Bæjarins besta - 04.10.2007, Qupperneq 16

FIMMTUDAGUR 4. OKTÓBER 200716
Umræða um blessaða tóf-
una skýtur upp kollinum með
reglulegu millibili. Deildar
meiningar eru um hvort það
eigi að skjóta hana þó friðun-
arsinnar séu í talsverðum
minnihluta. Hornstrandafrið-
landið hefur af gárungunum
verið kallað tófuuppeldismið-
stöð ríkisins en rúmur áratugur
er síðan tófa var friðuð þar.
Minkaveiðar eru ekki eins um-
deildar, enda hann aðskotadýr
í íslenskri náttúru. Tófan hefur
hinsvegar verið á Íslandi í ár-
þúsundir. Valur Richter er ein
af mörgum grenjaskyttum Ísa-
fjarðarbæjar. Blaðamaður leit
til hans í kaffi og ræddi við
hann um tófu, mink og hvað
betur má fara í veiðum á þeim
að hans mati.
„Fyrstu tófuna mína skaut
ég fyrir tuttugu árum. Í kring-
um 1990 byrjaði ég sem
grenjaskytta á vegum hins
opinbera og þá var ég mest í
Arnarfirði og Dýrafirði. Á
þeim tíma var lögð mikið
meiri áhersla á tófuveiðar og
borgað ágætlega fyrir þær. Ég
var að taka tvöhundruð tófur
á þessum tveimur mánuðum
sem ég lá á greni fyrir utan
vetrarveiðina. Verðið fyrir tóf-
una hefur hækkað sáralítið
síðan þá. Fyrir einn yrðling
eru borgaðar 1.600 krónur. Ef
maður situr einn til tvo sólar-
hringa yfir einu greni fyrir
nokkra yrðlinga þá fæst ekki
mikið fyrir það. En tófu hefur
fjölgað mjög mikið. Þegar ég
var að byrja í þessu voru þrír
til fimm yrðlingar á hverju
greni en í dag eru það fimm til
níu stykki.“
– Gengur henni sem sagt
betur að koma þeim upp?
„Ég veit ekki hvað veldur.
Annaðhvort gengur henni ein-
faldlega betur að koma þeim
upp eða að stofninn hefur
blandast við búrdýr, ég er
hreinlega ekki viss.“
Veldur stór-
skaða í fuglalífi
„Þegar ég var að byrja í
þessu þá sá ríkið um tófuveið-
arnar. Smám saman kom ríkið
þessu yfir á sveitarfélögin og
nú borgar ríkið þriðjung af
hverju dýri, restina borga
sveitarfélögin. Ríkið kom
þessu vandamáli yfir á sveitar-
félögin, vandamáli sem þau
ráða ekki við. Svo við tölum
nú ekki um þessa friðun á
Hornströndum sem veldur því
að tófan flæðir um allt. Það er
ríkið sem friðaði tófuna þar
en tekur enga ábyrgð á því og
bendir á sveitarfélögin. Það
voru ekki þau sem friðuðu
tófuna í friðlandinu. En sveit-
arfélögin þurfa að borga fyrir
afleiðingarnar af því.“
– En nú má alveg spyrja, af
hverju að veiða tófur? Mega
þær ekki vera í friði eins og
þær voru í árþúsundir?
„Við höfum veitt tófu frá
örófi alda og með mikilli
áherslu í áratugi. Við höfum
haldið stofninum niðri með
veiðunum og ef við sísona
hættum veiðum þá verður of-
fjölgun í stofninum. Ég stórefa
að fuglalífið þoli gríðarlega
fjölgun í tófunni eins og
myndi gerast ef veiðarnar
leggjast af. Það mun að minn-
sta kosti taka tugi ára fyrir
margar fuglategundir að jafna
sig á því. Henni hefur fjölgað
gífurlega, á okkar svæði að
minnsta kosti og það sést ber-
lega að fuglalífið geldur fyrir
það.“
–En er það ekki gott og gilt
sjónarmið að tófan eigi bara
að vera hluti af lífríkinu og
náttúran fái bara að hafa sinn
gang?
–En þá þurfum við að skila
náttúrunni eins og við fengum
hana. Við erum búin að flytja
inn búrdýr og styrkt stofninn.
Við fluttum inn mink og allir
vita að hann er algjör skað-
ræði. Á veturna höfum við
veitt hann í gildrur og bærinn
má eiga það að þeir hafa ýtt
undir gildruveiðar og það hef-
ur komið ágætlega út.“
–Er tófan veidd í gildrur
líka?
„Nei, ég held hún sé of klár
til að láta gabba sig í gildrur
öfugt við minkinn. En þrátt
fyrir ágætis vetrarveiði þarf
að veiða hann allt árið. Honum
hefur fjölgað mikið því hérna
í kring er gósenland fyrir
minkinn.“
–Hvers vegna?
„Nú það eru allar fjörurnar
og hann þrífst mjög vel í öllum
grjótvarnahleðslum. Smýgur
þar um allt. Alveg eins og
tófan gerir hann mikinn usla í
varpi og svo er hann kræfur í
fiski. Hann getur gert mikinn
skaða á lax- og silungsveiði-
svæðum.“
Bærinn sýnir þessu
ekki nægan áhuga
–En nú hafa sveitarfélögin
ekki digra sjóði. Er ekki skilj-
anlegt að tófuveiðar séu ekki
ofarlega á listanum?
„Það er alveg rétt að þeirra
sjóðir eru ekki digrir. En Ísa-
fjarðarbær hefur ekki sýnt
þessu mikinn áhuga og þetta
er flokkur sem hefur orðið út-
undan og þeir reyna að ýta
þessu frá sér. Ég veit um mörg
sveitarfélög sem eru að borga
sjálf fyrir vetrarveiði og allt
að helmingi meira en gert er
hér. Við vorum stoppaðir í
júlí því peningarnir voru búnir
og ekkert til fyrr en á næsta
ári. Það má aldrei útrýma
tófunni en það verður að halda
henni niðri ef ekki á að vera
mikill skaði í fuglalífinu. Það
er orðið það mikið af tófu að
það stór sér á fuglalífinu, bæði
rjúpu og sér í lagi mófuglun-
um. Hver tófa þarf sitt og hún
er skaðræði í fuglavarpi. Svo
er það þekkt hvernig hún fer í
björgin og það virðist vera að
hún sé að þjálfast betur og
betur í því að fara upp um öll
björg og þá fyrst og fremst að
ná sér í máfa og svartfugl.“
Þorir ekki að reikna
út tímakaupið
– Hefur veiðimönnum fækk-
að?
„Nei, þeim hefur ekki fækk-
að. En menn leggja sig minna
fram við veiðarnar þegar svo
lítið fæst greitt. Ég tel að best
væri að borga vel fyrir vetrar-
og vorveiði og taka jafnframt
á grenjunum á sumrin. Það
hefur sýnt sig að þar sem við
veiðum vel á veturna og vorin
er mjög lítið af tófu um sum-
arið. Á veturna er settur út
matur og legið fyrir henni.“
– Er ekki ansi kalt að liggja
fyrir tófu um hávetur?
„Jú, manni getur orðið ansi
kalt. Á greni hef ég lengst
legið í fjóra sólarhringa og
var orðinn ansi þreyttur þegar
hún kom. En á veturna hef ég
legið mest í 12 tíma og var
kaldur og dofinn af því loknu.
En það var góð veiði, fékk
fimm tófur.“
– Hvaða svæði ert þú með?
„Ég sé um grenjavinnslu í
Súgandafirði og er mikið í
Arnarfirðinum í vetrarveiði.
Arnarfjörðurinn er mjög skemm-
tilegt svæði og ég hef veitt
mikið þar í gegnum tíðina.“
– Hefurðu tekið þig til og
reiknað út tímakaupið við
veiðarnar?
„Það er varla að maður þori
því. En ég hugsa að það myndi
ekki ná nema nokkrum krón-
um. Ætli það væri ekki í mínus
þegar búið er að taka bensín-
kostnað inn í dæmið. Hér áður
fyrr var borgað fyrir ekna kíló-
metra en í dag er einungis
greitt fyrir skotna tófu“
Erfitt að hætta
–Tíðarfarið hefur verið mjög
gott undanfarin ár. Hefur það
áhrif á stofnana?
„Það held ég að sé alveg
öruggt. Bæði er betri viðkoma
í stofnunum og veiðarnar eru
erfiðari þegar það er snjólétt.
Hún finnur sér ný greni og
menn leggja ekki mikið á sig
við að finna þau þegar ekkert
fæst greitt fyrir það. Það hefur
aukist verulega að menn skjóti
hlaupatófu í staðinn fyrir að
liggja á greni.“
–En menn væru tæpast í
þessu ef þeir hefðu ekki áhuga
á tófuveiðum? Ekki eru það
peningarnir sem heilla?
„Þetta er bara sport og mað-
ur fær eitthvað upp í kostnað-
inn. En þeir sem byrja á þessu
og hafa veiði í sér fá rosalegan
áhuga og erfitt að hætta.“
–Hefurðu tölu á tófunum
sem þú hefur skotið?
„Nei, en þær eru orðnar
margar. Fyrstu árin tók ég
sirka tvö hundruð á grenjum
plús vetraveiðina. Þannig að
þær skipta þúsundum.“
–Er einhver nýliðun meðal
grenjaskyttna?
„Ekki nógu mikið. Það eru
ekki allir sem hafa þolinmæði
í þetta og svo fara margir dagar
á ári í veiðar. Ég held að ég
fari í hverri einustu viku.
Meira að segja um hávetur og
í brjáluðum veðrum. Ég fór
einu sinni í alveg kolvitlausu
veðri, það var bölvað rugl að
reyna þetta en mig langaði að
prófa. En ótrúlegt en satt náði
ég einni.“
–smari@bb.is
Verður að halda tófunni niðri
Valur með traustum veiðifélaga sínum, hundinum Neró.