Skessuhorn - 05.11.2008, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER
„Ég byði ekki í það í dag að
byggja upp nýtt bak arí. Það eru
allt aðr ar að stæð ur núna en þeg ar
ég var að byrja. Í dag er þetta svo
mik il sam keppni við verk smiðj­
ur og inn flutn ing. Ég held að ný
bak arí á lands byggð inni ættu erfitt
með að standa und ir stofn kostn­
aði eft ir að þessi „mark aðskreppa“
kom til,“ seg ir Lúð vík Þór ar ins son
gamli bak ara meist ar inn í Ó lafs vík.
Þeg ar blaða mað ur Skessu horns var
á ferð þar vestra á dög un um hitti
hann Lúð vík að máli. Lúð vík hef ur
frá ýmsu að segja enda hef ur hans
starf í Ó lafs vík ekki ver ið svo lít­
ill þátt ur í bæj arsál inni og at vinnu­
sögu bæj ar ins. Upp úr miðri síð­
ustu öld byggði Lúð vík Brauð gerð­
ina í Ó lafs vík upp úr engu í sam­
vinnu við Kaup fé lag ið Dags brún
og Al ex and er Stef áns son þá ver andi
kaup fé lags stjóra.
Leik list in
ör laga vald ur inn
Lúð vík og kona hans, Sig ríð ur
Jóns dótt ir, eru með al inn flytj enda í
Ó lafs vík. Lúð vík er fædd ur Mýra­
mað ur frá Ána stöð um í Hraun­
hreppi, en Sig ríð ur er úr Borg ar­
nesi. „Þeg ar ég var átta ára fluttu
for eldr ar mín ir í Borg ar nes. Það
var árið 1938. Ég átti síð an mína
skóla göngu í Borg ar nesi utan þess
að gagn fræða­ og iðn skól ann sótti
ég til Akra ness. Bak ara iðn ina nam
ég í Brauð gerð Kaup fé lags Borg­
firð inga í Borg ar nesi.
Það var í raun til vilj un sem réði
því að ég á kvað að flytja mig um
set til Ó lafs vík ur. Á stæð an fyr ir því
má segja að hafi ver ið sú að ég fékk
snemma tal sverð an á huga á leik­
list. Í tóm stund um hafði ég far ið
með örfá hlut verk í upp færsl um hjá
ung menna fé lag inu og í skemmti­
dag skrám starfs manna fé lags kaup­
fé lags ins. Haust ið 1950 þeg ar ég
var langt kom inn í bak ara nám­
inu bauðst ung menna fé lag inu að
senda mann á leik stjórn ar nám skeið
hjá Banda lagi ís lenskra leik fé laga.
Eng inn hafði tíma til að nýta þetta
boð, þar til ég sá mér leik á borði
og bauðst til að fara. Um leið fékk
ég nokk urra daga hvíld frá bakstr­
in um. Á þessu nám skeiði kynnt­
ist ég Þor gils Stef áns syni kenn ara
frá Ó lafs vík sem sagði mér þau tíð­
indi að Al ex and er bróð ir sinn, þá
kaup fé lags stjóri hjá Kaup fé lag inu
Dags brún, væri að svip ast um eft­
ir bak ara, sem væri fá an leg ur í sam­
starf til að koma upp og reka brauð­
gerð í Ó lafs vík. Við mælt um okk­
ur mót í leik hléi í Þjóð leik hús inu til
að skoða hvorn ann an og spá í spil­
in eft ir því sem hægt væri við slík­
ar að stæð ur.
Fljót lega eft ir heim kom una hafði
Al ex and er sam band og í fram haldi
af því var á kveð ið að vinna á fram að
hug mynd inni og gera ráð fyr ir því
að Dags brún sæi um fjár mögn un
og út veg aði hús næði. Ég legði til
fag þekk ing una í byrj un en gæti svo
eign ast allt að helm ing fyr ir tæk is ins
eft ir því sem fjár hag ur minn styrkt­
ist og ég gæti greitt fyr ir minn hlut.
Þetta voru góð ir kost ir, sem mér
fannst auð velt að ganga að. Hús­
næði und ir rekst ur inn lá ekki á lausu
í Ó lafs vík og nán ast hvert skot nýtt
fyr ir, því at vinnu líf ið var nú kom­
ið á áður ó þekkt skrið og ekki hafð­
ist und an að byggja yfir nýja Óls­
ara og bæta að stöðu fisk verk enda
og fleiri. Að lok um var fest hús næði
að Ó lafs braut 32, sem þá var í eigu
Guð mund ar Helga son ar.“
Með bund ið fyr ir augu
Lúð vík lýs ir því eins og að vera
með bund ið fyr ir augu að fara til
Ó lafs vík ur í fyrsta skipt ið, en þang­
að hafði hann aldrei kom ið áður.
Sveins próf ið tók Lúð vík 26. jan ú­
ar 1951 og það kvöld seg ist hann
hafa kjag að með sveins stykk ið, á lit­
lega tertu, til konu efn is ins og af­
hent henni sem af mæl is gjöf í til­
efni 18 ára af mæl is ins dag inn eft ir.
Þann dag fór Lúð vík til Ó lafs vík ur
í fyrsta skipt ið og var það ferða lag
all sögu legt.
„Ekki var jafn auð velt og nú að
kom ast á Nes ið og allra síst að vetri
til. Á ætl un ar ferð ir strjálli og Fróð­
ár heið in lok uð lang tím um sam an
vegna snjóa. Nú var heið in harð­
lok uð og kunn ingi minn fékk lán­
að an jeppa til að koma mér vest­
ur að heiði og sam ferða mann úr
Ó lafs vík, Jó hann es Ög munds son,
var ég svo hepp inn að hafa. Birtu
var tek ið að bregða er við nálg uð­
umst heið ina og við Jó hann es stig­
um á skíði og fet uð um okk ur yfir.
Norð an í heið inni beið Arn grím­
ur Björns son lækn ir, sem hafði ver­
ið feng inn til að skjót ast eft ir okk ur
og flutti á leið ar enda. Við dvöld um
í Ó lafs vík yfir helg ina, Jó hann es hjá
fjöl skyldu sinni en ég hjá Þor gils
og konu hans Ingi björgu Hjart ar á
heim ili þeirra í Dags brún. Einmitt
í þess ari íbúð átti ég eft ir að hefja
minn bú skap með Sig ríði lið lega ári
síð ar. Við Al ex and er not uð um tím­
ann til að velta fyr ir okk ur fram­
hald inu, skoða hús næð ið og reyna
að meta rekstr ar grund völl inn, sem
varla var ger legt að sjá fyr ir. Það
eina sem var hægt, var að vona hið
besta og treysta því að hratt vax andi
út gerð og at vinnu líf hefði þörf fyr­
ir þjón ustu af þessu tagi.
Ó hag stæð veð ur spá réði því að
ó ráð legt þótti að brölta yfir heiði
til baka. Skjald breið, strand ferða­
skip Skipa út gerð ar rík is ins kom á
leg una út af Ó lafs vík og lestaði vör­
ur á suð ur leið. Við tók um okk ur far
með bát út í skip ið og héld um suð­
ur með því.“
Í fóstri á
tveim ur stöð um
Lúð vík seg ir að fyrstu mán uð irn­
ir í Ó lafs vík hafi ver ið mjög eft ir­
minni leg ir en þang að fór hann einn
síns liðs til að koma fyr ir tækj um og
annarri að stöðu á nýj um vinnu stað.
Þetta var í annarri viku júní mán að­
ar 1951.
„Mér hafði ver ið kom ið í „fóst­
ur“ á tveim ur önd veg is heim il um.
Önn ur stof an hjá Jó hönnu Krist­
jáns dótt ur og Guð mundi Jens syni
skip stjóra og út gerð ar manni var
heim ili mitt til að byrja með. Sig­
ríð ur Hans dótt ir og Jón Skúla son
tóku mig í fæði, með stór um staf, og
drógu ekki af sér við að koma mér í
hold. Fyrstu dag arn ir fóru í að ljúka
frá gangi á vænt an leg um vinnu stað.
Fyrstu brauð in voru bök uð 23. júní
og þóttu tíð indi. Nú feng ust dag­
lega ný brauð og ann að bakk elsi
fyr ir heim ili og skips hafn ir.
Vinnu að stað an var ekki til að
hrópa húrra fyr ir. Gólf flöt ur inn
um 30 fer metr ar og loft hæð ekki
meiri en svo að auð veld lega var
hægt að snerta loft ið með fing ur­
góm um með því að tylla sér á tær.
Það var ljóst að þessi að staða yrði
að eins til bráða birgða, þar til ann­
að betra feng ist. Sú bið stóð þó í 24
ár og ein um mán uði bet ur. Eng­
in versl un ar að staða var í bak arí­
inu og allt flutt til sölu í Kaup fé lag­
ið Dags brún. Eng inn bíll var í eigu
Brauð gerð ar inn ar til að byrja með
en kaup fé lags stjór inn, Al ex and er
Stef áns son, lán aði jepp ann sinn til
flutn ing anna þeg ar hann var til tæk­
ur frá öðr um verk efn um. Því þurfti
allt of oft að bera fram leiðsl una í
kaup fé lag ið.“
Slökkt á ofn in um í
raf magns leys inu
Það var ekki að eins þessi þrönga
að staða og tak mark aði véla kost­
ur sem Lúð vík þurfti að glíma við
á þess um fyrstu árum. „Raf magn­
ið var vanda mál, svo ekki sé fast­
ar að orði kveð ið. Það var fram leitt
með dísel vél um hjá Hrað frysti húsi
Ó lafs vík ur og fram leiðslu get an var
langt und ir því, sem þörf in kall aði á.
Það var tek ið af á mið nætti og sett
á aft ur snemma að morgni. Þeg ar
á lag ið var sem mest er líða tók að
há degi var ekki óal gengt að Þórð ur
Þórð ar son, vél stjóri og um sjón ar­
mað ur orku véla hrepps ins hringdi
í bak arí ið og spurði hvort mögu­
legt væri að slökkva á ofn in um. Þá
var spennu fall ið slíkt að ljósa per­
ur báru að eins hálfa birtu og það­
an af minni. Þetta kom sér illa og
olli því að brauð in komu seint í sölu
og vinn an teygð ist oft fram und­
ir kvöld verð og jafn vel leng ur. Eins
og gef ur að skilja var af kasta get an í
sam ræmi við að stæð ur.
Ekki var hægt að kvarta yfir
mót tök un um, hvorki fyr ir mig né
hið nýja fyr ir tæki. Ég man að sal­
an kom mér á ó vart. Ekki magn­
ið, held ur hvað seld ist best. Vín ar­
brauð og snúð ar voru hvað drýgst­
ir til að byrja með, en brauð in voru
nokkurn tíma að vinna sér sess sem
aðal fram leiðslu var an. Hús freyj um
í Ó lafs vík, sem höfðu van ist því að
baka brauð til heim il anna alla sína
bú skap ar tíð, hef ur ef laust þótt það
lít il bú mennska að eyða fjár mun um
í brauða kaup úr búð. En þetta átti
eft ir að breyt ast.“
Verð lags á kvæð in erf ið
Lúð vík seg ir að rekstr ar grund­
völl ur inn sem þeir Al ex and er Stef­
áns son mátu í byrj un hafi reynst
veik ari en þeir ætl uðu. Þar hafi
sér stak lega sett strik í reikn ing inn
ströng verð lags á kvæði sem voru í
gildi á þess um tíma. Verð lags stofn­
un sendi út há marks verð á brauð­
um og kök um sem þá vógu þungt
„Vín ar brauð og snúð ar voru drýgst ir til að byrja með“
Spjall að við Lúð vík Þór ar ins son bak ara meist ari um við burða rík ár í Ó lafs vík
Lúð vík bak ara meist ari á samt konu sinni Sig ríði Jóns dótt ur. Lúð vík flutti úr Borg ar nesi um miðja síð ustu öld til að byggja upp
nýtt bak arí í Ó lafs vík. Hann hætti form lega störf um á ár inu 2002 en hleyp ur enn þá und ir bagga ef á þarf að halda.
Bak ar inn fær oft það hlut verk að út vega veislu föng við ýmis há tíð leg tæki færi.
Lúð vík bak aði þessa ó venju legu kran sa köku í til efni fagn að ar hjá ung um gít ar­
leik ara.
Úr versl un Brauð gerð ar Ó lafs vík ur í dag. Bjarn ey Jørgensen, tengda dótt ir Lúð víks og kona Jóns Þórs nú ver andi að al eig anda,
við af greiðslu.
Raf magn ið var vanda mál,
svo ekki sé fast ar að orði kveð ið. Það var
fram leitt með dísel vél um hjá Hrað frysti húsi
Ó lafs vík ur og fram leiðslu get an var langt
und ir þörf um. Þeg ar á lag ið var sem mest er
líða tók að há degi var ekki óal gengt að Þórð ur
Þórð ar son um sjón ar mað ur orku véla hrepps ins
hringdi í bak arí ið og spurði hvort mögu legt
væri að slökkva á ofn in um.“