Fréttablaðið - 16.04.2015, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 16. apríl 2015 | SKOÐUN | 21
Ég gleymi henni aldrei, ferðinni
aftur heim. Lestin sniglaðist í
vesturátt. Þegar hún nálgaðist
landamærin, fleygði bandarísk-
ur ferðamaður húfunni sinni
hátt upp í loftið eins og í geðs-
hræringu og hrópaði: Sjáið þið
muninn? Sjáið þið kýrnar? Hann
tók eftir því eins og við hin, að
beljurnar voru grindhoraðar og
vansælar að sjá austan megin
við gaddavírinn, en í góðum
holdum og eftir því sællegar
vestan megin. Annað var eftir
þessu. Þetta voru landamæri
Finnlands og Rússlands. Árið
var 1982.
Á leiðinni heim frá Lenín-
grad til Helsinki höfðum við
stanzað í Viborg, sem var fram
að síðari heimsstyrjöldinni
menningar höfuðborg Finnlands
og næststærsta borg landsins
með 80.000 íbúa. Borgin hét þá
Viipuri og var nú ekki nema
svipur hjá sjón röskum 40 árum
síðar. Niðurníðslan virtist alger.
Puri eða pori þýðir borg eða
kastali á finnsku, sbr. t.d. ind-
versku borgaheitin Jaipur og
Udaipur.
Forsagan
Vetrarstríðinu milli Finna og
Rússa 1939-1940 lauk svo, að
Rússar lögðu undir sig obbann
af Karelíu við landamæri Rúss-
lands. Hertekna svæðið nam
11% af flatarmáli Finnlands,
þar á meðal Viborg, og 30% af
atvinnutækjum landsins. Finnar
héldu aðeins litlum hluta Kar-
elíu eftir sín megin nýrra landa-
mæra. Sú skipan hefur haldizt
óbreytt æ síðan. Finnar neydd-
ust til að greiða Rússum him-
inháar stríðsskaðabætur – fyrir
að berjast gegn innrás Rússa.
Ætla mætti, að Rússar hefðu
eftir 1991 séð ástæðu til að snúa
við niðurníðslunni í Karelíu af
völdum stjórnar kommúnista.
En það varð ekki, öðru nær.
Vinir mínir tveir, Emil Ems og
Per Magnus Wijkman, fv. hag-
fræðingar hjá EFTA í Genf,
fóru fyrir nokkru um Karelíu og
birtu á vefnum myndskreytta
frásögn af ferð sinni. Myndir
þeirra og sögur vitna um seig-
drepandi vanhirðu og eymd.
Fólkið í Karelíu veit allt um
umskiptin, sem átt hafa sér stað
í Eystrasaltslöndunum, síðan
þau losnuðu undan oki Sovét-
stjórnarinnar fyrir aldarfjórð-
ungi. Í þeim hildarleik unnu
Íslendingar sjaldgæft afrek á
vettvangi heimsmálanna, þegar
Jón Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra gekk fram fyrir
skjöldu á ögurstundu, fyrstur
manna úr hópi utanríkisráð-
herra Nató-ríkja. Hann þorði.
Umskiptin við Eystrasalt voru
pólitísk ekki síður en efnahags-
leg. Þau fólu í sér aðild að ESB
með upptöku evrunnar og öllu
saman svo fljótt sem verða
mátti ásamt aðild að Nató 2004.
Höfuðborgirnar Tallinn, Ríga
og Viln íus hafa nú yfirbragð
stöndugra borga líkt og Moskva
og Pétursborg, en þar strandar
hliðstæðan. Munurinn á borg
og sveit í Eystrasaltslöndunum
er minni en í Rússlandi. Miklu
hærra hlutfall mannfjöldans í
Eistlandi, Lettlandi og Litháen
býr í höfuðborgum landanna en
nemur hlutdeild Moskvu og Pét-
ursborgar í heildar mannfjölda
Rússlands, enda er Rússland
risavaxið. Lækkun olíuverðs um
næstum helming frá í fyrra er
búhnykkur við Eystrasalt, þar
eð innflutt eldsneyti og önnur
innflutt vara og þjónusta kostar
nú miklu minna þar en áður, en
hún er áfall fyrir Rússa. Kaup-
máttur þjóðartekna á mann í
Eystrasaltslöndunum þrem er
nú kominn langt upp fyrir Rúss-
land.
Fólkið í Karelíu hlýtur að
spyrja sig: Hvers vegna megum
við ekki losna líka? Pútín forseti
Rússlands og hans menn skilja
þetta. Þeir skekja vopn sín, hafa
í hótunum við Eystrasaltslönd-
in og Danmörku og saka Finna
að tilhæfulausu um að ráðgera
kröfur um endurheimt Karelíu.
Brúni herinn
Um miðjan marz var haldinn
fundur evrópskra þjóðernis-
sinna í Pétursborg, áður Lenín-
grad, og sátu hann fulltrúar frá
mörgum Evrópulöndum. Nick
Griffin, fv. formaður Brezka
þjóðarflokksins, rifjaði það upp
í ræðu sinni, að Evrópuþjóðirn-
ar – Bretar, Frakkar, Hollend-
ingar, Portúgalar, Spánverjar,
Þjóðverjar – hefðu skipzt á um
að veita álfunni forustu. Og nú
er röðin komin að Rússum, sagði
hann og uppskar fagnaðarlæti
viðstaddra. Ekki er vitað, hvort
íslenzkir fulltrúar sátu fundinn.
Mikið hlýtur þá suma að hafa
langað til að fá að vera þar. „Ég
styð tvo forseta: Pútín og Ólaf
Ragnar Grímsson,“ sagði Guðni
Ágústsson, formaður Orðu-
nefndar, í útvarpi 14. nóvember
sl.
Vladimir Pútín forseti ætlar
að halda mikla hersýningu á
Rauða torginu í Moskvu 9. maí
nk. líkt og áður á þessum degi
til að fagna 70 ára afmæli sigurs
Rússa og bandamanna á nasist-
um í síðari heimsstyrjöldinni.
Leiðtogar Norðurlanda og ann-
arra Vestur-Evrópulanda auk
Eystrasaltslandanna, Bandaríkj-
anna og Kanada hafa afþakkað
boðið til að votta andúð sína á
framferði Rússa í Úkraínu og
víðar. Rússneska fréttastofan
Tass hermir, að forseti Íslands
hafi þegið boðið til Moskvu 9.
maí ásamt leiðtogum Indlands,
Kína, Norður-Kóreu, Serbíu,
Svartfjallalands, Ungverjalands,
Víetnams og nokkurra annarra
landa.
Karelía
Í DAG
Þorvaldur
Gylfason
hagfræðiprófessor
Ætla mætti, að
Rússar hefðu eftir
1991 séð ástæðu til að snúa
við niðurníðslunni í Karelíu
af völdum stjórnar komm-
únista. En það varð ekki,
öðru nær.
Ég er menntaður tann-
læknir frá HÍ og með
meistarapróf í verkefna-
stjórnun, MPM, frá HR.
Þótt ég hafi verið hald-
inn vægum prófakvíða
allt mitt nám gekk mér
samt vel í flestum prófum
sem ég hef þreytt gegn-
um ævina, en þó fengið
hærri einkunnir í þeim
fögum sem ég var góður í
og hafði áhuga á. Einhverra hluta
vegna hef ég aldrei þolað gátur,
„gildrur“ í krossaprófum og orða-
leiki. Meðan sumir vinir mínir
gátu lesið þykka doðranta í æsku,
lét ég mér nægja að lesa Tinna,
Ástrík og Lukku-Láka! Um dag-
inn reyndi ég að þreyta A-prófið
svokallaða sem lagt er til grund-
vallar inntöku verðandi nemenda
nokkurra deilda HÍ.
Samræmd próf
Í áratugi voru samræmd próf í
grunnskólum lögð til grundvall-
ar vali á nemendum í framhalds-
skóla landsins. Samræmd próf
eru enn við lýði í annarri mynd
í grunnskólum landsins. Í sam-
ræmdum prófum er nemendum
mismunað, enda koma krakkar
sem eru dugleg í bóknámi betur
út úr samræmdum prófum. Les-
blindir sitja ekki við sama borð í
samræmdum prófum, þótt leitast
hafi verið við í seinni tíð að koma
eitthvað til móts við þarfir þeirra.
Ég hef oft spurt, hvernig getum
við látið mann í hjólastól keppa í
100 metra hlaupi? Þeir eru líklega
margir niðurbrotnu lesblindu
námsmennirnir sem hafa komið
heim með „lélegar“ einkunnir
samræmdra prófa í samanburði
við þá sem háar einkunnir fengu
og þurft uppbyggjandi faðmlag
frá foreldrum og öðrum aðstand-
endum.
Fjölgreindarkenning Gardners
Enn er rifist um skilgreininguna
„hvað er greind“? Í fjölgreindar-
kenningu Gardners er gert ráð
fyrir a.m.k. 8 tegundum greindar.
Johan Mayers og Peter Saloveys
settu fram kenningu um tilfinn-
ingagreind sem Daniel Gole man
vann síðan frekar með. Flest
okkar geta verið sammála um að
sumir eru sterkir í mannlegum
samskiptum meðan aðrir þegja
þunnu hljóði og forðast mannleg
samskipti. Sumir eru góðir á bók-
ina meðan aðrir sýna bóknámi
minni áhuga. Sumir eru hand-
lagnir og aðrir klaufskir. Sumir
eru tónelskir meðan aðrir eru það
ekki. Þetta er það skemmtilega
við litróf mannlífsins, að engir
tveir eru eins og þannig viljum
við vonandi flest hafa það.
Að steypa fólk í sama farið
Að semja próf er list. A-prófið
mælir ekki fjölmarga eigin-
leika sem hæfileikaríkt ungt fólk
hefur í dag. A-prófið kemur eins
og steintröll sem inntökuskilyrði
í nokkrum deildum HÍ og minnir
óþyrmilega á samræmd próf og
rifjar upp „tossabekki“ í gamalli
fortíð. Það er ekki lesblindum
eða fjölmörgu öðru hæfileika-
ríku fólki í hag að þreyta próf
þar sem hæfileikar þeirra eiga
ekki heima, þar sem tímaklukk-
an ræður hversu fljótur þú ert að
leysa „krossgáturnar“. Það verð-
ur aldrei Háskóla Íslands til sóma
að velja nemendur eftir A-prófi.
Til þess er A-prófið með alltof
marga vankanta og hyglar þeim
sem búa yfir ákveðinni tegund
greindar.
Lesblindir og A-próf-
ið í Háskóla Íslands
➜ Sumir eru góðir á
bókina meðan aðrir
sýna bóknámi minni
áhuga. Sumir eru
handlagnir og aðrir
klaufskir. Sumir eru
tónelskir meðan aðrir
eru það ekki. Þetta
er það skemmtilega
við litróf mannlífsins,
að engir tveir eru eins og
þannig viljum við vonandi
fl est hafa það.
MENNTUN
Karl Guðlaugsson
tannlæknir, MPM
Nýafstaðinn landsfund-
ur Samfylkingarinnar
samþykkti að frumkvæði
Ungra jafnaðarmanna og
með miklum meirihluta
greiddra atkvæða fram-
sæknustu umhverfis -
stefnu flokksins til þessa.
Umhverfisstefnu sem hafn-
ar áformum um vinnslu
jarðefnaeldsneyta við
Íslandsstrendur. Með þessu
er flokkurinn kominn í for-
ystu í umhverfismálum í
íslenskum stjórnmálum og
er fyrstur stjórnmálaflokka
til að taka afgerandi afstöðu gegn
olíuvinnslu á Drekasvæðinu.
Með samþykktinni er Samfylk-
ingin ekki bara að taka afstöðu
gegn olíuvinnslu. Hún er einnig að
taka afstöðu gegn loftslagsbreyt-
ingum. Hún er að taka afstöðu gegn
flóðum, þurrkum og ofsaveðrum og
með fátæku fólki í þróunarlöndum
sem glímir nú þegar við alvarleg-
ar afleiðingar loftslagsbreytinga.
Hún er að taka afstöðu gegn einum
skítugasta orkugjafa heims og með
umhverfisvænum valkostum fram-
tíðarinnar í orkumálum. Loks tekur
hún afstöðu gegn auknum útblæstri
gróðurhúsalofttegunda og með
markmiði Sameinuðu þjóðanna um
að halda hlýnun jarðar innan við
+2°C.
Ætli heimsbyggðin að ná því
markmiði – og forðast hörmuleg-
ustu afleiðingar loftslagsbreyting-
anna – þá verða tveir þriðjuhlutar
þekktra jarðefnaeldsneyta
að verða eftir í jörðinni.
Þetta er staðreynd sem
byggist á skýrslum sér-
fræðinganefndar Samein-
uðu þjóðanna um loftslags-
mál. Í ljósi þessa – og í ljósi
alvarleika málsins ef ekk-
ert verður að gert – hvað
er þá olíuvinnsla á Dreka-
svæðinu annað en skilaboð
til heimsbyggðarinnar um
að Ísland, eitt efnaðasta
ríki heims, ætli ekki að
standa við sitt, ætli ekki að
standa við markmiðin, ætli
ekki að standa við skuldbindingar
sínar í loftslagsmálum?
Það getur ekki hvaða land
sem er ákveðið að láta olíulindir
sínar vera. Það er t.d. mun erfið-
ara fyrir Noreg, sem hefur fram-
leitt olíu í yfir 40 ár, að segja allt
í einu stopp. Efnahagur Noregs er
það háður olíunni að stopp í olíu-
vinnslu þýddi algjört efnahags-
hrun. Skörp lækkun heimsmark-
aðsverðs á olíu í vetur varð t.a.m.
til þess að norska krónan hrundi.
Þetta er vandamál sem Íslend-
ingar þurfa ekki að glíma við – að
minnsta kosti ekki á meðan við
látum olíuna vera. Íslendingar eru
því í fullkominni stöðu til að taka
af skarið, vera öðrum ríkjum fyrir-
mynd og taka afgerandi afstöðu í
loftslagsmálum. Að geyma olíuna
á Drekasvæðinu gæti orðið stærsta
einstaka aðgerð Íslendinga í þágu
loftslagsins.
Ný framtíðarsýn í
olíumálum
UMHVERFIS-
MÁL
Óskar Steinn
Ómarsson
stjórnarmaður í
Ungum
jafnaðarmönnum
Íþróttastuðningshlífar
Mikið úrval af stuðningshlífum frá Sporlastic.
Vandaðar vörur á góðu verði.
Sporlastic vörurnar fást einnig í ýmsum apótekum. F
A
S
TU
S
_H
_2
8.
04
.1
5
Verið velkomin í verslun okkar að Síðumúla 16, 2.h. Opið mán - fös 8.30 - 17.00
Veit á vandaða lausn
1
5
-0
9
-2
0
1
5
1
0
:2
4
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
3
F
-0
1
8
C
1
6
3
F
-0
0
5
0
1
6
3
E
-F
F
1
4
1
6
3
E
-F
D
D
8
2
8
0
X
4
0
0
6
A

F
B
0
6
4
s
_
1
5
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K