Skessuhorn - 23.11.2011, Qupperneq 86

86 MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER
Árið 1997 afhenti íslenska ríkið
Slysavarnafélaginu Landsbjörgu
flest hús og land lóranstöðvarinnar
á Gufuskálum á Snæfellsnesi
til að þar yrði unnt að setja
upp þjálfunar­ og æfingabúðir
fyrir björgunarsveitafólk. Þór
Magnússon fyrrum deildarstjóri
björgunardeildar og erindreki
SVFÍ tók við starfi staðarhaldara
á Gufuskálum árið 2000 en áður
hafði Ingi Hans Jónsson sinnt því
starfi. „Það var fyrir tilstilli Inga
Hans og fleiri góðra manna hér
á Snæfellsnesi að það tókst að fá
þessi húsakynni og land sem fylgdi
fyrir þjálfunarbúðirnar, þar unnu
þeir þrekvirki,“ segir Þór, sem
hefur starfað hjá Slysavarnafélagi
Íslands og síðar Slysavarnafélaginu
Landsbjörgu í samtals 24 ár og er
nú með lengsta starfsaldurinn þar.
„Ég byrjaði að vinna sem
erindreki meðan ég bjó á Akranesi
og ef ég var ekki á ferðalögum
um landið tók ég Akraborgina til
Reykjavíkur á hverjum morgni
og til baka að kvöldi í rúm þrjú
ár. Svo kom að því að ég þurfti
að fara að sinna bakvöktum hjá
björgunarmiðstöð félagsins á
Grandanum og þá var ég eiginlega
neyddur til þess að flytja suður,
sem var ekki ókunnuglegur staður
fyrir mig því ég er Reykvíkingur
með ættir vestur á firði en konan
mín, Svanhvít Ásmundsdóttir er
frá Akranesi. Síðan þegar ég tók
við þessu starfi hér á Gufuskálum
keyrði ég að sunnan hingað vestur
hvern mánudagsmorgun, vann
myrkranna á milli að uppbygginu
hér alla vikuna og fór aftur suður
síðdegis á föstudögum. Það var
búið að setja á okkur alþjóðalega
æfingu árið 2002 svo þannig hafði
ég markmið til að gera rústasvæðið
og fleira nothæft á alþjóðlegan
mælikvarða. Svona gekk þetta
næstu ár en við Svanhvít ákváðum
að flytja hingað árið 2003 ásamt
yngsta barninu Ægi Þór sem þá var
11 ára, hann er 19 ára nú og nánast
alinn upp í rústunum hér. Við
eigum tvær eldri dætur, þær Huldu
og Dóru sem báðar eru nú komnar
yfir þrítugt en þær búa á Akranesi
og Selfossi og hafa fært okkur fimm
barnabörn samanlagt.“
Fjölbreytt starfsemi
Á Gufuskálum eru haldin mörg
og margvísleg námskeið á hverju
ári. „Þetta hefur verið vaxandi og
við höfum mest verið með yfir
5000 gistinætur á ári. Við erum
með átta íbúðir en sjö manns geta
gist í hverri og jafnvel upp í tíu með
aukarúmum. Þar geta því verið
60­80 manns. Svo erum við með
tvær íbúðir þar sem 15 manns geta
gist í svefnpokaplássum í hvorri.
Þannig getum við verið með vel
yfir hundrað manns hér í einu en
matsalurinn, sem við höfum, tekur
ekki fleiri en svona sjötíu manns,
þannig að þegar mest er þarf fólk
að skiptast á að fara í mat.“ Þór
segir unglingadeildirnar mjög
duglegar að koma í æfingabúðirnar,
en björgunarsveitirnar misduglegar,
sumar koma oft á ári en aðrar sjaldan
eða aldrei. „Sérhæfðar sveitir
eins og hundabjörgunarsveitirnar
sjáum við reglulega og önnur
þeirra kemur 4­6 sinnum á ári.
Auk þess koma ýmsir aðrir sem
tengjast starfi samtakanna. Þetta
er ekki eiginlegur björgunarskóli
hér heldur húsnæði til fundahalda
og kennslu auk æfingasvæðis.
Slysavarnafélagið Landsbjörg rekur
björgunarskóla sem er farskóli og
fer um allt land. Sá skóli sendir oft
lengri námskeið hingað sem standa
jafnvel í 8­10 daga. Á sumrin er
svo hér útivistarskóli fyrir 14­
18 ára. Þangað koma félagar úr
unglingadeildunum en einnig
aðrir unglingar sem vilja kynnast
útivist. Þetta er magnaður skóli og
þarfur því krakkar á þessum aldri
eru fullir af orku og þetta er bara
spurning um hvert við beinum
þessari orku. Þau geta verið á fullu
á götunni í ýmsu misjöfnu en þau
geta líka nýtt þessa orku til að vera
á fullu í útivist og læra að bjarga
sér þar. Við kennum þeim fyrstu
hjálp og rötun, förum með þau
í gönguferðir, ýmsar æfingar og
leiki. Þetta eru grunnnámskeið en
þau sem halda áfram og fara lengra
í þessu námi fara í ferðir upp á
hálendið. Yfir veturinn er meira
um að björgunarsveitirnar séu að
koma hingað og Björgunarskólinn
að senda hingað námskeið. Svo
kemur Rauði krossinn hingað
með námskeið, slökkvilið og
lögreglan hafa verið hérna og
sérsveit Ríkislögreglustjóra hefur
komið að æfa sig. Síðasta stóra
rústabjörgunaræfingin hér var
úttektin á íslensku Alþjóða rústa­
björgunar sveitinni árið 2009.
Útlendingar hafa komið hingað
til æfinga og í vor ætlaði að
koma sveit frá Hollandi að æfa
rústabjörgun en hætti við þegar
sveitinni varð ljóst að hún fengi
ekki að koma með hundana sína
með vegna sóttvarnalaga. Þetta
hefur takmarkað okkur nokkuð í
að markaðssetja þjálfunarbúðirnar
í útlöndum. Hins vegar hafa
allir útlendingar sem komið hafa
hingað til æfinga og þjálfunar
dásamað þetta svæði og undra
sig á því að við svona lítil þjóð,
skulum hafa þetta svæði til æfinga
og þjálfunar,“ segir Þór, „enda
vita þessir menn hvað þeir eru að
segja. Flestir eru þeir atvinnumenn
í slökkviliðum eða sérsveitum sem
tengjast rústasveitum meðan allir
íslenskir björgunarsveitarmenn,
hverju nafni sem þeir nefnast, sinna
björgunarstörfum í áhugastarfi utan
síns vinnutíma.“
Er þetta gamall
ruslahaugur?
Þór segir leitun að svona
æfingasvæði hjá nágrannaþjóðum
okkar. „Hér er allt til staðar sem þarf
til að æfa hvers konar björgun, eina
sem okkur vantar eru fallvötn því
hér rennur allt vatn undir hrauni.
Við erum í mjög góðu samstarfi
við björgunarsveitina Lífsbjörg hér
í Snæfellsbæ, sveitin nýtur góðs
af nærveru við þjálfunarbúðirnar
og meðlimir hennar hafa verið
boðnir og búnir að aðstoða okkur
við alls konar verkefni bæði á sjó og
landi. Þór segist reyna að gera sem
mest sjálfur af því sem gera þurfi
á Gufuskálum. Hann hefur unnið
mikið við smíðar í járn og er lærður
járniðnaðarmaður. „Ég segi ekki að
það komi ekki hingað iðnaðarmenn
en þeir eru frekar sjaldséðir. Það
væri ekki hægt að reka þetta hér
nema starfsmaðurinn sé sjálfbjarga
á sem flestum sviðum.“ Þór hefur
útbúið flest það sem tilheyrir
rústaæfingasvæðinu með góðra
manna hjálp. „Ég var eins og grár
köttur um alla ruslahauga hér á
Nesinu í fyrstu til að finna hráefni
í rústirnar. Allt var tínt til þar
enda þurfa að vera á svæðinu þung
járnstykki, steypubrot, húsgögn
og allt það sem getur líkst því sem
er þegar menn koma að hrundum
húsum. Þegar þjóðgarðsvörður
kom í heimsókn hingað fyrst,
benti hann á rústabjörgunarsvæðið
og spurði mig hvort þetta væri
gamall ruslahaugur. Ég varð örlítið
móðgaður en ekki hissa, enda er
þetta ekki mikið fyrir augað frekar
en raunverulegar rústir eru.“
Gott að æfa hér
þakplötuhlaup
Slysavarnafélagið Landsbjörg
sér um viðhald á húsakynnum og
aðbúnaði á Gufuskálum en ríkið
leggur til ákveðna fjárhæð á ári
til þess. Ekki háa fjárhæð, en hún
hefur að mestu dugað. Hugsun
ríkisvaldsins hefur án efa verið sú
að styðja við öflugt sjálfboðastarf
björgunarsveita með því að leggja
til án endurgjalds húsnæði og
landsvæði til þjálfunar. Það er því
hlutverk Þórs að gera sem mest
úr þeim peningum þannig að þeir
nýtist vel. Svanhvít kona hans
starfar að hluta á Gufuskálum við
þrif og að sjá um gistihúsnæðið
innan dyra en þar fyrir utan
vinnur hún á heilsugæslunni í
Ólafsvík. Þór segir vissa tregðu
vera meðal björgunarsveitarmanna
að koma á Gufuskála þótt þeir séu
auðvitað tilbúnir að koma í útköll
hvenær sem er, hvert sem er á
landinu. „Margar af stærstu og
fjölmennustu björgunarsveitunum
eru á Suðvesturhorninu og sumum
félögum í þeim sveitum finnst
rosalega langt að fara hingað, sem
er svona um tveggja til þriggja tíma
keyrsla. Að vísu erum við nálægt
Grænlandssundi hér og hérna þarf
enginn að þjást af súrefnisskorti.
Það er vindasamt hér og félagar
mínir hafa gert grín að því. Á einum
fundinum sagði kunningi minn frá
því að einn morguninn hefði ég
komið út úr dyrum á Gufuskálum
og stungist umsvifalaust kylliflatur á
hausinn. Ástæðan var sú að það var
logn og ég átti að vera svo vanur að
streitast á móti vindinum. Auðvitað
er langt í frá að alltaf sé rok hérna.
Hér getur verið mjög gott veður
líka. Svo eru ekki bara ókostir við
það hve vindasamt er hér. Það er
t.d. gott að æfa hér þakplötuhlaup,“
segir Þór og rifjar upp óveður sem
gekk yfir Akranes þegar hann var
í björgunarsveitinni þar. „Þá fuku
þakplötur um allan bæ og við vorum
að eltast við þær. T.d. fuku plötur af
einni blokkinni við Garðabrautina
og við vorum að sækja þær og setja
niður í kjallara. Þegar við vorum
að taka eina plötuna af götunni
heyrðum við hvin fyrir ofan okkur
og sáum þakplötu fljúga rétt hjá
okkur. Þá kom fullorðin kona
út í glugga og skipaði okkur að
hætta þessu og koma okkur í skjól.
Við vorum sjálfsagt jafnhræddir
við konuna og plöturnar svo við
hlýddum, sáum reyndar að þetta
var stórhættulegt og plöturnar
stungust niður í freðna jörðina ef
þær lentu á grasblettum. Við gátum
ekki fórnað lífi okkar fyrir þessar
plötur.“
Listaverk úr járni og
hellaskoðanir
Þór hefur ekki sagt skilið við
járniðnaðinn sem hann starfaði
lengi við og síðustu árin hefur
hann gert ýmsa listmuni úr járni,
t.d. skálar úr gömlum vatnstanki
sem var á Gufuskálum. Ein
Þór Magnússon staðarhaldari á Gufuskálum:
Leitun að jafngóðu rústaæfingasvæði
í nágrannalöndum
Þór Magnússon í kennslustofu á Gufuskálum.
Rústaæfingasvæðið á Gufuskálum.
Þór við það sem kallað er „pönnukökuhrun“, þegar hæðir
í húsi leggjast nánast saman og pressa niður heimilistæki,
húsgögn og annað sem fyrir verður. Þetta mannvirki reisti
Þór einn með höndunum og traktorsgröfu.
Undir þessum rústum er kjallari með 40 hólfum. Sá sem leita á
að skríður inn í kjallarann eftir löngu röri og kemur sér fyrir í
einhverju hólfanna. Síðan koma björgunarsveitamenn með hunda
og verða síðan að grafa sig í gegnum rústirnar að rétta hólfinu,
þeir geta jafnvel þurft að brjóta sér leið.