Þjóðlíf - 01.11.1986, Blaðsíða 12

inn í bragi. „Mér finnst að vísu, að ég
hafi breytt um forgangsröð. Pá talaði
ég um markmið, nú um leiðir. Heim-
spekin hefur vikið fyrir praktískri
hugsun. Sú gagnrýna hugsun, sem
var aðall minn á þeim áruih, hefur
ekki horfið heldur aðeins breyst.
Eins og þá fer ekkert eins í taugarnar
á mér og sjálfumgleði og stöðnun.
Gagnrýni mín, bæði á þjóðfélagið og
eigin flokk og einstök stefnumið
hans, hefur ósjaldan gert mig óvin-
sælan innan þeirra raða. Sem dæmi
má nefna gagnrýni mína á offjárfest-
ingu í sjávarútvegi, á Kröfluævintýr-
ið, á landbúnaðarstefnu flokksins og
efnahagsstefnu hans í heild. Fátt hat-
ast ég meira við en klisjur og innan-
tóm slagorð og fráhvarf til liðins
tíma. Til að brjóta upp staðnaða far-
vegi hef ég sett fram hugmyndir, s.s.
um Nýsköpunarstjórn, sem tæki til
umsköpunar í íslensku atvinnulífi og
um tímabundinn kjarasáttmála, sem
aðferð til að verjast kjararáni og
draga úr verðbólgu. En þetta síðasta
tel ég skipta sköpum fyrir okkur öll.
Ég held, að framtíð þessarar þjóðar
og þeirrar tilraunar sem við erum að
gera með sjálfstæðu, íslensku þjóð-
ríki velti á því, hvort okkur tekst að
ná tökum á efnahagsmálunum.“
Einn stúdent lét lífið í
þessum átökum.
íslenskt efnahagslíf og þrengingar
þess eru Þresti Ólafssyni ákaflega
hugleiknar, enda maðurinn hagfræð-
ingur að mennt. Hann segir, að við
séum komin upp fyrir hættumörk
hvað skuldasöfnun snerti, höfum
gengið í gegnum eitt mesta verð-
bólguskeið sem um geti í gervallri
sögu N-Evrópu og ef ekki takist að
snúa þróuninni við og styrkja stoðir
efnahagskerfisins getum við gleymt
hinu íslenska þjóðríki.
„Það er auðvitað fyrir öllu, að við
byggjum hér upp efnahagslíf sem get-
ur greitt há laun og tryggt fulla at-
vinnu,“ segir hann. „Hér er mikið
misgengi í atvinnulífinu; sumar grein-
ar geta greitt há laun, en staða þjóð-
arbúsins í heild er það veik, að það
getur engan veginn tryggt þau lífskjör
sem við sækjumst eftir. Þar skiptir
ekki öllu máli hvað verkalýðshreyf-
ingin hamast; það sjáum við ef við
lítum til síðasta áratugar. Þá var hér
mikil verðbóla og laun vísitölutryggð
allan tímann og hagvöxtur meiri en
um getur fyrr eða síðar. Á þessu
tímabili voru oft hörð átök á vinnu-
markaðnum og verkalýðshreyfingin
náði mjög góðum samningum, t.d.
1974 og 1977. En þegar upp var stað-
ið höfðu kjörin ekki batnað — hag-
vöxturinn skilaði sér ekki til fólks-
ins. Þetta hlýtur að kenna manni, að
hér var eitthvað alvarlegra á ferðinni
en „vesæl“ verkalýðshreyfing.
Atvinnulíf okkar er einfaldlega
veikburða og vanþróað. Þeir hlutar
þess sem- skipta okkur mestu, þ.e.
sjávarútvegurinn og fiskvinnslan,
hafa átt í mikilli vök að verjast. Fisk-
vinnslan þolir ákaflega lítil áföll og
þar er strax kallað eftir gengis-
breytingu ef eitthvað ber út af. í heild
þarf að gera mjög róttækar breyting-
ar á atvinnulífi þjóðarinnar til að
tryggja stöðugt verðlag, fast gengi og
örugga afkomu. í þjónustugreinum
er mikill uppgangur og yfirborganir
eru þar tíðar. Þessar greinar soga til
sín vinnuafl og peninga. Þetta mis-
gengi er óviðunandi. Ég tel mikla
hættu á, að undirstöðugreinar okkar
verði illa úti - og þá er illa komið
fyrir okkur öllum. Verðbólgan hefur
auðvitað átt sinn hlut hér að máli.
Þjónustugreinar geta velt verðhækk-
unum út í verðlagið, en það getur
fiskvinnslan ekki. Á mesta hagvaxt-
arskeiði íslandssögunnar söfnuðum
við botnlausum, erlendum skuldum,
og þær takmarka svigrúm okkar nú.
Þessi ríkisstjórn hefur hægt á skulda-
söfnuninni, en hún hefur þó ekki tek-
ið fyrir hana og heldur ekki gert þær
peningalegu ráðstafanir, sem þurfti
að gera í kjölfar minnkandi verð-
bólgu.“
Nú eru samningar lausir um ára-
mótin. Átt þú von á hörðum átökum?
„Það er aldrei hægt að spyrja um
átök fyrirfram. Átök eru ekki mark-
miðið. En ég held að þessir samning-
ar verði erfiðir, bæði vegna hins
mikla misgengis sem átt hefur sér
stað í atvinnulífinu og vegna hins, að
þeir sem búa við erfiðustu skilyrðin
verða að fá mesta kjarabót. Það verð-
ur að flytja fjármagn milli atvinnu-
veganna til að jafna kjörin. Það er
mitt álit, að það verði að semja í
tveimur áföngum. Félögin verða að
semja hvert fyrir sig um nýtt launa-
kerfi, og síðan verður ríkisvaldið að
koma inn í heildarsamninga til að
tryggja betri jöfnuð. Og maður
semur ekki við ríkisstjórn sem er að
fara frá. Mitt álit er því það, að það
verði engir heildarsamningar gerðir
fyrr en ný ríkisstjórn hefur verið
mynduð.“
Þröstur Ólafsson hefur getið sér
frægðar fyrir að haldafram samvinnu
Alþýðubandalagsins og Sjálfstœðis-
flokksins. Af þeim sökum hefur hann
verið stimplaður „hœgrisinni“ o.s.frv.
„Já, þetta er sennilega eitt það
allravinsælasta, sem ég hef látið frá
mér fara!“ segir hann og hlær.
„Ég hef aldrei talið það trúaratriði
eða sérlega eftirsóknarvert í sjálfu sér
að starfa með Sjálfstæðisflokknum,“
segir hann síðan. „Ég geri mér hins
vegar grein fyrir því, að hann hefur
afskaplega sterk ítök í atvinnulífinu
og þjóðlífinu öllu. Ef menn vilja gera
þær breytingar á efnahagslífinu, sem
ég tel nauðsynlegar, sé ég ekki hvern-
ig hægt er að gera þær margar hverjar
með árangur í huga án samstarfs við
Og það var dansað um
kvöldið við sykódelísk
Ijós, sem þá voru vinsæl
og gerðu menn ruglaða!
Sjálfstæðisflokkinn. Hér dugar engin
óskhyggja. Til þess að gera þær verð-
ur að hafa sterkan þjóðfélagslegan
bakgrunn, og ég sé því miður ekki
hvernig það á að vera unnt án Al-
þýðubandalags og Sjálfstæðisflokks,
svo og Alþýðuflokks. Þetta er aðalat-
riðið fyrir mér. Auðvitað vildi ég
gjarnan, að vinstri öflin væru það
þjóðfélagslega sterk og pólitískt
þroskuð að það væri hægt að gera
uppstokkun á atvinnulífi landsins án
samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn.
Hitt er svo annað mál að ef menn
vilja dúlla áfram á svipuðum nótum
og gert var á árum vinstristjórnarinn-
ar 1979-83 og þar áður, þá er þarf-
laust að tala við Sjálfstæðisflokkinn.
Það er sem sagt árangurinn sem ég er
að horfa á. Því segi ég eins og þeir
segja í Kína: það er sama hvort kött-
urinn er hvítur eða svartur, — aðalat-
riðið er að hann veiði mýs. En þetta
kann að hljóma sem vítaverð skyn-
semishyggja!“
En er Sjálfstæðisflokkurinn tilbú-
inn til að gera þær breytingar, sem þú
talar um?
„Ég veit ekkert um það,“ svarar
Þröstur. „Ég hygg þó svo vera að
hluta til. En það getur vel verið, að
sú hugmynd að skapa tímabundna
fylkingu þessara afla til að gera nauð-
Þetta hlýtur að kenna
manni, að hér var eitt-
hvað alvarlegra á ferð-
inni en „vesæl" verka-
lýðshreyfing.
synlegan uppskurð á efnahagslífinu
verði minna virði með tímanum.
Frjálshyggjan, þessi hægri bylgja,
hefur náð sterkum tökum hér og er
sífellt að festa sig meir í sessi. Þjóð-
lífið hefur þróast meira og meira til
hægri og pólitísk vitund um leið og
því verður kannski minna kallað á
breytingar eins og þær sem ég krefst.
Nú er verið að festa í sessi mjög
hægrisinnað þjóðfélag og ef það tekst
verður ekki spurt hvað vinstri menn
vilja. Menn sjá yfirleitt ekkert annað
en þægilegu hliðarnar á frjálshyggj-
unni, — fólk getur skipt um útvarps-
12 ÞJÓÐLÍF