Iðnaðarmál - 01.06.1967, Síða 11

Mannafli til framleiðslu á'
einni einingu ef vörutegund
no. 1
X
Fjöldi eininga framleiddur
af tegund 1
+ (sama fyrir tegund 2) X (sama fyrir tegund 2)
+ (sama fyrir tegund 3) X (sama fyrir tegund 3)
= (mannafli notaður) + mannafli ekki notaður = mannafli fyrir hendi.
Tími notaður til framleiðslu
einingar af tegund 1 á vél A
X
Fjöldi eininga framleiddur
af tegund 1
+ (sama fyrir tegund 2)
+ (sama fyrir tegund 3)
= stundir notaðar á vél A
vél A.
X (sama fyrir tegund 2)
X (sama fyrir tegund 3)
stundir fyrir hendi -r- stundir ekki notuð
Hráefni af gerð 1
í tegund vöru 1
X (fjöldi tegund 1)
+ (sama fyrir tegund 2) X (fjöldi tegund 2)
+ (sama fyrir tegund 3) X (fjöldi tegund 3) = notað efni af gerð 1.
Eins má gera fyrir hráefni af gerð 2, 3 o. s. frv. og vélar B, C o. s. frv.
Hér er kominn sá rammi, sem lausnin veröur að liggja innan. Þá er að
finna stærsta gildi fyrir heildarhagnaðinn, en hann er (hagn. teg. 1) X
(fjöldi teg. 1) + (hagn. teg. 2) X (fjöldi teg. 2) + (hagn. teg. 3) X
(fjöldi teg. 3).
því að nýting hverrar deildar getur
ekki farið fram úr 100%.
Hagnaður yrði 300 X A + 250 X B.
Nú þarf að finna þær tölur A og B,
þ. e. a. s. magn framleiöslu á elda-
vélum og magnið af ísskápum, sem
gefur mestan hagnað. Með stærð-
fræðilegum aðferðum, sem varla er
tilefni til að rekja hér, má finna, að
hagnaður verður mestur, ef fram-
leiddar eru 2037 eldavélar og 648 ís-
skápar. I því tilviki eru deildirnar
1 og 2, þ. e. a. s. blikksmiðjan og
rafsmiÖjan, fullnýttar, en hvorki
samsetningarverkstæðið fyrir elda-
vélar né ísskápa.
Nú gæti verið, að stjórn fyrirtæk-
isins vissi, að markaðir væru þannig,
að ógerlegt væri að selja nema 1800
eldavélar, en hins vegar mætti að öll-
um líkindum selja fleiri ísskápa en
þessa 648.
Tillit mætti taka til þessa í líkan-
inu, og yrðu hagstæðustu rekstrar-
hlutföll þá önnur en að framan er
getið, en þau yrðu fundin með sama
hætti. Nú hefur einungis bætzt við
það skilyrði, að A ^ 1800.
Þetta dæmi var mjög einfalt, enda
einungis rakið til þess að skýra hugs-
anaganginn. Það gefur auga leið, að
verkefnið verður erfiðara viðfangs,
ef framleiðsluþættirnir eru fleiri, ef
flóknari sambönd eru ráðandi um
nýtingu eða ef framleiddar vöruteg-
undir eru fleiri.
í stað deilda í þessu dæmi gæti
verið um að ræða vélarnar 1, 2, 3
og 4.
Á sama hátt gæti í öðru tilviki
veriö um mannafla að ræða sem
fyrsta framleiðsluþátt, einhverj ar vél-
ar sem framleiðsluþætti 3 og 4 og
t. d. efni sem framleiÖsluþátt 2.
Meginhugsunin er sú, að út úr
þeim ramma, sem framleiðsluþætt-
irnir mynda — hvort sem þeir eru
deildir, efni, mannafli, vélar eða fjár-
magn, — verði ekki komizt, eða m.
ö. o. að innan þessara marka beri að
finna beztu nýtingu.
Skýra má líkan-hugsunina nokkru
nánar á eftirfarandi hátt:
Ég hef talað um flóknari sambönd
í framleiðslunni og mismunandi
framleiðsluaðferðir. Ég ætla ekki að
þreyta áheyrendur með mjög erfið-
um lýsingum af þess konar vanda-
málum, en vil þó gefa nokkra tilvísun
um, hvernig þessu getur verið hátt-
að. Fyrirtæki eða deild í því gæti
verið þannig, að í þeim væru tvær
gerðir af vélum, segjum hausunar-
vélar og flökunarvélar, svo að eitt-
hvað sé nefnt.
I iðjuverinu gætu t. d. verið tvær
hausunarvélar og 3 flökunarvélar.
Vélarnar hafa mismunandi afköst og
eru mis-kostnaðarsamar.
Nú er fiskur unninn misjafnlega
eftir gæðum eða hvert á að selja
hann. Segjum, að við höfum 3 gerð-
ir af fullunninni vöru. Gerð 1 má
hausa í hverri sem er af hausunar-
vélunum og flaka á hverja sem er af
flökunarvélunum. Gerð 2 má hausa
á hverja sem er af hausunarvélunum,
en einungis ein af flökunarvélunum
flakar nógu vel til þess, að nothæft
sé, t. d. flökunarvél nr. 1 (eða sú við
gluggann, ef þið kjósið frekar að
auðkenna hana þannig). Á hinn bóg-
inn verður að vinna gerð 3 af fiski
á hausunarvél nr. 2, en þá gerð má
flaka í hvaða flökunarvél sem verða
vill.
Hvað á að hausa eða flaka á hverja
vél og hve mikið af hverri tegund,
þannig að nýting sé sem bezt, hagn-
aður sem mestur eða framleiÖslu-
kostnaður lægstur? Þetta verkefnimá
leysa, þótt vörutegundir séu 10 eða
100, vélagerðir t. d. 5 eða 10 eða 20
og fjöldi mismunandi véla af hverri
gerð, 6, 8 eða hvað sem verða vill
innan skynsamlegra marka.
Nú gæti komið til greina að fjölga
t. d. hausunarvélum um eina eða
skipta á gamalli og nýrri. Þá má í
þessu líkani sjá, hver áhrif það hefði
á nýtingu annarra véla og heildaraf-
köst og heildarafkomu fyrirtækisins.
Slíkt hlýtur að vera sannastur mæli-
kvarði á arðsemi fj árfestingarinnar.
Lika gæti veriö um það að ræða að
IÐNAÐARMÁL
81