Ægir - 01.08.2001, Qupperneq 24

24
S T Ö Ð U G L E I K I S K I P A
birtast á skjánum. Til að sann-
reyna virkni Stöðugleikavaktar-
innar er skipinu siglt út úr höfn.
Best er að dálítil kvika sé þannig
að skipið velti meira en 2 til 3
gráður. Eftir um 7 til 15 mínút-
ur á fyrsta gildið að birtast á
skjánum. Um 10 mínútur í við-
bót geta liðið uns stöðugleika-
gildið er orðið stöðugt.
Stöðugleikaforrit fyrir
skip
Árið 1988 var Skipalínan ehf.
stofnuð og hafa helstu verkefni
fyrirtækisins frá upphafi verið
hönnun vegna nýsmíði og breyt-
ingar á skipum og að mæla stöð-
ugleika skipa og báta. Síðar hafa
bæst við fleiri verkefni og má þar
sérstaklega nefna hönnun á
hleðslu- og stöðugleikaforriti fyr-
ir skip, sem hefur staðið yfir í þrjú
ár. Hanna þarf forrit fyrir hvert
skip og eru upplýsingar m.a. unn-
ar upp úr stöðugleikagögnum.
Forritið reiknar út stöðugleika,
stafnhalla og hliðarhalla skipa
ásamt ýmsum öðrum upplýsing-
um sem hægt er að bæta við for-
ritið. Hægt er að tengja sjálfvirk-
an aflestur í tönkum (olíu, ballest,
vatnstönkum) við forritið og lesa
magn í hverjum tanka eða í lest
t.d. loðnuskipa.
Hægt er með einföldum hætti
að plana lestun, þ.e. að ákveða
hvernig skipið á að liggja í sjón-
um eftir að farmur er kominn um
borð, og sjást strax breytingar á
stafn-hliðarhalla þegar þungi er
settur um borð eða færður til.
Einnig sést hvernig GZ línurit
breytist ásamt byrjunarstöðug-
leika eða málmiðju sem skamm-
stafað er GMt. Allt er þetta sýnt
myndrænt á tölvuskjá svo notandi
geti áttað sig strax á því hvaða
áhrif þyngdartilfærslur hafa á
skipið.
Réttur stafnhalli er mikilvægt
atriði varðandi ganghraða skipa
og munar miklu hvort hraði
skipsins er mílunni meiri eða
minni, ekki síst þegar siglt er yfir
stórt hafsvæði. Þegar vitað er
hvar farmur er um borð sýnir
hleðsluforritið hver stafnhallinn
er og hver djúprista skipsins er að
framan og aftan.
Forritið er unnið í Excel og er
auðvelt fyrir notendur að tileinka
sér það og gott að hafa allar helstu
upplýsingar um stöðugleikann og
hleðsluna á einum stað. Að sumu
leyti má líkja upplýsingum sem
hleðsluforritið sýnir við upplýs-
ingar á ,,Connig Display“ en það
er tölvuforrit og tölva sem tengd
er við ýmis tæki um borð, í brú og
vélarúmi, og sýnir helstu upplýs-
ingar um skipið sjálft og sigling-
una.
Í sumum tilfellum þarf að slá
inn ákveðin gildi, t.d. ef einhver
aukaþungi er settur um borð í
skipið sem ekki var fyrir þegar
forritið var hannað fyrir það. Skip
hafa tilhneigingu til að bæta við
þyngd sína vegna aukins búnaðar
um borð. Þegar nýir hlutir eru
settir um borð eru eldri hlutir oft
ekki settir í land og því þyngjast
skip, stundum um nokkur tonn á
ári eins og stærstu fiskiskipin
okkar.
Með einföldum hætti er hægt í
hleðsluforritinu að finna út, með
tilfærslum á farmi eða öðrum
þunga, hvað þurfi að gera til að
minnka stöðugleikann, minnka
stífni og lengja veltutíma til þæg-
inda og öryggis fyrir skip og
áhöfn.
Hægt er að tengja saman
Stöðugleikavaktina og hleðslufor-
ritið og bera saman byrjunarstöð-
ugleikann sem mælirinn sýnir
annars vegar og svo hleðsluforrit-
ið hins vegar.
Hugmynd er uppi, með aukn-
um kröfum frá Alþjóðasiglinga-
málastofnuninni IMO, um að
hanna upptöku- og upplýsinga-
tæki, á vondu máli ,,svartur
kassi“, þar sem helstu upplýsing-
ar um skipið og ástand þess komi
fram. Er þá stöðugleiki skipsins
eitt mikilvægasta atriðið auk sigl-
ingar skipsins og tengingar við
öryggiskerfi um borð.
Með auknum og bættum fjar-
skiptum væri hægt að senda með
ákveðnu millibili upplýsingar í
land frá bátum og skipum. Má
þar nefna upplýsingar um stöðug-
leika, hleðslu- og brunaviðvörun
ásamt ýmsu öðru sem gagnlegt
getur talist í þessu sambandi og
væri það mikið öryggisatriði fyrir
sjómenn. Reyndar má segja að allt
frá því að umræður um sjálfvirka
tilkynningaskyldu hófust hér um
árið hafi menn farið að ræða ýmsa
gagnaflutninga frá skipum og
bátum, sú umræða er því ekki ný
af nálinni.
Undanfarin ár hefur Skipalínan
ehf. verið í samvinnu við RT ehf.
vegna þessara verkefna og hafa
fyrirtækin verið aðilar að sam-
starfsverkefni um öryggi skipa
sem Siglingastofnun Íslands
stendur fyrir. Þetta verkefni hef-
ur þegar verið kynnt á ýmsum
ráðstefnum og fengið góðar und-
irtektir. Det Norske Veritas í
Noregi er aðili að þessu samstarfi
og hefur bæði verið ráðgjafi og
farið yfir niðurstöður tilrauna.
Sá sem þessar línur skrifar, hef-
ur notað Stöðugleikavaktina
ásamt hleðsluforritinu á skipi sínu
um tveggja og hálfs árs skeið með
góðum árangri.
Marel hf. og Carnitech, dóttur-
fyrirtæki Marels, hafa gengið frá
þróunarsamningi við Fiskeri-
nærings Landforening, samtök
fyrirtækja í veiðum og vinnslu í
Noregi, um þróun á hátækni-
búnaði til að fjarlægja beingarðs-
bein í fiskiflökum.
Búnaðurinn sem Marel og
Carnitech koma til með að þróa
á einnig að gæðaskoða flök
m.t.t. beina með það að mark-
miði að auka nýtingu í flaka-
vinnslu og lækka launakostnað.
Þessi samningur hljóðar upp á
um 300 milljónir króna og er sá
stærsti sinnar tegundar sem
Marel hefur gert.
Ef vel tekst til eru vonir
bundnar við að nýting fiskaf-
urða geti aukist um 3-4% með
þessum nýja tæknibúnaði.
Á heimasíðu Útgerðarfélags
Akureyringa kemur fram að ÚA
sé einnig að vinna að þróun
nýrrar beinagarðsskurðarvélar í
samvinnu við Baader sem muni
auka nýtingu hráefnisins og
lækka kostnað.
Marel og Carnitech í þróunarverkefni