Þjóðlíf - 01.04.1990, Síða 28

MENNING
ÍSLENSK SKÁLD-
KONA í KANADA
Sigurður A. Magnússon segir frá og spjallar við Kristjönu Gunnarsdóttur, sem
er meðal kunnustu rithöfunda í Kanada
egar haft er í huga að í Kanada búa
ríflega 25 milljónir manna af ýmsum
uppruna — eða allmiklu fleiri en saman-
lagðir íbúar Norðurlanda — þá er það
kannski ekki ómerkari frétt en margt af
því sem hérlendis er talið fréttnæmt, að
meðal kunnustu rithöfunda þar í landi um
þessar mundir er kona að nafni Kristjana
Gunnars, sem ólst upp á íslandi og fluttist
til Amríku sextán ára gömul ásamt for-
eldrum sínum, dr. Gunnari Böðvarssyni
og Tove konu hans. Síðasta áratug hafa
bækur frá hennar hendi komið í stríðum
straumi og hlotið einróma lof jafnt gagn-
rýnenda sem almennra lesenda. Meðal
þeirra eru sjö ljóðabækur, smásagnasafn,
skáldsaga og þýðingar á ljóðum Stephans
G. Stephanssonar. Aukþess hefur hún
ritstýrt úrvali vesturíslenskra smásagna,
Unexpected Fictions (1989), og ritgerða-
safni um kanadísku skáldkonuna Margar-
et Laurence. Hún hefur einnig verið mik-
ilvirkur bókmenntagagnrýnandi fyrir ým-
is kanadísk tímarit.
Skáldsaga Kristjönu, The Prowler
(1989), er ein fimm skáldsagna sem til-
nefndar hafa verið til virðulegra bók-
menntaverðlauna á vegum tímaritsins
Booksin Canada, og hún er sömuleiðis ein
fimm skáldsagna sem tilnefndar hafa verið
til æðstu bókmenntaverðlauna í Mani-
toba-fylki og ein þriggja skáldsagna sem
tilnefndar hafa verið til samskonar verð-
launa í Alberta-fylki. Skýringin á því að
tvö fylki velja sömu bók er sú, að Krist-
jana á lögheimili í Winnipeg, en hefur
undanfarið ár starfað við háskólann í Ed-
monton, höfuðborg Alberta-fylkis.
Nokkrar af bókum Kristjönu eru fast
kennsluefni við háskóla víðsvegar um
Kanada, þeirra á meðal áðurnefnd skáld-
saga, smásagnasafnið The Axe’s Edge
(1983), ljóðabókin Wake-Pick Poems
(1981) og þýðingarnar á verkum Stephans
G. Stephanssonar, Selected Prose & Poet-
ry (1988). Þetta er í fyrsta sinn sem verk
Stephans G. eru kennd við kanadíska há-
skóla.
erill Kristjönu til frægðar og frama er
um margt óvenjulegur og því ekki úr
vegi að rekja hann stuttlega fyrir lesendur
Þjóðlífs. Hún fæddist í Reykjavík 19.
mars 1948, en fluttist sjö ára gömul til
Kaliforníu með foreldrum sínum. Faðir
hennar hafði um árabil unnið fyrir Hita-
veitu Reykjavíkur og stofnað ásamt öðr-
um fyrirtækið Vermi h.f. Hafði hann á
starfsferli sínum viðað að sér miklu efni
sem hann hugðist nota til doktorsritgerð-
ar. Var ætlunin að hann yrði eitt ár við
California Institute of Technology, en það
tók hann þegar til kom tvö ár að semja
doktorsritgerðina. Kristjana hafði verið
við nám í Isaksskóla frá fimm ára aldri og
gengið framúrskarandi vel, en þegar hún
settist í barnaskóla í Pasadena sjö ára göm-
ul kunni hún ekki stakt orð í ensku. Var
hún því látin sækja einkau'ma í ensku dag-
lega, en var frá öndverðu í uppreisn gegn
hinu nýja umhverfi og gekk illa að læra
málið, þóttist ekkert skilja. Hinsvegar
voru leiksystkinin dugleg að kenna henni,
þannig að hún náði brátt valdi á einfaldri
ensku sem nægði henni til að stunda nám-
ið. Allir voru henni góðir og hún kunni
bærilega við hitann. Mesta ánægju hafði
hún af margbreytilegu skordýralífi um-
hverfisins. Undir lokin fluttist fjölskyldan
til Hollywood þarsem telpan kynntist æv-
intýraheimi draumafabrikkunnar.
Níu ára gömul kom Kristjana aftur til
heimalandsins. Þá var faðir hennar búinn
að eyða aleigunni og húsnæðisekla í
Reykjavík tilfinnanleg. Fyrst í stað fann
fjölskyldan athvarf í kjallaraherbergi inn-
af þvottahúsi við Njálsgötuna og þóttu
telpunni umskiptin frá Kalíforníu ævin-
týraleg, þó hún muni fátt frá þessu myrka
skeiði. Hún var einn vetur í Austurbæjar-
skólanum, þótti hann vera stór, grár og
ljótur, en leið eftir atvikum vel. Síðan var
flutt í góða íbúð á annarri hæð að Þórsgötu
7A, og birti þá heldur yfir tilverunni. Á
hæðinni fyrir neðan bjuggu gömul hjón
sem tóku hana í nokkurskonar fóstur,
urðu ígildi afa og ömmu, sem var henni ný
reynsla, því föðurforeldrarnir voru löngu
látnir, en móðurforeldrarnir búsettir í
Danmörku. (Þess má geta innan sviga, að
amma Kristjönu var Guðrún Þorsteins-
dóttir Thorsteinsson, náfrænka Muggs,
en afi hennar Böðvar sonur Kristjáns
dómstjóra og ráðherra Jónssonar frá
Gautlöndum).
Eftir ár á Þórsgötunni var flutt í Kópa-
vog þarsem dr.Gunnar festi loks kaup á
litlu húsi, Hófgerði 3. Húsinu fylgdi lóð
sem var móður Kristjönu mikið fagnaðar-
efni þareð hún var annáluð garðyrkju-
kona. Þar varð til lítill sælureitur með trjá-
gróðri og blómum, enda var fjölskyldan
um kyrrt þartil haldið var í annað sinn til
Vesturheims 1964. Kristjana varð ósvik-
inn Kópavogsbúi, þekkti hvern stein og
hvert leiti í vesturbænum og hvert einasta
sæti í strætisvagninum. Einsog siður var
gætti Kristjana barna á sumrin, en vann
síðar hjá niðursuðuverksmiðjunni Ora.
Einnig var hún sumarparta á Löngumýri í
Skagafirði þarsem henni leið vel, enda var
strákur á næsta bæ sem átti skjóttan hest
og gaf henni helminginn í honum, svo hún
fékk að fara á bak þegar hana lysti. Hún
stundaði sund í Varmahlíð, sótti kirkju í
Víðimýri, þarsem þröngt var setinn bekk-
urinn, og fékk að skoða Glaumbæ þarsem
lyktin vakti henni óþægilega grafarkennd.
Það er sú íslensk lykt sem henni þykir enn
ónotalegust. I „raunverulega" sveit komst
hún aldrei, en Löngumýrardvölin var í
námunda við þá reynslu.
Afþví Kristjana kunni dönsku og ensku
var henni sleppt við fyrsta bekk Gagn-
fræðaskólans í Kópavogi, sem varð til þess
að hún skildist við gamla vinahópinn og
varð félagi eldri unglinga í öðrum bekk.
Henni gekk vel í námi, en landsprófið fór í
handaskolum, afþví nú var hún orðin
28 ÞJÓÐLÍF