Fréttablaðið - 19.08.2014, Blaðsíða 17

ÞRIÐJUDAGUR 19. ágúst 2014 | SKOÐUN | 17
HEILSA
Teitur
Guðmundsson
læknir
Hver kannast ekki við það að vinna
aðeins fram eftir, vera of seinn til
dæmis að sækja börnin í skóla eða
leikskóla, gleyma sér í vinnunni?
Svara tölvupósti á kvöldin þar sem
ekki náðist að ganga frá honum í
vinnutíma eða jafnvel taka fundi
eftir vinnu, um kvöld og helgar.
Þurfa að ganga á frítíma sinn og
sinna nánustu til að klára verkefni?
Líklega kannast flestir stjórn-
endur við slíkt og eiga í mismikl-
um vandræðum með að sam-
ræma vinnu og einkalíf. Þá hefur
töluvert verið fjallað um kuln-
un og álag í starfi, undirmönnun
saman ber heilbrigðisstarfsmenn
sem hlaupa hraðar og komast
varla á klósett og ýmsa fleiri í við-
líka stöðu. Ekki má gleyma þeim
sem standa vaktir við hina ýmsu
vinnu og eru á skjön við aðra fjöl-
skyldumeðlimi í rútínunni, hvað
þá að þeir fái reglubundinn svefn
og nærist á hefðbundnum tímum.
Þeir sem þurfa að vinna auka- og
yfirvinnu til að hafa í sig og á og
þannig mætti lengi telja.
Meiri sveigjanleiki
Vinnan göfgar manninn, sagði ein-
hver, og er það eflaust rétt, hlut-
verk, ábyrgð og samneyti við annað
fólk skiptir máli fyrir fjárhag,
heilsu og sjálfstæði hvers og eins.
Talsverð umræða hefur þó spunn-
ist um vinnuframlag og framleiðni
undanfarið. Aukinn þungi er varð-
andi það að draga úr viðveru, stytta
vinnuvikuna og auka sveigjanleika
starfsmanna. Vísað er í ýmsar tölur
því til stuðnings og samanburð á
milli landa. Í sömu andrá er rætt
að þrátt fyrir skemmri vinnutíma
verði að finna leiðir til að viðhalda
sömu kjörum, því ef slíkt ekki tak-
ist snúist það upp í andhverfu sína,
að draga úr vinnu.
Sumir sérfræðingar á sviði heilsu
og vinnuverndar hafa bent á það að
það gæti verið þjóðhagslega hag-
kvæmt að fara slíka leið. Sérstak-
lega er hægt að benda á John Ashton
sem er læknir og prófessor í Bret-
landi og fer fyrir lýðheilsumálum
þar í landi í UK Faculty of Public
Health, en margir fleiri þá líka hér-
lendis hafa imprað á slíku og má
nefna Samtök iðnaðarins, BSRB,
Reykjavíkurborg og ýmsa fleiri.
Tími fyrir hugðarefnin
Hægt er að ímynda sér að starfs-
menn myndu fagna þessari breyttu
tilhögun og samneyti milli foreldra
og barna, fjölskyldu, vina og kunn-
ingja gæti aukist. Meiri tími skap-
aðist fyrir hugðarefni og verkefni
sem alla jafnan falla utan vinnu-
tíma. Þá er einnig bent á það víða
að slíkt fyrirkomulag auki fram-
leiðni og hagnað fyrirtækja og
jafnvel heilu þjóðanna. Aðrir hafa
bent á að ekki sé allt reiknað með
í jöfnunni þar að lútandi, en engu
að síður verðum við Íslendingar
að vera reiðubúnir að skoða slík-
ar breytingar með opnum huga. Í
þessu samhengi er áhugavert að
skoða tölur, í Bandaríkjunum vinn-
ur 1 af hverjum 9 einstaklingum 50
klst. vinnuviku eða lengri, í Þýska-
landi 1 af 18, Svíþjóð 1 af 81. Meðal-
vinnuvika á Íslandi er hvað lengst
í Evrópu og vinna Íslendingar
samkvæmt gögnum OECD flestar
vinnustundir þjóða í Skandinavíu.
Áhrifin á heilsu fólks eru gífur-
leg en þar er meðal annars bent á
það að andleg líðan og streita sem
skapast við þessar kringumstæður
getur verið bókstaflega sjúkdóms-
valdandi á margvíslegan hátt. Við
þekkjum það að depurð, þunglyndi
og kvíði eru meðal algengustu
orsaka fyrir vanvirkni og örorku
auk stoðkerfisvanda sem oftsinnis
skapast vegna langvarandi álags
við vinnu. Við höfum ítrekað feng-
ið fregnir af því að Íslendingar
eigi met í notkun þunglyndislyfja
og svefnlyfja sem líklega að ein-
hverju leyti má rekja til umhverf-
isþátta eins og vinnuálags. En hér
spila einnig hjarta- og æðasjúk-
dómar, krabbamein, offita, sykur-
sýki og hvers konar aðrir sjúkdóm-
ar með og aukast líkurnar á þeim
öllum sé ekki jafnvægi milli vinnu
og einkalífs.
Minna um veikindi
Þar sem ekki er að vænta að
skipulag sem þetta hljóti hljóm-
grunn nema atvinnurekendur og
ríki sjái sér hag í því er vert að
benda á þá staðreynd að talið er
að svokölluð skammtímaveikindi
myndu minnka sem og langtíma-
veikindi, auk þess hefur verið bent
á lækkun slysatíðni í sömu andrá.
Að ógleymdri aukinni framleiðni.
Ef veikindi á Íslandi eru talin
saman kosta þau tugi milljarða á
ári hverju. Auðvitað er ekki raun-
hæft að draga með öllu úr þeim, en
ef við gefum okkur að þeim myndi
fækka sem nemur 20 af hundraði
gætu það verið allt að 5-10 millj-
arðar á hverju ári sem sköpuðust
þar eingöngu. Það er því til mik-
ils að vinna, ekki bara í því tilliti
að auka hamingju og vellíðan sem
ætti þó alltaf að vera í fyrsta sæti.
Aukin framleiðni, meiri
hamingja, minna stress
Í Bandaríkjunum
vinnur 1 af hverjum
9 einstaklingum 50 klst.
vinnuviku eða lengri.
CRÉATIVE TECHNOLOGIE
Citroën Nemo er með lægsta verðmiðann á markaðnum. Gerðu samanburð og veldu hagkvæman og lipran sendibíl sem
uppfyllir allar þínar kröfur. Nemo er vel búinn og sparneytinn, hvort sem þú velur bensín eða dísil. Hliðarhurðir beggja
vegna auðvelda hleðslu og hægt er að flytja lengri hluti með því að fella niður skilrúmið. Kauptu hagkvæman Citroën Nemo,
við aðstoðum þig með fjármögnun.
Komdu í reynsluakstur.
CITROËN NEMO ER HAGKVÆMASTI KOSTURINN
citroen.is
Nýir og notaðir bílar: Söludeildir eru opnar alla virka daga kl. 9-17 og laugardaga kl. 12-16.
Brimborg Reykjavík: Bíldshöfða 8, sími 515 7040 I Brimborg Akureyri: Tryggvabraut 5, sími 515 7050
Brimborg og Citroën áskilja sér rétt til að breyta verði og búnaði án fyrirvara. Útbúnaður getur verið frábrugðinn mynd í auglýsingu.
• LÆGSTA VERÐIÐ • HLIÐARHURÐIR BEGGJA VEGNA • FELLANLEGT SKILRÚM• SPARNEYTINN •
CITROËN NEMO VAN 6 HURÐA
VERÐ FRÁ: 1.984.063 KR. ÁN VSK
VERÐ FRÁ: 2.490.000 KR. MEÐ VSK
HAGKVÆMASTI KOSTURINN
Undanfarin misseri hefur
deilan um landareign
og meðferð þess lands
blossað upp og er mjög
hávær um þessar mund-
ir þar sem „eigendur“
lands vilja ráðskast með
landið eftir eigin höfði og
telja sig eigendur þess, og
vísa þá gjarnan í stjórn-
arskrárvarinn heilagan
rétt!
Hugtökum ruglað saman
Eignarrétturinn er svo sannarlega
varinn í stjórnarskránni, en hvað
er eign? Er ekki eign afurð fram-
kvæmda einstaklinga eða hóps ein-
staklinga sem lagt hefur hugsun
og vinnu í sköpun eignar sem þá er
stjórnarskrárvarin, og tryggir við-
komandi umráð yfir þeirri sköpun?
Eignarréttur er hugtak, nytjaréttur
er annað hugtak, en oft hef ég á til-
finningunni að þessum tveim hug-
tökum sé ruglað saman, meðvitað
eða ómeðvitað.
Auðlindir eign þjóðarinnar
Nytjaréttur er þegar einstakling-
ar eða hópur þeirra notar gæði í
umhverfinu sem enginn einstak-
lingur eða hópur einstaklinga
hefur skapað, heldur er fyrir í
umhverfinu og kallast því AUÐ-
LIND. Helstu auðlindir eru; LOFT,
VATN og LAND auk allra þeirra
gæða sem í þeim felast. Auðlindir í
náttúru Íslands eru sameiginleg og
ævarandi eign þjóðarinnar. Eng-
inn getur fengið auðlindirnar, eða
réttindi tengd þeim, til eign-
ar eða varanlegra afnota og
aldrei má selja þær eða veðsetja.
Auðlindir Íslands markast af auð-
lindalögsögu landsins í samræmi
við alþjóðlega samninga þar um.
Utan lögsögunnar tekur við sam-
eiginleg auðlind mankynsins alls
í umsjá hinna sameinuðu þjóða
heimsins.
Vatnalög og þjóðlenda
Í tilraunum okkar til að setja lands-
mönnum nýja stjórnarskrá, hefur
þokast í rétta átt með skilgrein-
ingu á mismuni nytja og eignar á
auðlindum, má þar nefna til hugtök-
in „vatnalög“ og „þjóðlenda“.
Einfalda má þessi hugtök í
stjórnarskrá með því að skilgreina
í eitt skipti fyrir öll að: Allt land frá
fjallatoppum ásamt sjávarbotni að
auðlindalögsögu er „ÞJÓÐLENDA“.
Og allt vatn í hvaða formi sem er,
er auðlind í umsjón þjóðarinnar,
loftið yfir auðlindalögsögunni allri
í þá hæð sem alþjóðalög skilgreina
er auðlind í umsjón og ábyrgð þjóð-
arinnar.
Hver á landið
mitt Ísland?
NÁTTÚRA
Björn
Jóhannsson
tæknifræð-
ingur
➜ Eignarréttur er
hugtak, nytjaréttur er
annað hugtak, en oft
hef ég á tilfi nningunni
að þessum tveim
hugtökum sé ruglað
saman, meðvitað eða
ómeðvitað.
Save the Children á Íslandi