Víkurfréttir - 04.12.2008, Blaðsíða 18

18 AÐVENTUBLAÐ VÍKURFRÉTTAVÍKURFRÉTTIR I 49. TÖLUBLAÐ I 29. ÁRGANGUR
Á með al muna sem voru til
sýn is var hand smíð að jóla tré
frá þarsíð ustu alda mót um.
Börn un um þótti það held ur
lít il fjör legt sam an bor ið við
vel skreyttu greni-, eða gerfi-
jóla trén sem prýða ís lensk nú-
tíma heim ili með til heyr andi
glingri og ljósa dýrð.
Sá sið ur að setja upp jóla tré
barst til Ís lands um miðja
19. öld ina og senni lega hafa
þau fyrstu ver ið hjá dönsk um
eða dansk mennt uð um fjöl-
skyld um. Á síð ustu ára tug um
19. ald ar inn ar fór að bera á
heima smíð uð um jólatrjám
bæði í sveit um og kaup-
stöð um, enda nær óger legt
að verða sér úti um greni tré.
Oft ast var þá not að ur mjór,
sí val ur staur sem fest ur var
á stöðug an fót. Á staur inn
var svo negld ur álm ur eða
bor að ar hol ur í hann og álm-
un um stung ið í. Á þeim voru
kert in lát in standa. Venju lega
var svo tréð mál að, oftast
grænt, skreytt með lyngi og
mis lit ir pok ar hengd ir á. Þetta
var vita skuld löngu, löngu
áður en ódýr ar, einnota jóla-
ser í ur komu til sög unn ar.
Marg ar hefð ir og sið ir við jó la-
und ir bún ing og jóla hald hafa
lif að með þjóð inni kyn slóð
eft ir kyn slóð, meira að segja
hið al ræmda jólastress, sam-
kvæmt því sem Árni Björns-
son skrif ar í hina frómu bók,
Saga dag anna.
Þar seg ir að Ís lend ing um
virð ist löng um minni stæð-
ast við jóla föst una hið mikla
vinnu á lag sem fólk mátti
þola, eink um við tó skap inn.
Sú vinna hófst fljót lega eft ir
að slát ur störf um lauk. Byrj að
var að ljúka við nauð syn leg-
asta vetr ar fatn að handa heim-
il is fólki en síð an tek ið til við
prjón les og smá band sem
leggja mátti inn í kaup stað
fyr ir jól in. Með því var greitt
fyr ir það sem kaupa skyldi til
jól anna, en oft þurfti áður að
jafna skuld við kaup mann inn
fyr ir ára mót til að geta feng ið
nýja út tekt. Af þeim sök um
mun stund um hafa ver ið
keppst ótæpi lega við þessa
vinnu og fékk síð asta vika jóla-
föstu nöfn eins og augn vika,
staur vika og vit lausa vika.
Það an er einnig runn in hin
lífs seiga sögn um augn tepr ur
og vöku staura sem spennt
voru á augn lok til að halda
fólki vak andi við tó vinnu.
Óvíst er og ólík legt er að þetta
kval ræði hafi nokk urn tím ann
ver ið í al mennu brúki, seg ir
Árni í Sögu dag anna.
lið inna jóla í Stekkj ar koti
And blær
Stekkj ar kot í Njar ðvík
var opið gest um síð ustu
tvær helg ar þar sem
höfð að var sér stak lega
til yngri kyn slóð ar inn ar
með fróð leik um jóla-
hald horfinna kyn slóða.
Börn in fóru um kot ið
og kynnt ust m.a. jóla-
svein un um þrett án sem
lif að hafa með sögu þjóð-
inni gegn um ald irn ar.
Eva, Guð jón, Þór ar inn og Jón Þór í bað stof unni í Stekkj ar koti.
Á kistl in um stend ur heima smíð að jóla tréð.
Frem ur dimmt var í kot um fyrr á öld um
enda langt í að raf lýs ing in kæmi til sög-
unn ar og lýsti upp öll skúma skot. Myrkr ið
hélt lífi í þjóð sög um og skáldaglóð sögu-
þjóð ar inn ar í norðri, þar sem vættir, álf ar
og huldu fólk kom við sögu, að óleymd um
ódæl um jóla svein um og hyski eins og
Grýlu og Leppalúða.
Má bjóða ykk ur hangi kjöt?
Val gerð ur Guð munds dótt ir
sker „væna flís af feit um
sauð“ af hangilæri sem
hékk í hlóða eld hús inu.
Finn ur, Guð ný og Gulli nutu fróð leiks um jóla hald
fyrri tíð ar hjá Sig rúnu Ástu Jóns dótt ur, for stöðu-
manni Byggða safns Reykja nes bæj ar.
Víkurfréttamyndir:
Ellert Grétarsson - elg@vf.is