá grunni.“
Flugþjónusta hjálparstarfs
Þótt ástandið hafi skánað í höfuð-
borginni undanfarið, þá segir Hörð-
ur að átökin hafi færst í aukana víða
úti á landi. „Það eru margir stað-
ir hér núna sem við getum ekkert
flogið til fyrir vikið,“ segir hann.
Hann vinnur á vegum Matvæla-
áætlunar Sameinuðu þjóðanna,
nánar tiltekið hjá lítilli undirstofn-
un sem nefna mætti Mannúðar-
flugþjónustu Sameinuðu þjóðanna,
skammstafað UNHAS, sem stend-
ur fyrir UN Humanitarian Air
Serv ice.
Starf hans er fólgið í því að sjá
um flugþjónustu fyrir hjálpar-
stofnanir í landinu, bæði stofnan-
ir á vegum Sameinuðu þjóðanna
og smærri stofnanir sem halda úti
hjálparstarfsemi þar.
„Við erum bæði í fólksflutn-
ingum og fraktflugi. Við fljúgum
með hjálparstarfsmenn, en flestar
hjálpar stofnanir hafa einhverjar
skrifstofur eða útgerðir í þessum
þorpum. Fraktflugið er mest með
lyf og þess háttar. Það væri alltof
dýrt að flytja matvælin með flugi.“
Stríð og hamfarir
Hörður hefur í meira en 20 ár starf-
að við flug á mörgum helstu átaka-
og hamfarasvæðum heims. Hann
byrjaði í Angóla árið 1991: „ ... og
hvílíkt kúltúrsjokk, svona nokkuð
þekkti ég bara í sjónvarpi og bíó,“
segir hann.
Síðar hefur hann starfað víða
í ríkjum Afríku og Asíu. Þar má
nefna lönd á borð við Tsjad og
Súdan, þar á meðal í Darfúrhéraði
og svo í Suður-Súdan eftir að það
ríki var stofnað. Hann hefur unnið
í Kamerún og báðum Kongó-lönd-
unum, og á ýmsum tímum í bæði
Norður- og Suður-Jemen.Hann
hefur einnig starfað í Asíuríkjun-
um Nepal og Sri Lanka og var send-
ur til Indónesíu í byrjun árs 2006
eftir að flóðbylgjan mikla hafði
gert þar óskunda mikinn.
„Þetta eru alla jafna ekki nein-
ir plugnet-staðir sem við erum
sendir til. Það er dýrt að halda úti
flugi svo þetta er jafnan síðasta
hálmstráið þegar aðrar samgöngu-
leiðir ganga ekki.“
Hörður vann einnig um tíma hjá
Sameinuðu þjóðunum í Genf og í
meira en þrjú ár í höfuðstöðvum
Matvælaáætlunarinnar í Róm þar
sem hann vann að því að búa til
handbækur og skipuleggja gæða-
stjórnunarkerfi fyrir UNHAS: „Á
þeim tíma var verið að koma þess-
ari flugdeild á koppinn. Hún var
ekki til áður.“
Ætlaði rétt að skreppa
Snemma árs árið 1991 tók líf Harð-
ar nýja stefnu. Hann var þá 33 ára
gamall, hafði starfað sem flugvirki
hjá Flugfélagi Norðurlands á Akur-
eyri, en ákvað að freista gæfunn-
ar í útlöndum. „Ég ætlaði í smá-
skrepp til að vinna hjá svissnesku
flugfélagi sem var með Twin Otter-
vélar í Angóla. Ég ætlaði bara rétt
að belgja aðeins budduna.”
Síðan eru liðin 23 ár og framandi
slóðir hafa verið hans starfsvett-
vangur síðan.
Hörður var ógiftur þegar hann
fór út, en gerðist fjölskyldumaður í
Norður-Frakklandi, rétt hjá landa-
mærum Belgíu. Þar á hann bæði
konu og stjúpdóttur. „Ég kalla það
heimili mitt núna,“ segir Hörður,
sem skreppur þó heim á klakann
stöku sinnum og talar íslenskuna
eins og hann hafi aldrei farið héðan.
„Þetta hefur ekki alltaf verið
fjölskylduvænt. Ég gerði heiðarlega
tilraun til þess að hætta þessu síð-
asta sumar og byrjaði að vinna hjá
Booking.com, en komst að því að
ég er ekki mikið efni í þjónustu-
fulltrúa og leitaði því í sama farið
aftur.“
Engin mannúðarástríða
Hann segist ekki hafa neina ein-
hlíta skýringu á því af hverju hann
valdi sér þennan starfsvettvang.
„Ég er ekki að þessu af einhverri
mannúðarástríðu. En ég var í skát-
um og björgunarsveitum heima alla
tíð. Það er líka það. Mér finnst ég
gera gagn, þótt maður sé oft hund-
fúll út í Sameinuðuþjóðakerfið.
Svo er maður nú kominn af létt-
asta skeiði þannig að kannski er
ekki um auðugan garð að gresja ef
maður vildi hætta þessu.“
Hann segist afar sáttur við þessa
vinnu: „Við erum ekki skotmark
hérna, þannig að ef maður fer eftir
þeim öryggisvenjum sem okkur er
gert að fylgja, þá er maður ekkert
hræddur um eigið skinn. Kúltúr-
sjokkið hefur líka mildast talsvert.
Ætli ég sé ekki orðinn svona sam-
dauna þessu.“ Í eitt skipti þagnaði
Hörður þó sem snöggvast meðan
á samtali okkar stóð, en sagði svo:
„Nei, þetta var ekki skothríð. Þetta
voru þrumur.“
Á flugi um átakasvæði heims
„Menn eru enn að höggva mann og annan,“ segir Hörður Karlsson, sem starfað hefur við flug á mörgum helstu átaka- og
hamfarasvæðum heims í meira en tuttugu ár. Árið 1991 hugðist hann skreppa úr landi til að ná sér í aukavinnu í Angóla,
en hefur lítið komið heim síðan. Nú er hann í Mið-Afríkulýðveldinu þar sem blóðbaðið varð nánast stjórnlaust í vetur.
Mið-Afríkulýðveldið er eitt fátækasta ríki heims, þrátt fyrir auðuga nátt-
úru sem býr yfir verðmætum málmum, olíu, timbri og vatnsorku. Íbúarnir
voru um mitt síðasta ár líklega um 4,4 milljónir, en á síðustu mánuðum
hafa um 800 þúsund manns flúið heimili sín og margir þeirra farið yfir
landamærin til Tsjad eða Kamerún.
Landið var frönsk nýlenda frá því um aldamótin 1900 til ársins 1960.
Stjórn hins sjálfstæða ríkis hefur jafnan verið veikburða og mikil spilling
viðloðandi, ekki síst á alræmdri stjórnartíð Jean-Bédels Bokassa, sem
hrifsaði til sín völdin árið
1965, krýndi sjálfan sig keisara
í kostulegri athöfn árið 1974
og ríkti til ársins 1979 þegar
Frakkar hjálpuðu David Dacko,
fyrsta forseta hins sjálfstæða
ríkis, til að ná völdum aftur.
Síðustu árin hafa einkennst
af þrálátum átökum stjórnar-
hersins við Séléka, skæru-
liðahreyfingu múslima sem
stofnuð var haustið 2012.
Undir lok árs 2012 náðu Sél-
éka-menn meira en helmingi
landsins á sitt vald. Samið var
um vopnahlé í janúar 2013 en
í mars réðust Séléka-menn engu að síður inn í höfuðborgina Bangui og
náðu þar völdum. Þáverandi forseti, Francois Bozize, hraktist úr landi en
Michel Djotodia, leiðtogi Séléka, tók sér forsetavald.
Átökin héldu þó áfram og nýja stjórnin var sökuð um ofbeldisverk af
ýmsu tagi. Djotodia forseti virtist enga stjórn hafa á sínum mönnum.
Þar kom að kristnir menn hófu undir lok síðasta árs hefndaraðgerðir
og gáfu ekkert eftir í grimmdinni. Þeir fóru um landið í hópum undir
nafninu Anti-Balaka og drápu múslima hvar sem þeir gátu.
Í janúar sagði Djotodia svo af sér eftir þrýsting frá bæði nágranna-
ríkjum og alþjóðasamfélaginu. Hann flúði síðan land.
Catherine Samba-Panza, sem hafði verið borgarstjóri Bangui í tæpt ár,
tók þá að sér forsetaembættið til bráðabirgða. Hún er fyrsta konan sem
gegnir þessu embætti í Mið-Afríkulýðveldinu. Stefnt er að kosningum á
næsta ári.
Mið-Afríkulýðveldið
BANGUI
MIÐ-AFRÍKULÝÐVELDIÐ
V-Kongó
A-Kongó
Kamerún
Tsjad Súdan
S-Súdan
HÖRÐUR AÐ STÖRFUM Þarna er hann að gera úttekt á litlum flugvelli við þorp í
Mið-Afríku sem nefnist Bouar. Hann og félagar hans þurfa að gera úttekt á öllum
áfangastöðum áður en þeir byrja að þjóna þeim, og svo þarf að heimsækja þá
reglulega til að ganga úr skugga um að allt sé í lagi. MYND/HÖRÐUR KARLSSON
LENT Í NEPAL „Þarna var ægifagurt og gaman að vera,“ segir Hörður
um Nepal þar sem hann vann um skeið. Þyrlan hans á lendingarstað
við Shreenagar í 10 þúsund fetum yfir sjávarmáli. MYND/HÖRÐUR KARLSSON
FARÞEGAR Á LEIÐ UM BORÐ Flugvél af gerðinni Dash 8, ein þeirra
véla sem Hörður og félagar hafa yfir að ráða, í Bambari í Mið-Afríku-
lýðveldinu. MYND/HÖRÐUR KARLSSON
JÓLADAGUR Í BANGUI Hörður ásamt starfsfélögum sínum á
jóladaginn síðasta. Þessa mynd notuðu þau á jólakveðjurnar.
MYND/HÖRÐUR KARLSSON
Við erum ekki skotmark hérna, þannig að ef maður
fer eftir þeim öryggisvenjum sem okkur er gert að fylgja,
þá er maður ekkert hræddur um eigið skinn. Kúltúr-
sjokkið hefur líka mildast talsvert. Ætli ég sé ekki
orðinn svona samdauna þessu.
Hörður Karlsson
Guðsteinn
Bjarnason
gudsteinn@frettabladid.is