Neytendablaðið - 01.11.2009, Blaðsíða 5

Rannsóknir sýna að viðskiptavinir bankanna treysta helst ráðum
starfsmanna sem þeir „þekkja“ í sínu bankaútibúi, því þeir telja
þá trausta og sérfróða í sinni grein. Það sýndi sig hins vegar í
fjármálakreppunni að þeir sem selja fjármálaþjónustu hafa ekki
alltaf faglega þekkingu á þeirri gagnsemi eða áhættu sem felst í
þjónustunni sem þeir bjóða. Auk þess geta hagsmunir banka-
starfsmanna og viðskiptavina rekist á, eins og þegar starfsmenn
fá söluþóknun fyrir að vísa viðskiptavinum í ákveðna þjónustu.1
Dæmi um þetta er þegar þjónustufulltrúar Landsbankans fengu
þóknun fyrir að beina viðskiptavinum í peningamarkaðssjóði með
sparifé sitt.
Það er mjög mikilvægt að skilgreina hlutverk allra sem koma að
lánastarfsemi, til að það sé alveg skýrt hverjir mega gefa ráð og
hvað á að felast í ráðgjöf. Bankarnir búa sjálfir til þau lánatilboð
sem neytendum bjóðast. Það ætti að vera sjálfsagt mál að neyt-
endur fái greinagóða lýsingu á vörunni og skýr svör um hvort
þessi vara henti þeim eða ekki. En jafnvel þessar upplýsingar geta
varla flokkast sem fjármálaráðgjöf. Ráðgjöf ætti að vera sniðin eftir
persónulegri greiningu og þörfum og taka tillit til allra lánategunda
sem finnast á markaði frá öllum mögulegum lánastofnunum, með
hlutleysi í fyrirrúmi. Bankafulltrúi getur út af fyrir sig veitt ráðgjöf
til neytenda en hann myndi aldrei vísa þeim á lánategund sem
byðist í öðrum banka. Þess vegna eiga bankastarfsmenn aldrei að
kallast fjármálaráðgjafar.2
Í nýlegri lokaritgerð tveggja viðskiptafræðinema við H.R. er fjallað
um athyglisverða könnun sem gerð var á gæðum og hlutleysi
svokallaðra fjármálaráðgjafa íslensku bankanna. Könnunin fór fram
með hulduheimsóknum til samtals 12 útibúa fjögurra viðskiptabanka.
Heimsóknirnar voru framkvæmdar af 5 einstaklingum með mjög
ólíkan bakgrunn. Niðurstöður sýndu að ráðgjöfin var ekki ein-
staklingsmiðuð og reyndar voru einstaklingarnir ekki spurðir út í
persónulega hagi eða framtíðarplön. Faglegum vinnubrögðum og
markvissri stefnu var ábótavant og ráðgjöfin var ólík milli ráðgjafa
innan sama fyrirtækis. Höfundarnir óskuðu eftir verkferlum fyrir-
tækjanna við fjármálaráðgjöf en slíkir verkferlar virtust ekki vera
til staðar. Að mati höfunda er nauðsynlegt að koma á regluverki
yfir starfsgreinina fjármálaráðgjöf og að viðurkennt nám sem veitir
löggilt starfsheiti sé í boði.3
Að mati BEUC, neytendasamtaka í Evrópu, er skortur á óháðri
ráðgjöf sem neytendur geta treyst. Óháð ráðgjöf ætti að vera fjár-
mögnuð að hluta af hinu opinbera og að hluta af neytendum
sjálfum. Hún ætti að bjóðast á sanngjörnu verði og væri sennilega
best komin í höndum neytendasamtaka eða annarra óháðra aðila.
Það er þörf á reglugerð um ráðgjafarþjónustu þar sem framkvæmd
og eftirlit væri í höndum stjórnvalda. Helsta vandamálið varðandi
fjármálasamninga er hversu flóknir þeir eru og hversu erfitt er að
bera saman samninga eða þjónustu frá mismunandi fyrirtækjum.
BEUC bendir á ISO- staðalinn „Personal financial planning –
Requirements for personal financial planner“ sem góða fyrirmynd
sem gæti nýst til að koma á reglum um fjármálaráðgjöf í Evrópu.
ÞH
1 Commission staff working document (SEC (2009) 1251 final): On the follow up in
retail financial services to the consumer markets scoreboard (22. sept. 2009)
2 BEUC: Responsible lending and borrowing in EU (1. sept. 2009)
3 Sigurlaug Sverrisdóttir og Þóra Kristín Arnarsdóttir (sumar 2009): Fjármálaráðgjöf:
„Er fjármálaráðgjöf íslenskra fjármálafyrirtækja einstaklingsmiðuð?“
Óháð ráðgjöf um fjármál
Vísbendingum um að neytendur hafi ekki fengið fjármála-
ráðgjöf við hæfi fjölgar hratt eftir því sem flett er ofan af
gjörningum lánastofnana í aðdraganda bankahrunsins.
 NEYTENDABLA‹I‹ 4. TBL. 2009