Frjáls verslun - 01.08.2010, Qupperneq 139

F R J Á L S V E R S L U N • 8 . - 9 . T B L . 2 0 1 0 139
meðal lánardrottna Glitnis margir af stærstu
erlendu bönkunum, sem við þurfum að
eiga gott samstarf við til framtíðar, erlend
sveitar félög og opinberir aðilar sem höfðu
lagt fé til Glitnis líkt og margir Íslendingar,
íslensku lífeyrissjóðirnir og fjöldi einstaklinga
inn lendra og erlendra, sem allir eiga um sárt
að binda líkt og margir hér á landi. Þeir
eru eðlilega sárir og það er mikið verk fyrir
höndum að hámarka endurheimtur þeim til
handa og við að byggja upp traust gagnvart
þeim aftur.
Árni vék síðan að traustinu: „Við vorum
snögg að tapa fimmtíu ára trausti, það hvarf
þarna þessa einu viku. Við vorum að burð­
ast við að byggja upp og standa í skilum frá
árinu 1960. Nú þurfum við að byrja upp á
nýtt. Annað sem hefur vakið gremju lánar­
drottnanna er að þegar bönkunum var skipt
upp á grundvelli neyðarlaganna,
voru skuldir þeirra skildar eftir í
gömlu bönkunum, en skuldir hinna
sem áttu innstæður í bönkunum
teknar fram fyrir. Hins vegar eru
tvær hliðar á öllum málum og ég
er á þeirri skoðun að ef þetta hefði
ekki verið gert hefði fjármálakerfið
hrunið gjörsamlega hjá okkur og
tapið orðið miklu meira fyrir alla.
En engu að síður; þeir voru ekki ánægðir.
Síðan voru nýju bankarnir stofnaðir og
verðmetnir án þess að lánardrottnarnir hefðu
mikið um málið að segja. Þeir urðu vægast
sagt mjög óánægðir, en ég sagði lánar drott­
num Glitnis að best væri að eignast Íslands­
banka, því ef í ljós kæmi að eignirnar hefðu
verið vanmetnar kæmi rétt verð í þeirra hlut
á endanum. Svo má gera ráð fyrir því að
þegar endurmatið fer fram, sýni Íslandsbanki
mikinn hagnað vegna þess að eignirnar voru
van metnar í upphafi. Þá má gera ráð fyrir
að margir Íslendingar verði óánægðir með
hagnaðinn, þó að lánardrottnar Glitnis séu
ein faldlega að fá smáræði af því sem þeir
töpuðu við hrunið til baka.
Síðan voru sett gjaldeyrishöft þannig að
það, sem lánardrottnarnir áttu hér á landi, var
rammað inn svo að þeir gátu ekki tekið það
til baka. Hin hlið málsins er sú að við búum
við ákveðinn raunveruleika í gjaldeyrismálum
og er ég ekki að átelja stjórnvöld fyrir að hafa
sett á gjaldeyrishöft við hrunið.
Að sögn Árna hafa erlendir lánardrottnarnir
upp lifað það að Íslendingar eru ekki vanir að
fást við þrot af þessari stærðargráðu. Slita­
stjórnir, skilanefndir og aðrir hafa þurft að feta
nýjar og áður ókunnar leiðir. Dómstólarnir
hér eru sömuleiðis ekki í stakk búnir, hvorki
að því er varðar mannafla né þekkingu,
til þess að takast á við þetta ástand og það
skynjuðu erlendu lánardrottnarnir.
Setjum okkur í spor erlendra lánardrottna
Árni bað síðan fundarmenn um að setja
sig í spor erlendra lánardrottna til að skilja
viðhorf þeirra til þjóðarinnar betur. „Ég ætla
að biðja ykkur að hugsa þá hugsun með
mér að Íslendingar hafi lánað til einhvers
lítil lands í nágrenninu sem við skulum bara
kalla Bjarnarey. Á þessari litlu eyju búa tíu
þúsund manns. Bjarnareyingar hafa svipaðan
bak grunn og Íslendingar. Þeir eru í mörgum
alþjóða sam tökum með þeim og hafa átt við þá
gott samstarf um árabil. Hvað gerðist? Jú, þeir
á Bjarnarey ruddust inn á markaðinn á Íslandi
og þar spurðu menn sig hvaðan Bjarnareyingar
fengju alla þessa peninga. Hvað gerðu þeir?
Jú, þeir keyptu eignir á uppsprengdu verði.
Fyrst ætluðu menn ekki að eiga viðskipti við
þessa aðila frá Bjarnarey en þeir buðu svo
vit leysis lega hátt verð í allar eignir að það var
ekki hægt annað en selja þeim. Nú, síðan
komu bankarnir frá Bjarnarey, ruddust inn á
markaðinn hérna á Íslandi og byrjuðu að yfir­
bjóða innlán. Rugluðu sem sagt markaðinn
sem hafði verið stöðugur í mjög langan tíma.
Nú, þegar fyrsta bakslagið kom þá áttu þeir
auðvitað ekki borð fyrir báru og fóru rakleitt
á hausinn. Og Bjarnarey gat ekki bakkað þá
upp svo að það sátu allir eftir með sárt ennið
sem höfðu lagt inn í þessa banka hér á Íslandi.
Þetta er forsagan.“
Árni velti fyrir sér hvað þeir á Bjarnarey
hefðu gert núna síðustu tólf mánuði til að
endur vekja traust á Bjarnarey.
„Það fyrsta sem gerðist náttúrlega var að
ríkisstjórn Bjarnareyjar setti nefnd til að semja
um hvernig mætti reyna að slétta yfir þetta
útlána­ eða innlánarugl í bönkunum og hingað
kom sendinefnd frá ríkisstjórninni á Bjarnarey.
Íslendingar voru auðvitað ekkert mjög ánægðir
með þetta og voru ekki reiðubúnir til að til þess
að veita miklar tilslakanir. En samningarnir
tókust og voru undirritaðir og héldur menn
að þar með væri málið í höfn. En hvað
gerist mánuði seinna, Bjarnareyjarmenn koma
og segja: „Við náum ekki að koma þessum
samningum í gegnum þingið.“
Hvers konar rugludallar eru þetta?
Þeir segjast bara ekki ná þessu í gegnum
þingið og þeir verði að fá að koma aftur.
Svo þeir koma aftur og Íslendingarnir í
íslensku samninganefndinni geta sannfært
íslensku ríkisstjórnina um það að við þurfum
hugsanlega að lækka vexti og gefa
eftir á öðrum sviðum til að ná
samningum sem haldi. En það
verði þá að vera trygging fyrir því að
þetta komist í gegnum þingið. Við
lofum því, segja Bjarnareyingar. En
hvað gerist aftur mánuði seinna,
þegar Bjarnareyingar upplýsa
okkur: „Við gátum troðið þessu
í gegnum þingið en nú er það
forsetinn okkar sem vill ekki samþykkja þetta.
Við verðum að fá að koma í þriðja skiptið.“
Þegar Íslendingar voru loksins búnir að
jafna sig á þessu voru þeir ekki tilbúnir til að
semja við svona menn og er málið enn óleyst.
Næst gerist það að hæstiréttur í Bjarnarey
dæmir að algengustu lánasamningarnir á
Bjarnar ey síðustu tíu árin hafi verið ólöglegir
allan tímann. Afleiðingin af þessum dómi
er að kröfur okkar Íslendinga helmingast
að verðgildi. Þess utan vildu skuldararnir
fá í gegn að lágir vextir á þessum ólöglegu
samn ingum giltu ennþá. En Hæstiréttur
Bjarnareyjar kom þó aðeins til baka og sagði
nei, það gengur ekki.
Næst gerist það að þekktur forsvarsmaður á
fjár mála markaði í Bjarnarey skrifar blaðagrein
þar sem hann telur að það eigi að krefja
íslenska lánardrottna um skaðabætur. Og
fyrir hvað? Fyrir að hafa verið svo vitlausa
að lána peninga til Bjarnareyjar. Sem sagt:
„Við ætlum að fara í skaðabótarmál við ykkur
Íslendinga því þið voruð svo vitlausir að lána
okkur peninga.“
Við þurfum að leysa milliríkjamál. Við þurfum að
koma á stöðugleika og staðfestu á öllum sviðum. Við
þurfum að sýna ábyrgð, standa við loforð og áætlanir.
Þetta á jafnt við um einkaaðila sem opinbera aðila.
Við þurfum að marka stefnu um gjaldmiðilinn til
framtíðar. Og við þurfum að afnema höft.
Haustráðstefna stjórnvísi 2010