Neytendablaðið - 01.09.2007, Qupperneq 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
bættri neytendalöggjöf á matvælasviði?
Hvað líður
Það er merkilegt hve oft íslenskir neyt-
endur þurfa að bíða eftir að sett séu lög
og reglur til að auka neytendavernd. Þá er
ég að tala um lög og reglur sambærilegar
þeim sem hafa verið settar hjá nágrönnum
okkar í Evrópu.
Þegar Ísland gerðist aðili að EES-svæðinu
fengu íslenskir neytendur umfangsmiklar
lagaúrbætur. Þessar úrbætur komu ekki
til fyrir tilstilli stjórnvalda á Íslandi enda
þótt Neytendasamtökin hefðu um árabil
krafist þeirra. Áhugi stjórnmálamanna
var því miður takmarkaður og snerist
meira um hagsmuni sérhagsmunahópa en
hagsmuni almennings. En margt breyttist
með EES-aðildinni því þá voru lög á sviði
neytendaverndar tekin upp á færibandi.
Sem betur fer fyrir neytendur áttu íslenskir
stjórnmálamenn ekki annað val en að
samþykkja slík lög. Þannig tryggði EES-
samningurinn neytendum margvísleg
réttindi sem íslenskir stjórnmálamenn höfðu
ekki séð ástæðu til að færa þeim.
Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra
hefur lýst vilja sínum til að neytendavernd
verði aukin verulega frá því sem nú er
og eru það ánægjuleg tíðindi. En eins og
ráðherra hefur réttilega bent á eru neytenda-
málin það víðtækur málaflokkur að hann
kemur flestum ráðuneytunum við. Það
er von Neytendasamtakanna að aðrir ráð-
herrar séu á sama máli og Björgvin, þ.e.
að auka þurfi neytendavernd. Þetta á
m.a. við um umhverfisráðherra, Þórunni
Sveinbjarnardóttir, en undir það ráðuneyti
falla merkingar og sala á matvælum.
Einmitt þar liggja fyrir aðkallandi mál sem
taka þarf á, m.a. til að tryggja að neytendur
geti valið á upplýstan hátt þau matvæli sem
þeir vilja kaupa.
Erfðabreytt matvæli
Um árabil hefur verið skylt í aðildarlöndum
Evrópusambandsins að merkja sérstaklega
erfðabreytt matvæli. Noregur fylgdi strax
í kjölfarið og setti raunar strangari kröfur.
Um árabil hafa Neytendasamtökin fengið
það svar frá stjórnvöldum að þau væru
að bíða að evrópska tilskipunin yrði tekin
upp í EES-samninginn. Þessa afstöðu hafa
Neytendasamtökin gagnrýnt og hvatt til
þess að farið verði að fordæmi Norðmanna.
Á síðasta þingi Neytendasamtakanna, sem
haldið var fyrir u.þ.b. ári, ávarpaði þáver-
andi umhverfisráðherra, Jónína Bjartmarz,
þingið og sagði þar m.a. að hún hefði í
hyggju að setja reglugerð um merkingar
á erfðabreyttum matvælum. Minnt er á
að slík reglugerð hefur rykfallið í skúffum
umhverfisráðuneytisins. Því miður var
þessi löggjöf ekki sett áður en fyrrverandi
ríkistjórn fór frá völdum. Því beinast augu
neytenda að núverandi umhverfisráðherra
og hvetja Neytendasamtökin til þess að
þessi reglugerð verði gefin út þegar í stað.
Það er til vansa að íslenskir neytendur skuli
vera þeir einu á EES-svæðinu sem ekki fá
slíkar upplýsingar.
Upprunaland matvæla
Með vaxandi heimsmarkaðsviðskiptum,
þar á meðal með landbúnaðarvörur, er
þörfin á að upprunaland matvæla komi
fram á sölustað enn brýnni en áður. Á
sínum tíma reyndi Evrópusambandið að
koma í veg fyrir að slíkar upplýsingar
væru veittar þar sem litið var á þær sem
tæknilegar viðskiptahömlur. Reyndar gafst
Evrópusambandið upp á þessari afstöðu
sinni þar sem neytendur kröfðust slíkra
upplýsinga í kjölfar kúariðunnar sem
mjög var til umræðu fyrir nokkrum árum.
Það er eðlileg krafa íslenskra neytenda að
ávallt skuli koma fram upplýsingar um
upprunaland matvæla. Undir þessa kröfu
eiga íslenskir bændur að taka enda ljóst
að íslensk landbúnaðarframleiðsla nýtur
mikillar velvildar neytenda.
Notkun á transfitusýrum í matvæli
Fyrir ekki svo löngu síðan var umræða
um mikla notkun á transfitusýrum í
sumum matvælum hér á landi, en þessar
sýrur eru fyrst og fremst notaðar til lengja
líftíma ýmissa matvæla. Transfitusýrur
myndast þegar fiski- eða jurtaolía er hert
að hluta til. Dönsk yfirvöld hafa rannsakað
transfitusýrur ítarlega og komist að þeirri
niðurstöðu að þær eru jafnvel óhollari en
mettaðar fitusýrur. Þannig valda trans-
fitusýrur jafn mikilli eða jafnvel meiri
æðakölkun en mettaðar fitusýrur gera
auk þess sem hátt hutfall transfitusýra í
matvælum eykur áhættuna á ofnæmi og
sykursýki af gerð 2. Í framhaldi af þessu
voru sett lög í Danmörku sem takmarka
notkun transfitusýra við hámark 2 g í
hverjum 100 g. Evrópusamtök neytenda
hafa hvatt Evrópusambandið til að fylgja
fordæmi Dana.
Neytendasamtökin hafa ítrekað krafist þess
að hér á landi verði settar sambærilegar
reglur enda mikilvægt að yfirvöld tryggi að
þau matvæli sem eru boðstólum séu ekki
beinlínis heilsuspillandi.
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2007