Fréttablaðið - 11.03.2015, Blaðsíða 12

11. mars 2015 MIÐVIKUDAGUR| FRÉTTIR |
SAMFÉLAG „Besta forvörnin gegn
mansali felst í að opna umræðuna
og fræða samfélagið um mála-
flokkinn. Þá er einnig mikilvægt
að styrkja og styðja við samfélög
innflytjenda til að tryggja að ein-
staklingar séu ekki misnotaðir í
skjóli vanþekkingar á réttindum
sínum. Það er vissulega erfitt verk-
efni að koma í veg fyrir mansal,
en það er ýmislegt hægt að gera
til að vinna gegn mansali og ann-
arri skipulagðri brotastarfsemi,“
segir Þorsteinn Gunnarsson, sviðs-
stjóri hjá Útlendingastofnun, sem
hefur ásamt fleiri starfsmönnum
stofnunarinnar síðustu ár sótt sér
þekkingu um mansal og kynnt sér
reynslu nágrannalandanna. Það
hafa starfsmenn stofnunarinnar
gert af vaxandi þörf. „Við erum
alltaf með mansalsvinkilinn uppi
í hælismálum hjá okkur, þá koma
upp mansalsmál ótengd hælismál-
um hér á landi, við reynum að læra
af hverju þeirra,“ segir Þorsteinn
og segir fyrst hafa orðið vart við
hugsanleg mansalsmál upp úr síð-
ustu aldamótum þótt vafalaust hafi
það átt sér stað í íslensku samfélagi
fyrr.
Íslendingar verða nú varir
við sambærilega þróun og aðrir
Norður landabúar um síðustu alda-
mót. Fórnarlömbum, sem leita hing-
að frá löndum þaðan sem skipulögð
glæpasamtök skipuleggja man-
sal, fer fjölgandi. Löndum eins og
Nígeríu.
Árið 2012 sóttu nítján Níger-
íumenn um hæli hér á landi og
voru flestir hælisleitenda. Á því
ári dvöldu þrjár konur úr þessum
hópi í Kristínarhúsi, úrræði fyrir
vændiskonur og mansalsfórnar-
lömb, sem nú hefur verið lokað. Á
síðasta ári sóttu sjö Nígeríumenn
um hæli, en þar áður höfðu sárafáir
sótt um hæli frá landinu, alls 20 frá
árinu 2008. Mikill meirihluti þeirra
kvenna sem kom hingað frá Nígeríu
voru hugsanleg mansalsfórnarlömb.
Lögreglu, félagsmálayfirvöldum og
starfsmönnum Útlendingastofnunar
reyndist erfitt að ná trausti þeirra.
Það er vegna þeirra eiða (juju) sem
þær eru látnar sverja áður en þær
leggja af stað.
Draumar um betra líf
Svala Heiðberg er verkefnastýra
næturathvarfs fyrir erlendar vænd-
iskonur í Istedgade í Kaupmanna-
höfn og hefur reynslu af því að
ná trausti kvenna í þessari erfiðu
stöðu. Í viðtali í helgarblaði Frétta-
blaðsins síðastliðna helgi sagði hún
að mikill meirihluti þeirra kvenna
sem kæmu í athvarfið væru frá Níg-
eríu og flestar þeirra fórnarlömb
mansals.
„Mjög týpísk saga er að þeim
sé lofað vinnu í Evrópu. Þær vita í
rauninni ekki hvert þær eru að fara
en eiga að fara til Evrópu að vinna
í hárgreiðslu, sem au pair eða eitt-
hvað annað sem hefur verið sagt
við þær. Áður en þær leggja af stað
eru þær látna sverja juju-eið,“ segir
hún. Eiðinn eru þær látnar sverja í
því skyni að ef þær standa ekki við
sitt þá muni eitthvað koma fyrir
einhvern í fjölskyldu þeirra.
Konurnar fara burt úr heimahög-
unum með drauma um betra líf en
enda flestar í vændi. Yfirleitt eru
þær sendar fyrst til Spánar eða
Ítalíu en þar eru margar vændis-
konur fyrir og lítið að fá. Þær eru
svo sendar til Norðurlandanna.
Yfirleitt er svokölluð maddama
yfir þeim sem sér um að senda þær
milli landa. „Konurnar skuldbinda
sig til þess að greiða upp skuld til
þeirra sem sjá um þetta. Upphæðin
er yfirleitt 50 þúsund evrur og er
sögð vera fyrir ferðinni, vegabréfi,
pappírum og öðru.
Gangandi gegnum eyðimörkina
„Ég hef hitt konur sem hafa borg-
að alla skuldina og það getur tekið
þær frá tveimur árum og upp í
fimm. Ég hef líka hitt konur sem
eru að reyna að semja við maddöm-
una um að sleppa fyrr. Fjölskyldur
þeirra eru þá stundum með í því og
það er verið að reyna að díla á milli.
Þá kannski getur konan ekki meir
og vill losna,“ sagði hún í viðtalinu.
„Konurnar eru á valdi madd am-
anna og þótt þær séu í öðru landi er
fylgst með þeim. Þess vegna reynist
oft erfitt að hjálpa þeim. Maddöm-
urnar hafa sterk tök á þeim og ef
það fréttist að konurnar séu farn-
ar af götunni þá er jafnvel ráðist að
fjölskyldu þeirra. Þetta er því snúin
staða sem þær eru í og þó að dönsk
yfirvöld reyni að bjóða þeim aðstoð
við að öðlast nýtt líf þá hræðast þær
afleiðingarnar fyrir aðra.“
Jörgen Carling hjá Alþjóðlegu
friðarrannsóknarstofnuninni í Ósló
(PRIO), hefur rannsakað innflutn-
ing, smygl og mansal frá Nígeríu
til Evrópu.
Það gerði hann að frumkvæði
dómsmálaráðuneytis og lögreglu
vegna aðgerðaáætlunar norskra
stjórnvalda gegn mansali. Mikil
og skyndileg aukning varð í vændi
kvenna frá Nígeríu árið 2004. Síðan
þessi aukning varð breyttist sam-
setning í vændi í Noregi og nú eru
flestir sem starfa í vændi í Noregi
frá Nígeríu. Á sama tíma og þessar
breytingar urðu sótti sífellt fleira
flóttafólk frá Nígeríu um hæli í
Noregi. Í skýrslu sinni, Migration,
Human Smuggling and Traffick-
ing from Nigeria to Europe (2004),
tekur Jörgen fram að honum þyki
leitt að fáar rannsóknir hafa verið
gerðar á lífi venjulegs fólks frá Níg-
eríu sem flyst til Evrópu.
Hundruð þúsunda Nígeríumanna
búi um gjörvalla Evrópu. Helming-
ur þeirra í Bretlandi, næststærstur
hluti þeirra á Ítalíu. Mikill meiri-
hluti Nígeríumanna sé friðsamt
fólk sem kemur ekki nálægt glæp-
um af nokkru tagi. Megináhersl-
an í verkefnum hans hafi verið að
skoða fólksflutninga með hliðsjón
af glæpum og vændi.
Jörgen skýrir ítök skipulagðra
glæpasamtaka í mansali. Margir
hælisleitendur þurfi í neyð sinni að
reiða sig á smyglara til þess að kom-
ast til Evrópu. Í Nígeríu bjóði man-
salar ungum konum að ferðast til
Evrópu. Sumar þeirra vita af því að
þær þurfa að starfa við vændi áður
en lagt er af stað. Aðrar hafa ekki
minnsta grun um það. Áður en lagt
er af stað er konan sett í skuld eins
og Svala hefur heyrt frá þeim fórn-
arlömbum sem hún hefur annast.
Það tekur konurnar að jafnaði þrjú
ár að greiða upp skuldina við man-
salann. Skuldin er innsigluð með
trúarathöfn sem hefur mikið vægi.
Leið mansalans
Jörgen lýsir leið mansalans. Í Níg-
eríu eru höfuðstöðvar mansals í
Edo-fylki. Frá höfuðborg héraðs-
ins, Benin City, liggur straumur
fólks í leit að betra lífi til Ítalíu.
Önnur stór meginstöð mansals er
fylkið Delta.
Margir ferðast til Evrópu í gegn-
um nokkur lönd og velja þá helst
lönd þar sem eftirliti er ábótavant
eða reglur frjálslegar. Algengt er
að fyrst sé farið frá Benin til Gana,
Miðbaugs-Gíneu, eða Tógó og
þaðan sé ferðast til Ítalíu, Spánar
eða til annarrar evrópskrar borgar.
Það gera þeir sem eru með til þess
bær skjöl.
Aðrir ferðast í gegnum Sahara-
eyðimörkina og er smyglað til
Evrópu með skipi. Mörg þúsund
Nígeríumenn komast ekki frá Norð-
ur-Afríku til Evrópu þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir.
Neyðin í Nígeríu er margþætt.
Til að mynda hafa aðstæður kvenna
í Nígeríu verið mjög erfiðar síðustu
ár. Boko Haram hefur valdið mikl-
um skaða og hræðslu, þá eru átök
víðar í landinu, þar er barnaþrælk-
un vandi og fátækt mikil.
Vantar móttökustöð
Líkt og komið hefur fram í umfjöll-
un Fréttablaðsins um mansal
á Íslandi þá vantar hér á landi
úrræði til að vinna gegn mansali.
Þorsteinn segir flesta sammála
um að hér vanti móttökustöð fyrir
hælisleitendur. „Móttökukerfið hjá
okkur byggist á frjálsri búsetu, það
getur verið óhentugt úrræði þegar
fólk þarf vernd. Í innanríkisráðu-
neytinu er verið að skoða málefni
hælisleitenda sérstaklega í því
skyni að finna leiðir til úrbóta og
að sögn Ólafar Nordal innanríkis-
ráðherra er vinna langt komin með
að bæta kerfið er varðar móttöku
hælisleitenda. „Það er mikilvægt að
um leið og fólk kemur til landsins
fari af stað skoðun og greining á
aðstæðum þess bæði til að tryggja
öryggi fólksins sjálfs og samfélags-
ins,“ sagði hún nýverið í viðtali við
Fréttablaðið.
Úr neyð í Nígeríu til Norðurlanda
Til Íslands leitar aukinn fjöldi mansalsfórnarlamba frá helstu upprunalöndum mansals í heimi. Eitt þeirra er Nígería. Þorsteinn Gunnars-
son, sviðsstjóri hjá Útlendingastofnun, segir bestu forvörnina gegn mansali felast í því að opna samfélagið betur innflytjendum. Hann segir
neyð fólks frá helstu upprunalöndum mansals í heimi mikla og hér skorti úrræði til að taka á móti þeim og veita vernd.
MANSAL FRÁ NÍGERÍU
Vi
ðs
ki
pt
av
in
ir
Vi
ni
r o
g
fj
öl
sk
yl
da
Aðrar
vændiskonur
Sendill
maddömu
Ítalía
Nígería
Maddömur
á Ítalíu
Maddama
í Nígeríu
Töfralæknir
Tengiliður
Fórnar-
lamb
Svört tákn = Bein
tenging við mansal
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjanabjorg@frettabladid.is
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@frettabladid.is
NEYÐ Í NÍGERÍU
„Boko Haram hefur
valdið miklum skaða
og hræðslu, þá eru
átök víðar í landinu,
þar er barnaþrælkun
vandi og fátækt mikil.
Þetta fólk leitar sér
að betra lífi. Nígería
og löndin í kring hafa
ætíð skorað hátt sem
upprunalönd fórnar-
lamba mansals,“segir
Þorsteinn Gunnars-
son, sviðsstjóri hjá
Útlendingastofnun.
Í skýrslu Jörgens kortleggur hann mansal frá Nígeríu. Fórnarlambið kemst fyrst
í kynni við tengilið sem starfar fyrir mansalshring í gegnum vini eða fjölskyldu.
Tengiliðurinn kynnir konuna fyrir maddömu og fær heimsókn frá töfralækni
sem lætur hana vinna eið. Þaðan liggur ferðin til Evrópu, oft til Ítalíu eða Spánar
og þaðan ferðast konan til Norðurlanda, stundum nokkrum árum seinna.
Heimild: Migration, Human Smuggling and Trafficking from
Nigeria to Europe (2004).
ASKÝRING | 12
MANSAL Á ÍSLANDI 7 8 9 101 2 3 4 5 6 11
1
0
-0
3
-2
0
1
5

2
1
:3
2
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
4
1
6
-F
E
9
8
1
4
1
6
-F
D
5
C
1
4
1
6
-F
C
2
0
1
4
1
6
-F
A
E
4
2
8
0
X
4
0
0
1
A

F
B
0
4
8
s
C
M
Y
K