Vísbending - 23.12.2013, Side 43

43
hann hagar sér sem auðugur maður. Sú hugsun að eignin sjálf sé
vísbending um glæp - eins og anarkistar áttu eftir að fullkomna
síðar - virðist fjarri Klemens. Skilaboð kristninnar um þetta eru samt
mótsagnarkennd eins og um margt fleira.
Himnaríki og helvíti
Tvíhyggja kristninnar (himnaríki og helvíti) sést vel í Lúkasar-
guðspjallinu þegar auðmaðurinn kallar á miskunn Abrahams og
fær svarið: Minnstu þess, sonur, að þú hlaust þín gæði meðan þú
lifðir, og Lazarus á sama hátt sitt böl, en nú er hann huggaður en þú
kvelst. (Lúkas, 16,17). Umbunin er annars heims og skilaboðin eru
að öruggasta leiðin til himnaríkisvistar sé að safna ekki veraldlegum
auði. Slík hugsun var ekki með öllu framandi norrænum mönnum
sem höfðu sína visku úr Hávamálum:
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama.
En orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
í gegnum nálaraugað, og þau ráð hans til auðugra að gefa fátækum
allt sitt.
Túlkun Klemensar er að orð Jesú beri ekki að skilja bókstaflega,
heldur að það sé sókn í auð en ekki eigurnar sjálfar sem hindrar
sáluhjálp hins ríka. Veraldlegar eigur eru hlutlaus verkfæri sem
má nota til góðs eða ills. Slíkur ytri auður er ólíkur hinum innra
„eiginlega“ auði hins dyggðuga manns. Meðferð Klemensar á
dæmisögunni, sem fellur undir svokallaða allegóríska túlkun, veitir
innsýn í túlkunaraðferðir frumkristninnar, en lengi var deilt um
hvernig bæri að skilja þessi orð Jesú. Kristinn Ólafsson guðfræðingur
telur að kjarninn í túlkun Klemensar sé að hvetja kristna menn til að
hafna girndum sálarinnar sem valda misnotkun auðs, en ekki hafna
lifibrauðinu.
Í tengslum við þetta skýrir Klemens hvernig megi læra rétta
notkun auðs og um leið hreinsa sál sína og losna undan fégræðgi sem
var talin til dauðasyndanna sjö. Siðfræði Klemensar er óneitanlega
undir áhrifum frá grískri heimspeki, einkanlega stóuspeki. Túlkun
hans hjálpar okkur að skilja að ríki maðurinn í sögunni um Lazarus
lenti ekki helvíti af því hann var ríkur heldur vegna þess að hann sinnti
ekki um Lazarus í eymd sinni. Með athöfnum sínum eða athafnaleysi
kallaði hann yfir sig ógæfu og glataði um leið sálu sinni. Klemens
telur því ekki að auðlegðin geri manninn syndugan heldur hvernig
Ljósmynd Geir Ólafsson.