Skessuhorn - 29.09.2010, Side 22

22 MIÐVIKUDAGUR 29. SEPTEMBER
Hann hef ur alltaf þótt hafa
á kveðn ar skoð an ir bónd inn í Hraun­
holt um í Kol beins staða hreppi, Sig­
urð ur Þ. Helga son. Hann fædd ist í
hreppn um árið 1940, um það leyti
sem hermang ið var að byrja hér á
landi. Sig urð ur þurfti svo barn ung ur
að fylgja for eldr um sín um til Reykja­
vík ur þar sem þau bjuggu um tíma í
bragga við Bræðslu veg í Laug ar nes­
hverfi. Hann sætti sig ekki við að fara
úr sveit inni og beitti sín um að ferð um
við að kom ast þang að aft ur. Sig urð­
ur tók virk an þátt í fé lags starfi Æsku­
lýðs fylk ing ar inn ar og þar með á tök­
um við unga Heim dell ing um þeg­
ar þeir gerðu að súg, með al ann ars
að ræðu mönn um í lok Kefla vík ur­
göngu.
„Um tíð ina hef ur alltaf eitt hvað
klof ið þessa þjóð í herð ar nið ur.
Fyrst var það inn rás hers ins og inn­
gang an í Nato og núna síð ast Ices a ve
og Evr ópu sam band ið. Ég hef alltaf
ver ið þeirr ar skoð un ar að þeir sem
vinna með hönd un um, að verð mæta­
sköp un í þjóð fé lag inu, eigi að kjósa
þann flokk í land inu sem lengst er til
vinstri, ann ars eru þeir að kjósa á móti
sjálf um sér,“ seg ir Sig urð ur bóndi í
Hraun holt um sem í sum ar hélt upp
á 70 ára af mæli í hópi vina og sveit­
unga á Grund í sömu sveit. Sig urð ur
og kona hans Sess elja Þor steins dótt­
ir hafa á seinni árum ver ið að draga
sig út úr bú skapn um í Hraun holt um
og við tek ið elsta barn þeirra af sex,
Sig ríð ur Jóna og mað ur henn ar Ás­
berg Jóns son.
Felldi sig út
úr skól an um
Sig urð ur fædd ist á Grund hjá for­
eldr um sín um Sig ríði Sig urð ar dótt­
ur og Helga Guð munds syni. Þau
voru þó ekki nema árið á Grund eft­
ir að Sig urð ur fædd ist og fluttu þá til
Reykja vík ur.
„Ég kunni svo sem ekk ert illa við
mig við Laug ar nes veg inn, en þar
bjugg um við lengst í húsi sem var
kall að Bjarma land og var núm er 78
við göt una. Á þess um slóð um var
fólk með bú skap, það voru kýr, tals­
vert um hesta og hæn ur. En hug ur­
inn var samt alltaf í sveit inni og sú þrá
óx alltaf þeg ar við fór um í heim sókn­
ir hing að vest ur. Sér stak lega var það
eft ir að við fór um í sum ar frí inu einu
sinni að Straumi á Skóg ar strönd til
frænd fólks ins Mart eins og El ísa bet­
ar. Ég var al veg veik ur að verða eft­
ir þeg ar við fór um úr frí inu og þetta
varð til þess að ég eign að ist snemma
af drep hjá þeim og fékk að heim sækja
þau í lengri frí um.“
Sig urð ur seg ir að þessi tog streita
hafi orð ið til þess að hann varð upp­
reisn ar gjarn. „Ég á kvað þeg ar ég
byrj aði sjö ára gam all í Lauga nes­
skól an um að ég ætl aði ekki að stunda
nám ið og reyna að fella mig út úr
skól an um. Ein kunn irn ar voru mjög
slak ar hjá mér og fóru held ur versn­
andi þannig að þeg ar ég var orð inn
tíu ára gam all tókst það sem að var
stefnt. For eldr ar mín ir sáu að þetta
þýddi ekki leng ur og komu mér fyr ir
hjá þeim Mart eini og El ísa betu, sem
þá voru kom in að Voga tungu í Leir­
ár sveit skömmu eft ir að ég kom vest­
ur í skól ann, sem þá var reynd ar far­
skóli, kennt á hin um og þess um bæj­
um í sveit inni. En í far skól an um undi
ég sæll og glað ur og út skrif að ist það­
an ferm ing ar vor ið, með fulln að ar­
próf eins og það hét þá. Ég var svo
einn vet ur á Hér aðs skól an um í Reyk­
holti eft ir að ég lauk barna skól an um
og þar var líka gott að vera.“
Suð ur í vinnu
En Sig urð ur var ekki sest ur al veg
að í sveit inni. Hann fór snemma að
vinna fyr ir sér þar sem vinn una var
helst að hafa, fyr ir sunn an. „Ég byrj­
aði 15 ára gam all að vinna á síld ar­
plani og í frysti húsi suð ur í Kefla­
vík. Svo var ég reynd ar að vinna hjá
hern um á vell in um í nokkra mán uði,
þótt mér væri það þvert um geð. Ég
var þá messi í eld húsi og á þess um
tíma varð mað ur vitni að sor an um
sem þarna við gekkst. Það var næt ur­
klúbb ur í hin um end an um í bragg an­
um þar sem ég vann, þannig að líf­
ið þarna fór ekk ert fram hjá mér. Það
voru líka marg ir sem mök uðu krók­
inn og meira að segja gerði ég einu
sinni smá til raun til þess. Mamma
var fá tæk af kart öfl um á þess um tíma
og mér datt í hug að taka með mér
nokkr ar kart öfl ur heim. Stakk þeim
und ir stakk inn minn. Þetta upp götv­
uðu verð irn ir og ég var grip inn. Þeg­
ar þeir sáu hvers kyns var glottu þeir
og sögðu mér að hypja mig út með
hel vít is kart öfl urn ar.“
Þeg ar Sig urð ur var orð inn 18 ára
á kvað hann að skella sér í iðn nám.
„Ég fór að læra járn smíði og nam í
tveim ur smiðj um auk bók lega náms­
ins í Iðn skóla Reykja vík ur. Ég lærði
bæði í Lands smiðj unni og Stál smiðj­
unni. Járn smíð in hef ur nýst mér
mjög vel. Um tíma þurfti ég að vinna
með bú inu og þá komu iðn rétt ind in
sér vel og ekki síð ur hef ur iðn mennt­
un in nýst vel í við haldi á vél um og
tækj um.“
Byrj uðu að byggja á
versta tíma
Eft ir að Sig urð ur lauk iðn nám inu
var hann um tíma að vinna í smiðju í
Borg ar nesi. Á þeim tíma vandi hann
kom ur sín ar á forn ar slóð ir í Kol­
beins staða hreppi og kynnt ist þá lífs­
föru nauti sín um Sess elju Þor steins­
dótt ur frá Öl verskrossi sem fyr ir átti
einn son þeg ar þau hófu bú skap.
„Við feng um Hraun holt til á búð­
ar á far dög um 1965. Þeg ar jörð in var
seld nýtti hrepp ur inn for kaups rétt
sinn og end ur seldi svo okk ur hana
stuttu seinna. Það var svo árið 1980
eft ir að við eign uð umst jörð ina sem
við för um að byggja upp hér bæði
í búð ar hús og úti hús.“
Að spurð ur seg ir Sig urð ur að þetta
hafi fjarri því ver ið besti tím inn til
að ráð ast í fram kvæmd ir. „Nei, þetta
gat varla ver ið verri tími til þess. Ný­
bú ið að skella á kvót an um og fram­
leiðslu stýr ing unni, skerð ing arn ar
byrj að ar og óða verð bólga í land inu.
Við vor um ný byrj uð að byggja þeg­
ar verð trygg ing unni var skellt á. Ég
spurði þá ver andi for mann Hús næð­
is mála stofn un ar hvað þetta þýddi
fyr ir mig. Hann full viss aði mig um
að verð trygg ing in þýddi að ég borg­
aði alltaf sama af lán inu hvort held ur
væri í kjöt kíló um eða mjólk ur lítr um.
Fyrsta árið borg uð um við sem nam
fimm fimmt án kílóa lömb um af lán­
inu. Eft ir þrjú ár voru af borg an ir og
verð trygg ing af lán inu kom in upp í
17 lömb, þannig að þetta stóðst ekki
hjá mann in um.“
Meiri eigna upp taka
en í hrun inu
Sig urð ur seg ir að á þess um árum
eft ir 1980 þeg ar þá ver andi rík is stjórn
rauf tengsl kaup gjalds­ og láns kjara­
vísi töl unn ar hafi átt sér stað meiri
eigna upp taka en varð í ný af stöðnu
hruni banka kerf is ins. En var hann þó
ekki bit ur út í þenn an mann hjá Hús­
næð is mála stofn un sem veitti ráð gjöf
sem ekki stóðst?
„Nei, hann var bara svik inn eins
og við hin,“ seg ir Sig urð ur, en þau
hjón í Hraun holt um lentu í mikl um
greiðslu erf ið leik um í kjöl far þessa
eins og reynd ar marg ir á þess um
tíma. Með mik illi vinnu tókst þeim
þó að halda sjó og kljúfa skuld irn ar.
Ekki bætti úr skák að á ár inu 1987
varð Sig urð ur fyr ir hjarta á falli. Var
skulda vand inn kannski einn af or­
saka völd un um?
„Það hef ur kannski hjálp að eitt­
hvað til, en fyrst og fremst held ég
að það séu erfð irn ar, gen in, sem hafi
þarna mest á hrif,“ seg ir Sig urð ur
sem á þess um árum vann með bú inu
á verk stæði í Borg ar nesi og líka eitt
sum ar í slökkvi lið inu á Reykja vík ur­
flug velli. Það var þá sem hann byrj aði
að selja merki Fé lags hjarta sjúk linga
sem var með bæki stöð í Hafn ar hús­
inu í Reykja vík. Þetta var upp haf ið
af því að hann tók þátt í stofn un Fé­
lags hjarta sjúk linga á Vest ur landi og
var í stjórn þess fé lags og for mað ur
um ára bil. Sig urð ur seg ir að reynd ar
sé það að æra ó stöðug an ef tal in yrðu
upp öll fé lög in sem hann hef ur tek­
ið þátt í og ver ið í stjórn um. Hann
var til að mynda full trúi á að al fund­
um Kaup fé lags ins um ára bil og for­
mað ur Fé lags sauð fjár bænda á svæð­
inu. Þá tók hann á samt fleir um þátt í
stofn un Korn rækt ar fé lags í Kol beins­
staða hreppi, þar sem bænd ur keyptu
í sam ein ingu tæki til korn rækt ar. Sig­
urð ur seg ir að búið hafi þó aldrei
ver ið stórt hjá þeim í Hraun holt um,
lengst af ver ið bland að bú, und ir það
síð asta 300 kind ur og 12 kýr.
Hafa ekki við að
moka skítn um
Sig urð ur seg ist ung ur hafa geng­
ið í sína póli tíska hreyf ingu, en hann
gerð ist fé lagi í Æsku lýðs hreyf ing­
unni 16 ára gam all. Hann hafi ver­
ið mjög stolt ur af þeim fé lags skap og
einnig af Knatt spyrnu fé lag inu Fram,
en með því fé lagi iðk aði hann knatt­
spyrnu al veg upp í 1. flokk, eða lengst
af þang að til hann flutti sig á Vest ur­
land ið.
„Ég var fé lagi í Al þýðu banda lag­
inu með an það var og hét og síð­
an beitti ég mér á samt fleir um fyr ir
stofn un VG fé lags á Vest ur landi og
var fyrsti for mað ur þess.“
En hvern ig finnst Sig urði flokkn­
um hans hafa reitt af í þessu rík is­
stjórn ar sam starfi? „Ég er nátt úr lega
eins og fleiri ekki alls kost ar á nægð ur.
Mér finnst VG og sér stak lega Stein­
grím ur hafa gert margt vel, en það
hef ur ým is legt skemmt fyr ir eins og
t.d. Ices a ve­ og Evr ópu sam bandsum­
ræð an. Ég held að mitt fólk hafi ekki
feng ið næga að stoð og svo var þetta
bara svo ó skap lega mik ið sem þurfti
að moka upp eft ir hrun ið og fyrri
rík is stjórn að það hef ur eng an veg inn
hafst und an. Stjórn völd hafa aldrei
stað ið frammi fyr ir jafn gríð ar leg um
verk efn um eins og núna og vand séð
hvern ig úr ræt ist, sér stak lega ef þess­
ari sundr ung í þing inu linn ir ekki.“
Veiði eðlið í blóð inu
Þótt við Sig urð ur séum bún ir að
spjalla sam an dags stund hef ur þó að­
al á huga mál hans ekki bor ið á góma
en það er veiði skap ur inn, bæði stang­
og skot veiði.
„Ætli veiði eðlið sé ekki í blóð inu,
kom ið frá for feðr un um sem veiddu
sér til mat ar. Ég held að ég sé samt
ekki þessi venju legi veiði mað ur. Ég
t.d. skýt gæs ir ef þær eru í seil ing­
ar fjar lægð og liggja vel við skoti. Ég
ligg ekki í skurð um fyr ir þeim. Ég
gekk til rjúpna hérna á árum áður
með an rjúpa var til á þessu svæði.
Það er ó skap lega gam an að skjóta
villi bráð. Ég hef far ið á samt fé lög­
um mín um til hrein dýra veiða aust­
ur á Hér að, en var reynd ar ekki með
leyfi þar sjálf ur og skaut því ekk ert.
Við fór um í tvígang til hrein dýra­ og
sil ungs veiða til Græn lands. Þar vor­
um við að veiða m.a. í grennd við
Nuuk við mjög skemmti leg ar að­
stæð ur. Þess ar ferð ir til Græn lands
sem farn ar voru skömmu fyr ir hrun­
ið, verða mér ó gleym an leg ar. Ég hef
ekki stund að mik ið laxv eið ar á stöng,
en hef samt mjög gam an af þeim þar
sem má veiða. Ég skil ekki í þeim
sem hafa gam an að veiða í ám þar
sem sleppa þarf stór um hluta fengs­
ins. Þar finnst mér menn vera að
sýna yf ir burði sína gagn vart bráð inni
og því er ég ekki hrif inn af. Mest ur
veiði skap ur minn hef ur falist í neta­
veiði hérna í vötn un um, Odda staða­
vatni og Hlíð ar vatni. Veið in hef ur
reynd ar ver ið með allé leg asta móti
núna í sum ar. Ég kenni vatns leys­
inu og þurrk un um síð ustu sum ur og
ár þar um. Þrátt fyr ir að veið in hafi
ver ið mjög góð í sum um ám, eins og
t.d. Haf fjarð ará í sum ar, þá held ég að
vatns leys ið eigi eft ir að hafa á hrif þar
á næstu árum. Núna er það þannig að
vegna vatn leys is kemst fisk ur inn ekki
upp á hefð bundna hrygn ing ar staði.
Þetta á eft ir að hafa á hrif, en það vill
stund um gleym ast að líf ið í nátt úr­
unni bygg ist ekki síð ur á væt unni en
sól inni,“ sagði Sig urð ur í Hraun holt­
um að end ingu.
þá
Upp reisn ar mað ur inn sem varð bóndi
Rætt við Sig urð Þ Helga son bónda í Hraun holt um
Sig urð ur Þ. Helga son bóndi í Hraun holt um.
Í búð ar hús ið í Hraun holt um.
Gert að fiski, en Sig urð ur hef ur gam an af bæði stang­ og
skot veiði.Sig urð
ur með hrein dýr starf sem hann felldi í
annarri veiði ferð inni til Græn lands.