Læknablaðið - 15.11.2006, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / FJARLÆKNINGAR
til staðar við reglubundna notkun fjarlækninga.
Verkefnið gæti þannig sýnt notkun fjarlækninga
tímafrekari en þær raunverulega eru. Það styrkir
niðurstöður verkefnisins að heimilislæknar völdu
tilfellin á sama hátt og gert yrði ef fjarlækningar
væru orðin fastur þáttur í heilbrigðisþjónustu.
Þannig er valið í rannsóknarhópinn á hátt sem ætti
að sýna raunsæja mynd af þeim tilfellum sem gætu
notað slíka þjónustu. Heildarfjöldi samráðsbeiðna
var ekki mikill í verkefninu en frá upphafi var lögð
áhersla á það að meta hvort samráðin gengju eftir
skipulagslega frekar en á fjölda sjúklinga.
Á sjúkrahúsi þar sem margir vinna og sumir
koma sjaldan að fjarlækningum, er mikilvægt að
hafa tækniaðstoð sem hægt er að kalla til skjótt.
Petta á sérstaklega við þegar um samráð með
fjarfundabúnaði er að ræða. Almennt kalla samráð
með fjarlækningum á nokkuð annað skipulag en
til staðar er í dag á heilbrigðisstofnunum, bæði
varðandi boðleiðir og að tryggt sé að réttir aðilar
séu alltaf til staðar til að svara samráðsbeiðni.
Dagleg notkun fjarlækninga kallar á gott skipulag
er varðar tímabókanir vegna fjarfunda og rafræna
skráningu álitsgerða. Ef fjarlækningar væru
notaðar í bráðaþjónustu er enn mikilvægara að
allir þættir séu vel skipulagðir.
Fyrir rafræn samráð var algengast að leita álits
húðlæknis. Skýringin gæti legið í mismunandi
aðgengi að sérgreinalæknum á læknastofum en
nú er lengri biðtími hjá húðlæknum en mörgum
öðrum sérgreinum. Þannig skipta ytri aðstæður
framboðs og eftirspurnar augljóslega máli ef
litið er til þarfa fyrir fjarlækningaþjónustu (8).
Sömuleiðis eru samgöngur áhrifamikill þáttur.
Þannig geta erfiðar samgöngur til afskekktra
héraða aukið þörf fyrir fjarlækningar. Þó er
áhugavert að Heilsugæslustöðin í Efstaleiti sem
var eina heilsugæslustöðin í Reykjavík sem tók
þátt í verkefninu, nýtti sér fjarlækningarnar síst
minna en aðrar heilsugæslustöðvar í verkefninu.
í verkefninu komu fram nokkrir þættir sem
skýrt gætu minni þátttöku í verkefninu en best
hefði verið á kosið. Má þar nefna þætti eins og
lítinn almennan tækniáhuga, engin fyrri reynsla af
fjarlækningum og tímaskort. Á einni heilsugæslu-
stöðinni voru ekki starfandi fastráðnir læknar,
heldur komu þangað afleysingalæknar sem stöldr-
uðu við í 1-2 vikur að jafnaði. Það kom berlega í ljós
að þetta var of stuttur tími til að stunda fjarlækn-
ingar, til dæmis hefði læknirinn við rafræn samráð
getað verið horfinn til annarra starfa áður en
svarið bærist honum. Voru engar samráðsbeiðnir
frá þessari heilsugæslustöð þótt möguleikinn hefði
verið fyrir hendi og prófun með fjarfundabúnaði
hafi verið gerð. Þetta sýnir að stöðuleiki í starfi
eða starfsöryggi er forsenda fjarlækninga, nema
læknar þekki þjónustuna annars staðar frá og geti
gengið inn í sambærileg samráð með fjarlækning-
um án fyrirvara. Fyrir var á heilsugæslustöðvunum
mismikið aðgengi að sérgreinalæknum, til dæmis
var á sumum stöðum þjónusta með heimsóknum
barnalækna frá Barnaspítala Hringsins. Þannig gat
verið minni þörf fyrir fjarlækningar frá barnalækn-
um á þessum stöðum en heimsóknir sérfræðinga
(farlækningar) og fjarlækningar ættu þó að geta
farið vel saman.
í langflestum samráðum juku heimilislæknar
við þekkingu sína. Það er þekkt í fjarlækningum
að þessi áhrif geta með tímanum leitt til þess að
samráðum með fjarlækningum fækkar og spurn-
ingar verði sérhæfðari (9). Könnun sem lögð var
fyrir heimilislækna á íslandi sem hluti af rannsókn-
inni sýndi að meira en 1/3 heimilislækna á Islandi
hefur áhuga á að nýta sér fjarlækningar í sínu
starfi. Svarhlutfall í könnuninni var 45% (7).
Niðurstöðurnar sýna mikilvægi þess að fólk
kunni vel á þann búnað sem verið er að nota.
Þannig eru önnur áhersluatriði sem hafa þarf í
huga við myndatökur af húð í læknisfræðilegum til-
gangi en við ýmsar aðrar myndatökur. í framhaldi
verkefnisins er stefnt að gerð ráðgefandi leiðbein-
inga þar sem ýmsir þættir, einkum tæknilegir,
verða dregnir saman í stutta lýsingu. Erfiðleikar
með gamlan tækjabúnað sýndu ljóslega nauðsyn
þess að öll tæki og tól sem notuð eru séu í góðu
lagi og gagnlegt er að gera prófun á tækjabúnaði
og sambandi áður en hafist er handa.
Við notkun á fjarlækningum er örugg dulkóðun
forsenda þess að persónuupplýsingar séu sendar
á rafrænu formi. Á íslandi er sem stendur ekki í
notkun dulkóðunarforrit fyrir fjarlækningar og
í verkefninu var valið að aðskilja persónuupp-
lýsingar frá samráðsbeiðninni og senda þær sér-
staklega með bréfpósti eins og fram hefur komið.
Dulkóðun myndi auðvelda mjög alla notkun fjar-
lækninga með rafrænum sendingum. Islenskt heil-
brigðisnet gæti leyst slíkan vanda.
Fjarlækningar í formi samráða geta nýst á
íslandi en ýrnissa breytinga er þörf svo sem á
skipulagi sjúkrastofnana og greiðslufyrirkomulagi
áður en þær gætu orðið að fastri starfsemi í heil-
brigðisþjónustu. Ef fjarlækningaþjónusta eins og
reynd var í verkefninu verður að reglubundinni
starfsemi gæti reynsla þessa verkefnis komið að
gagni við að skilgreina ýmsa þætti þjónustunnar.
Ásamt reynslu fyrri fjarlækningaverkefna á Islandi
gæti hún einnig nýst fyrir aðrar tegundir fjarlækn-
ingaþjónustu, verið til verulegs gagns auk þess að
auka öryggi í íslensku heilbrigðiskerfi.
Fjarlækningaverkefnið var þróunarverkefni
styrkt af Markáætlun fyrir upplýsingatækni og um-
hverfismál hjá Rannsóknarráði íslands (Rannís).
Læknablaðið 2006/92 773