Iðnaðarmál - 01.04.1961, Side 8

sóknir, heldur og fyrir vinnuhagræð-
ingu í heild. Það stafar aftur senni-
lega af því, að tímarannsóknum hefur
jafnan verið beitt sem einu mikilvæg-
asta tæki hagræðingarstarfsins.
Segja má, að í Noregi hafi kerfis-
bundin hagræðingarstarfsemi byrj að
kringum árið 1925. Eins og allar nýj-
ungar, var hún að nokkru leyti mis-
skilin og að nokkru leyti misnotuð, og
mun það að öllum líkindum hafa staf-
að af vanþekkingu, vanafestu í hugs-
un eða lífsviðhorfi. Skilningur á því,
að betri lífskjör væru komin undir
meiri framleiðslu fyrir hverja vinnu-
stund, vann þó smám saman á, og að
til þess að framleiðslan mætti komast
á æðra stig, væri nauðsynlegt að hag-
nýta sér þau tæki, er gerðu kleift að
ná því marki. Meðal annars urðu
menn þá einnig að viðurkenna tíma-
rannsóknirnar sem eitt af tækjum
þessarar tækni. Árið 1928 stofnsetti
Norska iðnaðarsambandið (Norges
Industriforbund) hagræðingarskrif-
stofu sína til aðstoðar þeim iðnaði,
sem vildi tileinka sér hinar nýju
tækniaðferðir.
í félagssamtökum verkamanna var
tekið að ræða þessi mál kringum árið
1927. Samtök vinnuveitenda og verka-
manna reyndu fram til áranna 1937
-1938 að koma vinnurannsóknum og
hagnýtingu hennar í samningsform,
en heimsstyrjöldin batt endi á þær til-
raunir. Eftir stríðið var málið tekið
upp að nýju, og bar það nú þann
árangur, að samningur varð gerður
hinn 8. nóv. 1947. Samningur þessi
nefnist „Reglur um framkvæmd
vinnurannsókna“. Nokkrar breyting-
ar voru gerðar á samningi þessum ár-
ið 1955 (sjá bls. 65). Það má segja,
að með honum hafi verið lagður
grundvöllur að framhaldi hinnar kerf-
isbundnu vinnurannsóknatækni, bæði
að dýpt og breidd. Umfram allt hef-
ur hann skapað ró, eytt misskilningi
og kveðið á um skyldur beggja aðila.
Að sjálfsögðu beittu menn bæði
tímarannsóknum og ákvæðisvinnu,
áður en samningurinn var undirritað-
ur, en aðeins samkvæmt sérsamning-
um, og það hefur komið í ljós, að
einnig hér á íslandi er unnt að fram-
kvæma slíkt, án þess að nokkur heild-
arsamningur hafi verið gerður. En að
minni hyggju getur varla orðið um
öflugan framgang að ræða á þessu
sviði, nema báðir aðilar hafi eitthvert
höfuðsamkomulag að styðjast við.
Ég vil taka það skýrt fram, að við sér-
hvert nýtt verkefni okkar, sem vinnu-
rannsóknum og hagræðingu hefur
ekki verið beitt við áður, höfum við
ráðunautarnir notað áðurnefndan
samning sem grundvöll í umræðum
verkamanna og vinnuveitenda, og við
leggj um einnig áherzlu á þetta í samn-
ingum okkar um störf, er framkvæma
skal. Það virðist því eðlilegt, að eitt
af fyrstu viðfangsefnum þessa félags
verði það að beita sér fyrir slíku sam-
komulagi, er hæfi íslenzkum aðstæð-
um. Án slíks samkomulags mun leiðin
til meiri framleiðslu hverrar yinnu-
stundar verða alltorsótt. Þess má
geta, að Landsamband verkamanna
(Arbeidernes Faglige Landsorganisa-
sjon) og Norska vinnuveitendasam-
bandið (Norsk Arbeidsgiverforen-
ing) hafa komið á fót sínum hagræð-
ingarskrifstofum, sem — auk þess
að vera tengiliðir milli verkafólks,
vinnuveitenda og ráðgefandi einka-
fyrirtækja — hafa einnig með hönd-
um fræðslustarfsemi og menntun.
Við upptöku og framkvæmd tíma-
rannsókna skjóta mörg vandamál upp
kollinum, bæði tæknileg og mannleg.
Verkamaðurinn
Fyrstu viðbrögð hans eru algjör-
lega tilfinningalegs eðlis. Hann fellir
sig ekki við klukkuna og rannsóknirn-
ar, og það myndum við hinir ekki
heldur gera. Hann óttast, að vinnu-
hagræðing — tímarannsóknir — leiði
af sér atvinnuleysi, og hann óttast
einnig, að reynsla sú og vinnutækni,
er hann hefur áunnið sér, muni fara
forgörðum vegna breytinga á starfs-
aðferðum. Hann óttast, með öðrum
orðum, hið óþekkta og að hann muni
glata einstaklingsfrelsi sínu. Þessi
viðbrögð gera einkum vart við sig hjá
eldri verakmönnum, sem finnst þeir
fremur bundnir við vinnupláss sitt en
hinir yngri.
Á hinn bóginn eru viðbrögðin oft
mjög jákvæð. Það er ekkert sjaldgæft,
að hinn einstaki verkamaður gangi
með margar hugmyndir í kollinum,
sem honum hefur aldrei gefizt kostur
á að koma á framfæri. Hann kann
einnig að hafa mörg umkvörtunar-
efni, og honum er gjarnt að líta á
ráðunautinn sem „manninn ofan af
skrifstofunni“, er hægt sé að trúa fyr-
ir vandamálum. Venjuleg vinnuað-
ferðarathugun í byrjun er því ekki
aðeins nauðsynleg vegna framleiðslu-
tækninnar. Gildi hennar er einnig
fólgið í því, að hinir einstöku verka-
menn taka þátt í að móta hinar nýju
aðferðir og þá jafnframt að leggja
grundvöllinn að velgengni sinni á
vinnustaðnum.
Ákvæði og fastar ákvarðanir um
staðaltíma eru jafnan viðkvæmt mál.
Það er því afarmikilvægt, að verka-
manninum sé jafnan skýrt frá tilgangi
og aðferðum og að verkamaðurinn
sjálfur — eða trúnaðarmaður hans —
hafi jafnan fullan aðgang að tölum og
rannsóknargögnum og að ekkert fari
fram, er haldið sé leyndu fyrir hon-
um. Það skal tekið fram, að það er
mikill kostur að geta komið á ákvæð-
isvinnu eftir tíma, en ekki í krónum
og aurum.
Trúnaðarmaður verkamanna
við tímarannsóknir
í Norgei er sá háttur á hafður, að
verkamennirnir velja sér trúnaðar-
mann við tímarannsóknirnar. Þar
tíðkast það einnig, að fyrirtækið
veiti honum fræðslu, t. d. tveggja
vikna dagnámskeið (heilir dagar),
þar sem hann getur aflað sér þeirrar
þekkingar og þjálfunar, sem nauðsyn-
leg er til að takast á hendur það hlut-
verk, er honum hefur verið falið.
Þetta er ekki auðvelt viðfangsefni fyr-
ir hann. Á sama hátt og vinnurann-
sóknamaðurinn verður hann að vera
tengiliður milli stjórnenda og verka-
manna. Hann á að gæta hagsmuna fé-
laga sinna, en í ágreiningsmálum
verður mat hans að vera algjörlega
hlutlægt.
Það er mjög mikilvægt, að hann
hljóti góða fræðslu og að honum gef-
Framh. á 72. bls.
62
IÐNAÐARMÁL