Skessuhorn - 20.11.2013, Qupperneq 17

17MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 2013
Árni Kópsson rekur fyrirtækið
Vatnsborun ehf. Það var hann sem
ásamt starfsmönnum sínum kom
niður á nýjasta heitavatnsfundinn á
Snæfellsnesi þegar þeir komu nið-
ur á heitt vatn í Lynghaga í Eyja-
og Miklaholtshreppi 17. október
síðastliðinn. Þó að Árni og félagar
hafi að baki um 20 ára reynslu af
borunum þá var þetta í fyrsta sinn
sem þeir koma nálægt leit að heitu
vatni á Snæfellsnesi. „Við höfum
reyndar borað þar nokkrum sinn-
um fyrr. Bæði á Hellnum og við
Grundarfjörð en það hafa verið
boranir eftir köldu vatni.“
Þó að erfiðlega hafi gengið að
finna heitt vatn utanvert á Snæ-
fellsnesi þá eru heit svæði til að
mynda á Lýsuhóli og norður úr.
Heitavatnsholur eru í landi Eið-
húsa í Eyja- og Miklaholtshreppi
og hitaveita verið lögð þaðan. Nú
standa yfir tilraunaboranir þar til
að freista þess að finna enn meira
vatn. Auk þess er nýja holan í Lyng-
haga þar skammt frá. Hitaveita er
í Stykkishólmi og heitt vatn hef-
ur fundist við Grundarfjörð. Árni
segir frekar erfitt að leita að heitu
vatni á sumum stöðum á Snæfells-
nesi. „Þetta er auðvitað eldfjalla-
svæði. Jarðvegurinn er gljúpur og
því hætt við að heita vatnið leiti til
sjávar á miklu dýpi ofan í jörðinni.
Það þarf því að bora lengra niður
til að sækja það. Slíkt er auðvitað
dýrt. Svo geta menn átt á hættu
að rekast á sama vanda og menn
gerðu í Grundarfirði þar sem
fékkst nóg af heitu vatni en það
var of mengað af brennisteinsvetni
og öðrum erfiðum efnum sem
gera það óhæft til beinnar nýt-
ingar.“ Það vantar kannski meiri
framlög frá ríkinu til að hægt sé að
fara í meiri leit á þessum svæðum
og þá kannski fyrst og fremst bor-
anir. „Mér kæmi ekki á óvart að
það væri hægt að finna vatn fyr-
ir Grundarfjörð. Þetta er kannski
fyrst og fremst spurning um stað-
setningar, hvar holurnar eru bor-
aðar.“
Árni segist verða var við aukinn
áhuga á leit að heitu vatni. „Það
ætti að skoða betur möguleikana
á að koma upp varmadælum. Það
er víða hægt að finna heitt vatn
sem dugar vel fyrir þær. Með því
að nýta þennan möguleika er hægt
að finna og nýta volgt vatn án þess
að taka alltof mikla áhættu eða
kosta miklu til við heitavatnsöflun.
Volgt vatn og varmadæla dugar vel
til að hita upp húsin. Allt yfir sjö
gráðu hita nýtist afar vel í varma-
dælu. Á mörgum stöðum má finna
15 til 20 gráðu heitt vatn og það
dugar fínt.“ Árni segir að erlendis
séu mörg dæmi þess að menn leggi
á sig að bora allt niður á 500 metra
til að finna sjö gráðu vatn sem þeir
nota svo fyrir varmadælur til hús-
hitunar. „Kannski er ástæða þess
að við erum ekki komin lengra en
raun ber vitni með varmadælurnar
sú að við erum svo góðu vön þar
sem svo víða hefur fundist mjög
heitt vatn og menn eru alltaf að
vonast til að finna meira. En eft-
ir standa svæði með minni hita
og rafmagnið virðist bara hækka í
verði.“
mþh
Í ljósi þess að raforkuverð fer hækk-
andi og niðurgreiðslur á raforku til
„kaldra“ svæða lækka hafa bæði
sveitarfélagið Snæfellsbær og ein-
staklingar prófað sig áfram undan-
farin ár með raforkusparandi að-
gerðum og að nýta varmadælur
til að sækja varma til húshitunar.
Kristinn Jónasson bæjarstjóri seg-
ir að tiltölulega einfaldar aðgerð-
ir hafi skilað miklu í orkusparnaði
í ráðhúsi Snæfellsbæjar og grunn-
skólanum á Hellissandi. Tölvustýrð
hitastjórnun í ráðhúsinu þar sem
dregið er úr kyndingu utan vinnu-
tíma hefur skilað miklum sparn-
aði. Jafn einföld aðgerð og að draga
gluggatjöld fyrir að kveldi dags hef-
ur einnig skilað miklu. Þetta er gert
með klukkubúnaði sem kostaði alls
75.000 krónur. Áður en honum
var komið upp var rafmagnsnotk-
un í ráðhúsinu um 96.188 kWh á
ári. Nú er hún um 77.688 kWh.
Svipaða sögu er að segja úr grunn-
skólanum. Þar er dregið úr kynd-
ingu um leið og börnin fara heim
síðdegis og ekki hækkað aftur fyrr
en rétt áður en skólahald hefst að
nýju.
Auk þessa hafa ýmsar útgáfur af
varmadælum verið reyndar í Snæ-
fellsbæ. „Við erum að prófa all-
ar tegundir. Við viljum reyna
hver kostnaðurinn er, hvaða end-
ingartíma við megum búast við,
hver vandamálin eru og kostirnir.
Reynslan færir okkur einnig dýr-
mæta þekkingu á þessum búnaði og
hvernig á að stýra honum. Ef þetta
gefst vel þá ætlum við að leggja í
meiri fjárfestingar í lausnum tengd-
um varmadælum. Þetta skilar sér
fljótt ef það næst fram sparnaður í
orkunotkun. Það verður hins veg-
ar að gæta þess að velja vandaðan
búnað frá virtum framleiðendum.
Hann er kannski eitthvað dýrari en
reynslan sýnir að það borgar sig,“
segir Kristinn Jónasson bæjarstjóri.
Fjórar mismunandi
grunngerðir af varma-
dælum
Á heimasíðu fyrirtækisins Fríorku
(friorka.is), hjá Orkusetri (orku-
setur.is) og á vef Samtaka sveitar-
félaga á köldum svæðum (ssks.is)
er að finna gagnlegan fróðleik um
varmadælur. Um fjórar megingerð-
ir af dælum er að ræða. Þær miðast
við aðstæður hvers og eins, svo sem
hvort nýta megi yfirhita úr vatni,
lofti, jörð eða bergi til að fanga orku
til húshitunar. Hér er tæpt stuttlaga
á þessum aðferðum og hvernig þær
hafa nýst í Snæfellsbæ:
1. Vatn í vatn
Vatn í vatn varmadælurnar geta
lækkað rafmagnsreikninga um 70
til 85% á ári miðað við hefðbund-
inn búnað. Allur viðkvæmur bún-
aður er staðsettur innanhúss. Vatn
í vatn varmadælur nota ekki loft til
orkuöflunar sem gerir þær óháðar
veðri. Þær eru í mörgum tilfellum
ódýrari kostur en loft í vatn varma-
dælur. Afísing er óþörf og tapast því
ekki orka með henni. Þessar varma-
dælur eru fáanlegar með neyslu-
vatns hitakút. Þær geta tengst ofna-
og gólfhita neysluvatnskerfi og öll-
um þeim kerfum sem hitaveita væri
annars notuð í. Betri varmadælur í
þessum hópi breyta framrásarhita
eftir þörfinni sem er hverju sinni
og hámarka þannig sparnað. Þessi
tilhögun er í húsi björgunarsveitar-
innar Lífsbjargar í Snæfellsbæ. Þar
er hitinn tekinn úr sjónum í höfn-
inni. Varmadælan var sett upp 2011
og stofnkostnaður var um 3,5 millj-
ónir króna. Áður var ársnotkunin á
rafmagni til hitunar hússins 93.944
kWh. Eftir að varmadælan var sett
upp er hún um 42.317 kWh.
2. Loft í vatn
Loft í vatn varmadælurnar geta
lækkað rafmagnsreikninginn um 50
til 75% á ári miðað við hefðbund-
inn búnað. Varmadælan er annað
hvort staðsett innanhúss eða utan
en það fer eftir gerð hennar. Þörf er
á afísingu. Þessar varmadælur eru
fáanlegar með neysluvatns hitakút.
Loft í vatn varmadælur nota loft
til orkuöflunar sem gerir þær háð-
ar útihita. Þessar varmadælur geta
tengst ofna-, gólfhita- eða neyslu-
vatnskerfi og öllum þeim kerfum
sem hitaveita væri annars notuð í.
Betri varmadælur í þessum hópi
breyta framrásarhita eftir þörfinni
sem er hverju sinni og hámarka
þannig sparnað. Þessi aðferð er not-
uð til að kynda félagsheimilið Klif í
Snæfellsbæ. Áður en varmadælurn-
ar voru settar upp var ársnotkunin á
rafmagni þar um 162.720 kWh. Nú
er hún um 115.539 kWh.
3. Loft í loft
Loft í loft varmadælur eru þær ein-
földustu sem í boði eru, spara um
það bil 10 til 30% á ári í flestum til-
fellum. Varmadælan er staðsett úti
með því orkutapi sem því fylgir og
þörf er á afísingu. Getur verið ódýr
og góður kostur í eitt rými sem
ekki hefur dreifikerfi. Loft í loft
varmadælur nota loft til orkuöflun-
ar sem gerir þær háðar veðri. Þess-
Guðmundur Þórðarson fyrrum bóndi á Miðhrauni í Eyja- og Miklaholtshreppi
þakkar Árna Kópssyni þegar heitt vatn fannst í landi Lynghaga í síðasta mánuði.
Bormaður bendir á volgt
vatn og varmadælur
Íbúar Snæfellsbæjar leita ýmissa leiða
til að lækka orkukostnað
ar varmadælur tengjast ekki ofna-,
gólfhita eða neysluvatnskerfi. Leik-
skólinn Kríuból í Snæfellsbæ not-
ar þessa útfærslu. Fyrir uppsetn-
ingu varmadælunnar var ársnotk-
unin um 81.784 kWh. Nú er hún
62.807 kWh.
4. Berg í vatn
Almennt er aðgengi að stórum
vatnsæðum eða innstreymisvatni í
borholum ekki nauðsynlegt skilyrði
fyrir varmadælur, heldur er hægt að
hafa varmaskipti við allt borholu-
vatnið. Þetta er víðast hvar gert er-
lendis á stórum markaðssvæðum
varmadælna, og eru varmaskiptin
þá í raun við bergið sem holan nær
í gegnum og vatnið miðlar varma
bergsins yfir í varmaskiptavökva.
Varmaskiptavökvinn er þá leidd-
ur í alllöngum leiðslum í gegnum
varmauppsprettu sem miðast að
því að auka snertiflöt vinnslumið-
ilsins við varmauppsprettu (gild-
ir almennt um varmaskipti). Lengd
varmaskiptaleiðslanna fer eftir dýpt
holunnar og þeim kröfum sem
gerðar eru um það varmaafl eða
varmaorku sem notast skal við. Erf-
itt getur verið að ná góðri varma-
upptöku í þurri holu en ef næst í
grunnvatn á botni holunnar sem
hefur hitastig í kringum 15-20 °C
þá eru engin slík vandkvæði. Nýtt
hús var byggt á Grenhóli í Staðar-
sveit árið 2006. Áætluð ársnotkun
við rafhitun var 37.000 kWh. Á 20
mánaða tímabili mældist rafmagns-
notkunin 9.125 kWh á ársgrund-
velli með varmadælu. mþh
Hús björgunarsveitarinnar Lífsbjargar í Rifi í Snæfellsbæ er hitað upp með varmadælu sem sækir hitann úr sjónum í höfninni. Orkuþörfin og þar með hitunarkostnaður hefur minnkað um rúmlega helming.