Fréttatíminn - 28.11.2014, Blaðsíða 42

GJAFAKORT KRÓNUNNAR
Jólagjöfin sem nýtist öllum
Pantaðu gjafakortið
á Kronan.is
Hraunbær 123 | s. 550 9800 | skatar.is
Gæðajólatré - sem endist ár eftir ár!
Þessi jólatré eru í hæsta gæðaflokki auk
þess að vera mjög falleg og líkjast þannig
raunverulegum trjám. Einföld samsetning.
Fæst einnig í Hagkaupi
Smáralind, Skeifunni og Garðabæ.
• Ekkert barr að ryksuga
• Ekki ofnæmisvaldandi
• 12 stærðir (60-500 cm)
• Íslenskar leiðbeiningar
• Eldtraust
• Engin vökvun
• 10 ára ábyrgð
• Stálfótur fylgir
Opnunartímar:
Virkir dagar kl. 09-18
Laugardagar kl. 11-18
Sunnudagar kl. 12-18
Falleg jólatré
É g hlakka til að lesa þessa bók því ég hafði svo gam-an að Ljósu.
„Skemmtilegt að þú skulir
minnast á Ljósu því að hún fæð-
ist árið 1874 og það er einmitt
aðalárið í Vonarlandi. Svo það er
ákveðin tenging þarna á milli.“
Já, og er það bara tilviljun?
„Já, algjör tilviljun. Það er svo
margt skemmtilegt og áhuga-
vert að gerast í Reykjavík á
þessu árabili. Kristján konung-
ur IX kom til dæmis til lands-
ins þetta ár og færði okkur nýja
stjórnarskrá. Því hefur verið
lýst í bókum áður en þessi bók
er öll sögð frá sjónarhóli dag-
launakvenna.“
Af hverju ákvaðstu að skrifa um
þessar konur?
„Því ég hef svo oft verið að
skoða mig um inni í þvotta-
laugunum og hugsað um örlög-
in sem áttu sér stað þar. Allar
sögurnar á bak við sögurnar.
Og eftir því sem ég hef hugsað
meira um þetta hefur hið ein-
sleita karlasjónarhorn sögunnar
farið dálítið í mig. Mig langaði
að hin röddin fengi að heyrast.
Og þegar ég fór að skoða og lesa
mér til um Reykjavík þessa tíma sá
ég að konur voru alls staðar að strita
og áttu oft mjög erfitt líf.“
Og þú vildir gefa þessum konum
rödd?
„Já, ég sá að þarna var óplægður
akur. Svo er þetta líka áhugavert
tímabil því svo margt hefur breyst
í Reykjavík frá þessum tíma. Og
það eru ekki einu sinni liðin 150 ár!
Það er ótrúlegt hvað veruleikinn er
breyttur frá því sem þarna var. Gott
dæmi er Laugavegurinn sem við
göngum upplýstan þessa dagana.
Hann var ekki til á þessum árum.
Konurnar þurftu að ganga af stað í
myrkrinu upp Bankastrætið sem þá
var kallað Bakarastígur og gengu
áfram upp mjóan stíg og beygðu þar
sem Mál og menning er núna. Þar
fóru þær niður í Skuggahverfið sem
dró nafn sitt af bænum Skugga og
fóru svo niður að sjó. Þar þrömmuðu
þær í fjöruborðinu inn eftir og óðu
svo yfir Rauðarána og Fúlalækinn
og svo skáhalt yfir mýrar og móa
og keldur þangað til þær koma inn
í Laugar.
Hugsaðu þér að ganga þetta í myrkri
um vetur ...
„Já, og það er myrkur svo stóran
hluta vetrarins. Þær fara af stað í
myrkri og þær koma heim í myrkri,
með mörg kíló af þvotti á bakinu.
Rennblautar og á sauðskinnsskóm.“
Og í Laugum hefur fjöldi kvenna
komið saman alla daga?
„Já, þetta var þvottastaður allra
Reykvíkinga. Ef þú rakst heimili
fórstu í Laugarnar með reglulegu
millibili og þvoðir þinn þvott. Svo
voru það vinnukonurnar sem þvoðu
í fínu húsunum og svo þurftu skóla-
piltar og einhleypingar að hafa ein-
hverja til að þvo fyrir sig. Marga
vantaði þvottakonur og fínu húsin
voru kannski ekki alltaf með tiltæka
vinnukonu í þvottinn. Þá voru mínar
konur beðnar um að fara.“
Og þínar konur eru tvær sjálfstæðar
stúlkur sem ákveða að yfirgefa sveit-
ina og fara á vit ævintýranna í borg-
inni.
„Já, þessar tvær stúlkur koma aust-
an úr Flóa og eru ákveðnar í að fara
til borgarinnar. Á þessum tíma var
Reykjavík land draumanna. Þetta
er á tímum átthagafjötranna, þeg-
ar menn voru í raun ekki frjálsir
heldur urðu að vinna á einhverju
heimili því enginn mátti vera flæk-
ingur. Allir urðu að vera í vist ein-
hvers staðar og svo einu sinni á ári,
þann 14. maí um krossmessuna, var
hægt að skipta um vist. En þessar
stúlkur segjast bara vera komnar
með vist í Reykjavík og fara. Þetta
eru ævintýrakonur. Planið var auð-
vitað að komast í vist í góðu húsi
sem var það besta sem hægt var að
hugsa sér.“
Og gengur planið upp?
„Nei, þær komast ekki í fínt hús en
kynnast stúlku sem er í slíku húsi
og þannig fáum við líka að heyra af
því. Þær leigja sig inn í þurrabúð,
þar sem menn leigja ekki herbergi
heldur rúm. Og svo byrja þær að
vinna fyrir sér. Annað hvort í þvotta-
laugunum eða sem vatnsberar og
það var nú meiri þrældómurinn.
Vatnsberarnir fóru eldsnemma á
fætur á morgnana og byrjuðu að
bera vatn í hús bæjarins, tvær 15
lítra vatnsfötur í herðatré á öxlun-
um. Konurnar mínar báru líka kol
á bakinu, frá sjávarkambinum og
upp í skemmu, eða voru í saltfiski.
Þær gengu í öll daglaunastörf sem
þá voru í boði. Sömu vinnu og karl-
arnir en fyrir helmingi lægra kaup.
Samt báru þær sömu þyngslin.“
Þetta er áhugaverður heimur.
„Já, mig langaði að reyna að varpa
ljósi á þetta líf. Sagan byrjar á þess-
um tveimur stúlkum en í þurrabúð-
inni kynnast þær fleiri konum og
sagan er eiginlega mengi af fimm
konum. Og nokkrir karlar fljóta
með! Þótt þetta hljómi kaldrana-
lega áttu þær líka sínar góðu stund-
ir, hlógu, nutu lífsins og urðu ást-
fangnar. Menn áttu sínar vonir og
drauma, þá ekki síður en nú.“
Þekktir þú þessar sögur úr þínu um-
hverfi?
„Nei, ekki frá Reykjavík á þessum
tíma en mig langaði til að kynnast
þeim. Nú þegar bókin er komin út
nálgast mig margir með sögur úr
sínum fjölskyldum, segja mér frá
ömmum sínum og langömmum og
það er svo skemmtilegt. Nákvæm-
lega eins og þegar ég skrifaði um
Ljósu, þá komu margir til mín sem
þekktu til geðrænna vandamála eða
áttu einhvern nákominn með geð-
ræn vandamál. Þetta fólk vildi tala.“
Já, því í báðum bókunum leyfir þú
röddum að heyrast sem hafa ekki
verið mjög sterkar.
„Það er að minnsta kosti hugmynd-
in. Í Ljósu hafði ég fyrirmyndina
af ömmu minni en núna styðst ég
við fjöldann allan af heimildum og
sögum. Bókin er að hluta til byggð
á atburðum sem áttu sér stað en ég
skálda konurnar inn í tímabilið. Það
var einstaklega skemmtilegt að fá
að vera með þeim og ég er strax
farin að sakna þeirra!“
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is
Langaði til
að segja sögu
reykvískra
verkakvenna
Þvottastaður Reykvíkinga var í Laugum. Til að komast
þangað þurftu konur að ganga langa leið. Upp Bakara-
brekkuna, ofan í fjöru, yfir ár, móa og keldur, í sauð-
skinnsskóm með þyngsli á bakinu og oft börn í eftirdragi.
Raddir þessara kvenna hafa hingað til ekki fengið mikið
pláss og vildi Kristín Steinsdóttir bæta úr því með sinni
nýjustu skáldsögu, Vonarlandinu.
Í Laugum var þvottur allra Reykvíkinga þveginn. Þar kom saman fjöldinn allur af
konum og börnum á hverjum degi, allan ársins hring.
Vonarlandið, nýjasta saga Kristínar Steinsdóttur, gerist við lok nítjándu aldar í Reykjavík. Hún er sögð frá sjónarhorni verka-
kvenna sem unnu fyrir kaupi sínu einn dag í einu, við þvotta, kolaburð, fiskverkun eða vatnsburð. Ljósmynd/Hari
42 viðtal Helgin 28.-30. nóvember 2014