Ægir - 01.08.2001, Side 35

35
á milli fjölda þorsks eða ýsu og
magns rækju sama vetur. Vísitala
stofnstærðar rækju fæst með því
að reikna út meðalafla rækju á
togtíma í öllum togum innan
hvers skika og er hann síðan
margfaldaður með flatarmáli
skikans og síðan deilt með flatar-
máli svæðisins sem varpan hefur
farið yfir. Loks eru vísitölurnar
lagðar saman fyrir alla skikana
innan fjarðarins. Fiskurinn,
þorskur og ýsa, er flokkaður í fjóra
stærðarflokka: Fyrir þorsk eru
flokkarnir: 5-15, 16-30, 31-45 og
yfir 45 cm. Fyrir ýsu eru þetta
flokkarnir: 5-19, 20-30, 31- 40
og yfir 40 cm. Fiskurinn er reikn-
aður sem meðalfjöldi á klst. fyrir
allan fjörðinn.
Samband fisks og rækju
Samkvæmt Ólafi Karvel Pálssyni
er rækja fæða margra fiska, þar á
meðal þorsks og ýsu. Sá fyrr-
nefndi er reyndar talinn helsti af-
ræningi rækju. Samkvæmt Har-
aldi Einarssyni er rækjuát ýsu lít-
ið miðað við athuganir árið 1992
víðs vegar við landið. Sem dæmi
um samspil rækju og þorsks má
vitna til könnunar er gerð var í
október 1998 í innanverðum
Húnaflóa er þorskur hélt þar inn-
reið sína í mun meira mæli en
áður. Annaðhvort fékkst talsvert
af rækju eða allt frá 116 til 1100
kg/klst, eða ekkert ef meira var af
þorski stærri en 30 cm en 17 stk á
togtíma. Fjöldi þorsks yfir 30 cm
var þarna að meðaltali 155 stk á
togtíma í allri könnuninni (á 38
togstöðvum) og fór mest í 1070
stk á togtíma (mynd 1).
Aðalgrunnslóðasvæðin eru 8
talsins: Eldey, við Snæfellsnes,
Arnarfjörður, Ísafjarðardjúp
Húnaflói, Skagafjörður, Skjálf-
andi og Öxarfjörður. Hér verður
farið sólarsinnis í kringum landið
og hugað að skýringum á hruni
rækjustofnsins á hverju svæði.
Tafla 1 sýnir rækjuafla eftir árum
allt frá árinu 1974, en frá og með
því ári hefur rækjuveiðum verið
stjórnað með hámarksafla nema
við Snæfellsnes. Fyrst voru skoð-
uð línuleg sambönd milli þorsks
og rækju, ýmist þorskur í haust-
könnun á móti meðalvísitölu
rækju sama vetur (meðaltal
tveggja kannana, haust og vor)
eða sambandið milli þorsks í vor-
könnun og meðalvísitölu rækju
sama vetur. Sama var gert fyrir
ýsu og einnig var athugað hvort
væri marktækara að miða við
þorsk stærri en 15 cm eða 30 cm.
Svipað var gert fyrir ýsuna. Hér
eru þó ekki sýnd nein línuleg
sambönd heldur fjöldi þorsks og
ýsu ásamt meðalvísitölu rækju þar
sem virtist vera skársta samheng-
ið. Ekki var litið á þorsk né ýsu
minni en 15 og 19 cm vegna þess
að svo smár fiskur étur varla
rækju. Samband þorsks eða ýsu
við rækju var ekki skoðað á sama
hátt við Eldey og Snæfellsnes og á
fjörðunum þar eð kannanir voru
ekki jafn tíðar þar.
Eldeyjarsvæðið hefur í gegnum
tíðina verið mjög misgjöfult.
Veiðar hófust árið 1970 og var
haldið áfram til ársins 1974. Þá
hrundi rækjustofninn og lágu
rækjuveiðar niðri árin 1975-
1977. Á árunum 1978-1987
voru aftur stundaðar rækjuveiðar
með góðum árangri. Árið 1987
minnkaði rækjuafli verulega en í
fyrstu könnun í apríl það ár var
smáýsa um allt svæðið. Rækju-
stofninn hrundi í kjölfar þessa og
voru engar veiðar í 3 ár. Á árun-
um 1989-1991 mældist einnig
mikið af þorski í stofnmælingu
botnfiska í mars á svæðinu frá
Vestmannaeyjum að Bjargtöng-
um. Frá 1991-1997 voru aftur
stundaðar rækjuveiðar og rækju-
stofninn í hámarki árin 1994-
1996 (sjá rækjuafla í töflu 1).
Enn og aftur var mikil fiskgengd
Húnaflói októberkönnun 1998
0
200
400
600
800
1000
1200
0 200 400 600 800 1000 1200
Þorskur > 30 cm, fj/klst.
R
æ
kj
a
kg
/k
ls
t.
Mynd 1. Fjöldi þorsks á 38 togstöðvum á móti rækjuafla á togtíma.
Arnarfjörður
0
20
40
60
80
100
1
9
8
9
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
8
1
9
9
9
2
0
0
0
2
0
0
1
Ár
F
jö
ld
i þ
o
rs
ks
á
k
ls
t.
0
500
1000
1500
2000
M
eð
al
lv
ís
ia
la
ræ
kj
u
Mynd 2. Fjöldi þorsks á klst. yfir 15 cm (súlur) í febrúarkönnunum og meðalvísitölur rækju
(lína) sömu vetur.
R Æ K J U R A N N S Ó K N I R