Skessuhorn - 05.02.2014, Side 24

24 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2014
Sumarið 1966, fyrir nálega 48 árum síðan,
hófust miklar framkvæmdir við Miðsand í
Hvalfirði. Smíða átti mikla bryggju sem dæla
mátti um olíu í og úr skipum sem legðust þar
að. Í landi voru settir upp fjórir nýir olíu-
geymar sem rúmuðu hver um sig 13 þúsund
tonn. Einnig voru settar upp dælustöðvar og
reist rafstöðvarhús. Þetta voru með stærstu
framkvæmdum þess tíma á Íslandi. Nýlega
komu í leitirnar ljósmyndir sem voru teknar
af framkvæmdum við byggingu olíubryggj-
unnar sumrin 1966 og 1967. Þær voru tekn-
ar af Brynjólfi Brynjólfssyni starfsmanni Ís-
lenskra aðalverktaka. Myndirnar eru nú í
fórum Markúsar Karls Valssonar ljósmynd-
ara frá Garði sem búsettur er í Njarðvíkum
og birtar hér í Skessuhorni með góðfúslegu
leyfi hans. Þær hafa að best er vitað ekki birst
opinberlega fyrr, en segja margt um merkan
áfanga í atvinnusögunni.
Kærkomin vinna á krepputíma
Sama ár og hafist var handa í Hvalfirði hófst
bygging Búrfellsvirkjunar. Um leið náð-
ust samningar um að reisa álver í Straums-
vík en orkuframleiðsla frá virkjuninni var
forsenda þess. Framkvæmdirnar í Hvalfirði
voru á vegum Norður Atlantshafsbandalags-
ins (NATO). Íslenskir aðalverktakar gerðu
samninga um þessar framkvæmdir skömmu
fyrir jól 1965. Verkið hljóðaði upp á 300 til
400 milljónir íslenskra króna. Það var mik-
ið fé á þessum tíma. Samningurinn var enda
sá stærsti sem verktakafyrirtækið hafði gert.
Strax á nýju ári hófst undirbúningur fram-
kvæmdanna. Þær fóru svo á fullt skrið um
sumarið og stóðu allt til loka ársins 1968.
Öll þessi umsvif komu sér vel fyrir íslenska
þjóðarbúið. Óvænt kreppa hafði skollið á
þegar skyndilega dró úr síldarafla árið 1965.
Það gerðist samfara kulda- og hafísskeiði sem
stóð yfir frá því ári allt fram yfir 1970. Norsk-
íslenski síldarstofninn hrundi af þeim sökum
og síldin hvarf. Það varð þungt efnahagslegt
áfall fyrir Íslendinga. Hvalfjörður, Búrfell og
Straumsvík linuðu þannig hremmingar þjóð-
arinnar á þessum erfiðu tímum. Verkefnin
þar lögðu sitt af mörkum til að halda hjólum
atvinnulífsins í gangi og koma þjóðarbúinu
yfir hjallann.
Mikið ævintýri
Sjálf olíubryggjan var stærsta framkvæmdin í
Hvalfirði. Hún skyldi verða 365 metra löng,
byggð á stálbitum. Þeir voru rafsoðnir saman
inni í Hvalfirði og reknir með fallhamri ofan
í sjávarbotninn. Annað burðarvirki yrði úr
tré og gólf bryggjunnar úr steinsteypu. Um
bryggjuna yrðu lagðar leiðslur fyrir olíu, vatn
og gufu. Sitt hvoru megin út frá enda bryggj-
unnar yrðu síðan armar sem mynduðu við-
legukant fyrir skipin. Þau yrðu af nánast öll-
um stærðum og gerðum, bæði flutningaskip,
herskip og jafnvel kafbátar. Kalda stríðið svo-
kallaða var hvað kaldast á þessum árum. Vest-
urveldin og Austurveldin stóðu grá fyrir járn-
um í Evrópu og Víetnamstyrjöldin stóð hvað
hæst.
Alls voru á bilinu 170 til 180 menn við
störf í Hvalfirði þegar mest var. Einn þeirra
var Jónas Guðmundsson frá Bjarteyjarsandi.
„Þetta var ansi mikið ævintýri fyrir ungan
mann. Vélarnar voru stórar og miklar. Miklu
stærri en maður hafði áður séð. Ég hafði þó
verið í jarðvinnu og kynnst bæði skurðgröf-
um og jarðýtum,“ segir Jónas þegar hann rifj-
ar þessa tíma upp.
Mennirnir bjuggu flestir í vinnubúðum
sem settar voru upp á staðnum. „Mannskap-
urinn var hópur af Bandaríkjamönnum og
svo Íslendingar. Uppistaðan í íslenska mann-
skapnum til að byrja með voru Keflvíkingar
sem unnu hjá Íslenskum aðalverktökum suð-
ur frá. Síðan bættust menn ört í hópinn þeg-
ar framkvæmdirnar komust á fullt skrið. Það
voru menn af Akranesi og margir úr sveitun-
um í Hvalfirði. Það bjuggu allir á staðnum en
menn fóru heim um helgar. Þetta voru góð-
ar tekjur og fín vinna. Ég starfaði við þetta
frá því í janúar 1966 þar til í desember 1968.
Þetta urðu þannig tvö ár og bryggjan var full-
smíðuð með lögnum og öllu saman þegar ég
kvaddi.“
Hefur verið í notkun í nær
hálfa öld
Framkvæmdirnar í Hvalfirði gengu ekki án
tafa. „Það átti að byggja olíubryggjuna á einu
ári. Hins vegar reyndist helmingi dýpra en
ætlað var niður úr sandinum og leðjunni ofan
á fast. Það þurfti því að reka stálbitana í und-
irstöðurnar lengra niður sem því svaraði. Efn-
ið í bryggjuna kláraðist því strax fyrsta sum-
arið. Þá var bryggjan ekki nema hálfnuð. Það
varð því að gera hálfgildings hlé á verkinu á
meðan beðið var eftir fleiri stálbitum erlendis
frá. Þeir komu svo vorið eða sumarið eftir og
menn gátu haldið áfram,“ segir Jónas.
Bryggjan í Hvalfirði hefur þjónað vel allt
fram á þennan dag. Sem betur fer kom aldrei
til þess að hún yrði notuð í hernaðarskyni. Í
dag er bryggjan í eigu olíufélagsins Skeljungs
eftir að íslenska ríkið seldi mannvirkið 2007.
Hún er enn í dag, tæpri hálfri öld eftir að hún
var byggð, allmikið notuð af olíuskipum sem
koma og fara með eldsneyti sem geymt er í
Hvalfirði. mþh
Bryggja byggð í Hvalfirði
Vélar og búnaður var flutt inn í Hvalfjörð á gamalli landgönguferju úr seinni heimsstyrjöld. Ferjunni var siglt upp í sand-
fjöruna á Miðsandi og tækjunum ekið á land.
Framkvæmdir að hefjast við olíubryggjuna vorið 1966. Byrjað er að gera
grjótgarða út í sjó. Sá sem er hægra megin á síðan að verða bryggjustæði olíu-
bryggjunnar. Hvalbátur og togarinn Akurey AK liggja við festar á firðinum. Einnig
sést prammi sem var notaður fyrir loftpressu og gröfu sem hélt á lofthamrinum
sem rak niður stálstólpa bryggjunnar. Fjær eru svo Harðarhólmi og Þyrilsnes.
Um borð í prammanum sem notaður var fyrir tækin sem ráku niður stálstólpa bryggjunnar. Mennirnir
næst frá vinstri eru: Þorgils Stefánsson frá Kalastöðum í Hvalfirði, Gunnólfur Sigurjónsson sem var
verkstjóri yfir íslenskum starfsmönnum og Magni Ingólfsson bifvélavirki frá Akranesi. Tækjabúnaður-
inn er meðal annars loftpressa fyrir hamarinn og vindubúnaður sem dró prammann úr einni stöðu í
aðra.
Efnið í gerð bryggjunnar kom með skipum erlendis frá. Mestu af því var skipað upp á Akranesi. Hér
eru stálbitar í undirstöður bryggjunnar hífðir á land í maí 1966 og þeim komið fyrir á tengivagni
flutningabíls. Rútan á bryggjunni flutti starfsmenn Íslenskra aðalverktaka.
Horft út um brúarglugga Jo Redwood í átt að Þyrli og Hvalstöðinni þar sem skipið lá við olíubryggjuna
nú í janúar. Dýpið við hana mælist 13 metrar. Ljósm. Faxaflóahafnir.
Olíubryggjan er notuð enn í dag. Hér kemur olíuskipið Jo Redwood frá Björgvin í Noregi inn í Hvalfjörð
með farm nú í janúar. Skipið kom daginn fyrir gamlársdag. Vegna norðan hvassviðris gat það þó ekki
siglt inn í Hvalfjörð fyrr en 8. janúar en lónaði í staðinn dögum saman úti á Faxaflóa. Þetta er sennilega
stærsta skip sem nokkru sinni hefur lagst við bryggjuna. Ljósm. Faxaflóahafnir.