Skessuhorn - 28.11.2007, Blaðsíða 50

42 MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER
Á mín um æsku­
ár um stóðu jól in í
tvo og hálf an dag
en ekki í nærri tvo
mán uði eins og mér
virð ist til hneig ing til
nú orð ið. Ég minn­
ist rosk inn ar konu
sem sagði eitt hvað á þessa leið: „Æ,
þeir eru al veg að eyði leggja fyr­
ir manni jól in, far ið að hengja upp
jóla skreyt ing ar og ekki nema vika af
des em ber.“ Gæti útaf fyr ir sig ver­
ið at hygl is vert að sjá við brögð frels­
ar ans ef hann kæmi nú aft ur á með­
al vor og sæi allt það um stang sem
mann kyn ið við hef ur í til efni af fæð­
ingu hans. Ekki var Steinn Stein arr
tal inn með auð söfn un ar mönn um
um sína hér vist ar daga og þó jóla­
hald ið væri stór um smærra í snið­
um þá en nú er virð ist hon um hafa
ver ið nóg boð ið þeg ar hann yrk ir
kvæð ið Jól:
Sjá, enn þá rís stjarna, sem brenn ur
björt ust og mild ust
á blá djúp um miðs vetr ar himni hins
snæ þakta lands.
Sjá, enn þá nálg ast sú há tíð, sem
hjart anu er skyld ust
og hugg ar með fagn að ar söngv um
hvert ang ur manns.
Og inn an skamms byrj ar kapp át í
koti og höllu,
og klukkna hring ing og mess ur og
bæna gjörð.
Það er kannski heimskast og and­
styggi leg ast af öllu,
sem upp var fund ið á þess ari vol­
uðu jörð.
Og ger þú nú snjall ræði nokk uð, svo
fólk ið finni
í for dæmi þínu hygg inn og slóttug­
an mann;
Með kurt eis um svip skaltu kveikja í
stof unni þinni
og kauptu svo sókn ar prest inn og éttu
hann.
Hvað sem líð ur aug lýs inga flóð­
inu sem ó neit an lega er tengt jól­
un um mun ó hætt að full yrða að
hin fyrstu jól hafa ver ið all veru lega
frá brugð in þeim sem nú þekkj ast.
Barna skóla kenn ari einn sem þótti
stund um ó hepp inn í orð um var að
tala við nem end ur sína og sagði:
„ Kannske hef ur Jós ep gef ið Jesú
lít inn bíl eins og pabb ar ykk ar gefa
ykk ur í jóla gjöf.“ Af þessu til efni
kvað Rós berg Snæ dal:
Gull um missti ekki af,
oft þó brysti skiln ing vina.
Jesú Kristi á jól um gaf
Jós ep fyrstu bif reið ina.
Á kvöld göngu um Ak ur eyri ein­
hvern tím an á að vent unni kvað
Bjarni frá Gröf:
Kvöld in lengj ast, hverf ur sól in,
kalt er í skugg an um.
Þá birt ast okk ur blessuð jól in
í búð ar glugg an um.
Ein hver á byrg ur heim il is fað ir
orti í miðju jólastress inu fyr ir all­
mörg um árum:
Þreyt ast tek ég í þetta sinn
á þind ar laus um hlaup um.
Ég er á þön um, Jesús minn,
í jóla gjafa kaup um.
Nú skal gjörvöll ad am sætt
eiða stóra vinna.
„Í Bet lehem er barn oss fætt“
­nú bjarg ar ekk ert minna!
Sam kvæmt okk ar tíma tali eru
jól in alltaf á sama mán að ar degi og
alltaf í skamm deg inu. Ég veit svos­
em ekki hvern ig það færi í okk­
ur að halda jól in um há sum ar eins
og verð ur á suð ur hveli jarð ar eða
ef þau færð ust til eft ir tungl kom um
eins og mér skilst að sé með trú ar­
há tíð ir sumra ann ara trú ar bragða.
Ein hvern tím an í leið inda tíð á að­
vent unni orti Jak ob Jóns son:
Það líð ur að jól um og leið ur er veðr­
anna slag ur,
ljósálf ar sum ars ins all ir á burt eru
flutt ir.
Í raun og veru er þessi des em ber­
dag ur
dá lít ið svip að ur prest in um ­ báð­
ir stutt ir.
Einu sinni kom fram sú hug mynd
að kirkj an verð laun aði kristi leg ustu
jóla aug lýs ing una og varð það til
þess að upp rifj uð ust fyr ir mönn um
hálf gleymd ar ritn ing ar grein ar eins
og „Mitt hús á að vera bæna hús ­
o.s.frv,“ en Hjálm ar Frey steins son á
Ak ur eyri leit þess um aug um á mál­
ið:
Svo kaupæð ið verði sem kristi leg ast
kirkj an sam þykkti ein róma
að verð launa þann sem listi leg ast
legg ur nafn guðs við hé góma.
Jóla ver tíð in hef ur á und an förn­
um árum ver ið að al uppi stað an í
tekj um ým issa sér vöru versl ana og
von að smærri kaup menn líti það
horn auga þeg ar stór mark að ir færa
sig inn á sér vöru mark að inn. Jak­
ob Jóns son á Varma læk setti sam an
þessa jóla hug leið ingu:
Um heilög jól menn hug leiða þá vist
sem hand an graf ar allra að lok um bíð ur.
Menn játa trú á Jesúm heit inn Krist
og Jó hann es í Bón us ekki síð ur.
Það er marg þekkt bragð aug­
lýsenda að finna ný og gríp andi
nöfn á sína vöru til að grein ing ar
frá annarri vöru sam bæri legri en þó
að sjálf sögðu að flestu leyti ó merk­
ari að á liti við kom andi aug lýsanda.
Stund um tekst þetta vel en stund­
um mið ur. Grét ari Jóns syni varð
að orði þeg ar hann heyrði aug lýsta
nýja teg und af hangi keti:
Flest an mat ég feg inn ét,
forð ast tel þó beri.
„Heið urs manna hangi ket,“
­ hvað ég jafn an geri.
Það gæti líka ver ið mörg um hollt
að rifja upp þessa á gætu vísu Bjarna
frá Gröf:
Sanna gleði eign ast eng inn
auðs þó fín an leiki trúð.
Ham ingj an er heima feng in,
hún er aldrei keypt í búð.
Sömu leið is má velta því fyr ir sér
hvort menn verða al mennt trú­
aðri í stór um kirkj um en litl um.
Við vígslu nýrr ar og glæsi legr ar
kirkju orti Þor steinn Þor steins son á
Skálpa stöð um:
Hátt er ris inn helgi stað ur,
hús ið nýtt ­ og fyr ir tak.
Skelf ing verð ur Guð nú glað ur
að geta kom ist und ir þak.
Guð mund ur bróð ir hans hugð ist
leita til æðri mátt ar valda í vand ræð­
um sín um:
Sála mín glúpn aði and spæn is
ör laga dómi,
til al mátt ugs drott ins ég vildi í neyð
minni snú mér
og ein hver svar aði yf ir veg uð um
rómi;
„Það er eng inn not andi með þetta
síma núm er.“
Ann ar Borg firð ing ur, Stein björn
Jóns son, sem þó var sann ar lega ekki
upp al inn við allsnægt ir hugs aði til
baka til æsku ár anna:
Þó að dag legt strit og stríð
stuðli að því að gleyma,
ýms ir muna alla tíð
æsku jól in heima.
Vafa laust hafa þær jóla gjaf ir sem
hann hlaut í æsku ver ið öllu fá tæk­
legri en meiri hluti barna fær nú á
dög um en hvort þau eru að sama
skapi ham ingju sam ari er kannske
önn ur saga. Alla vega er mik ill sann­
leik ur í þess ari vísu Sverr is Storm­
sker:
Ó ljós draum ur djúpt í hvers manns
geði
dríf ur á fram líf ið, fært í hlekki.
Von in eft ir var an legri gleði
er var an leg ­ en það er gleð in ekki.
Fyr ir nokkrum árum voru byggð
ný fjár hús á einu rík is bú inu og þau
að sjálf sögðu vígð með pompi og
pragt. Jak ob á Varma læk varð þá
hugs að til ann arra fjár húsa sem
vænt an lega eru nú löngu hrun in og
orti:
Há reist er það hús ið fagra og nýja
sem höfð in gj arn ir ætla að fara að
vígja.
Ber í flestu af fjár hús un um sem
forð um voru reist í Bet lehem.
Með þökk fyr ir lest ur inn,
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1489 og 849 2715
dd@simnet.is
Sanna gleði eign ast eng inn - auðs þó fín an leiki trúð..
Tek ið er þétt í hend ina á blaða­
manni þeg ar við mæl andi kem ur til
dyra á Breiða bóls stað á Fells strönd
í Döl um. Fas ið er ró legt en kímni í
aug un um. Blaða mað ur á er indi við
Hall dór Þ. Þórð ar son skóla stjóra
Tón list ar skóla Dala manna sem er
org anisti og hef ur spil að í kirkj um
síð an á ný árs dag árið 1957, þó ekki
sam fellt. Það ár spil aði hann í kirkj­
unni á Stað ar felli 18 ára gam all.
Hafði far ið í org el nám 15 ára gam­
all og síð an á Hvann eyri því hug ur­
inn stóð fyrst og fremst til þess að
verða bóndi, sem og varð, þótt búið
sé í Búð ar dal í dag. Enn er hann
með ann an fót inn í sveit inni þó að
son ur inn sé tek inn við búi.
Ekki beint ráð inn
org anisti
„Ég var aldrei beint ráð inn org­
anisti til að byrja með, var bara
svona að spila þeg ar þurfti. Upp úr
1960 varð þetta nokk uð fast,“ seg­
ir Hall dór í upp hafi máls. „Þeg­
ar Ás geir Ingi bergs son var prest­
ur í Hvamms kirkju fylgdi ég hon­
um í kirkj urn ar sem hann þjón aði.
Ás geir átti írska konu. Það var því í
ann að sinn sem kona af þessu þjóð­
erni sat í Hvammi. Þeg ar á kveð ið
var að setja kross inn á Kross hóla­
borg var prests frú in að sjálf sögðu
feng in til að af hjúpa það minn is­
merki. Mér finnst svo lít ið gam an
að þessu.“
Gömlu org el in
býsna góð
„ Gömlu org el in voru býsna góð
mörg hver. Sem dæmi var keypt
org el í Stað ar fells kirkju árið 1936
sem smíð að var af ís lensk um org­
elsmið, Giss uri El í assyni. Hann
gerði síð an upp org el ið sjálf ur árið
1990. Ég held að það hljóti að vera
fá gætt. Þessi gömlu hljóð færi þoldu
lík lega mörg hver bet ur þann mis­
jafna hita sem í kirkj un um var og
kannski smíð uð með það í huga.
Fæst þeirra höfðu hins veg ar pe dal
og því hef ég aldrei lært að spila á
hann.“
Lít ið heima um há tíð ir
„Ég var ekki mik ið heima um
há tíð ar, þá var auð vit að ver ið að
spila. Eig in kon an söng ekki í kór
en börn in síð ar meir. Sig rún dótt­
ir mín spil aði með al ann ars stund­
um með mér á klar inett, þeg ar hún
hafði ald ur og kunn áttu til. Börn in
kvört uðu ekk ert yfir fjar veru pabba,
enda þekktu þau ekk ert ann að. Það
er allt í lagi að spila víða ef mað­
ur fylg ir bara ein um presti. Hitt er
verra ef ver ið er að spila við kirkj ur
sem marg ir prest ar þjóna. Þeir vilja
all ir vera að messa á sama tíma svo
það geng ur eig in lega ekki,“ seg ir
Hall dór og kím ir. Ég leidd ist út í að
æfa kór ana líka. Þá var einn kór við
hverja kirkju svo tölu vert var um að
vera því ég þjón u staði fjór ar kirkj­
ur fyrst. Í dag fylgi ég sr. Ósk ari I.
Inga syni og spila í sex kirkj um með
hon um. Mér fannst það góð við­
bót þeg ar að ventu kvöld in bætt ust
við. Þau eru yf ir leitt mjög vel sótt
og þá hafa sem dæmi nem end ur úr
tón list ar skól an um einnig kom ið að
tón list ar flutn ingi. Það ger ir upp­
renn andi tón list ar fólki gott að æfa
sig í að koma fram.“
Hóp ast í bíla og æft víða
„Þeg ar kór arn ir voru að æfa var
gjarn an hóp ast í bíla sem voru góð­
ir í snjó því hér áður fyrr gekk mis­
jafn lega að kom ast á á fanga stað
vegna ó færð ar. Það var ekk ert endi­
lega æft í kirkj unni. Stund um var
æft heima hjá mér eða við kom um
sam an heima á ein hverj um öðr um
bæ. Fólk lagði tölu vert á sig til að
geta sung ið í kirkjukórn um enda
var kannski minna um að vera þá
en nú.“
Kennsla fyr ir org anista
„Hér áður fyrr þeg ar Hauk ur
Guð laugs son var söng mála stjóri
þjóð kirkj unn ar gerði hann gíf ur­
lega margt fyr ir okk ur sem stönd­
um að kór un um úti á landi. Hann
kom gjarn an í heim sókn og tók
ekk ert fyr ir nema ferða kostn að.
Einnig út veg aði hann nót ur ef þess
þurfti. Þetta var ó met an legt. Kirkj­
ur lands ins eru marg ar hverj ar vel
falln ar til tón list ar flutn ings og hér
áður fyrr keppt ust gömlu meist­
ar arn ir við að semja tón list til að
koma sér á fram færi enda finnst
mér kirkju tón list gíf ur lega fal leg.“
Fleiri kór ar en
kirkjukór
Hall dór hef ur ekki ein göngu séð
um kirkjukór ana. Eins og fram hef­
ur kom ið er hann skóla stjóri tón­
list ar skól ans og svo æfir hann tvo
kóra, Þorra kór inn og Vor boð ann.
„Þorra kór inn var lík lega stofn að­
ur árið 1963 til að syngja á þorra­
blóti. Hann hef ur hald ið á fram og
syng ur núna með al ann ars í kirkj­
unn inni á Stað ar felli og Hvammi
en er ekki eig in leg ur kirkjukór sem
slík ur. Vor boð inn var stofn að ur
árið 1948 og hef ur starf að næst um
ó slit ið síð an. Báð ir kór arn ir hafa
alltaf far ið í ein hver söng ferða lög
sem hafa ver ið vel heppn uð. Hér
er mik ið af góðu söng fólki svo ekk­
ert vanda mál var að manna kór ana.
Það er hins veg ar held ur erf ið ara í
dag. Fólk vinn ur svo mik ið og mun
meira er í boði en áður var. Yf ir­
leitt held ur fólk þó á fram þeg ar það
er kom ið á bragð ið. Það er svo af­
þreyt andi að syngja,“ sagði Hall dór
Þórð ar son org anisti, skóla stjóri og
kór stjórn andi að lok um.
bgk
Af þreyt andi að syngja
Hall dór Þ. Þórð ars on við org el ið í Stað ar fells kirkju.