Fréttablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 32

6 • LÍFIÐ 1. MAÍ 2015
A
ndri Snær Magnason er
án efa einn af hugmynda-
ríkustu og færustu rithöf-
undum sinnar kynslóðar
á Íslandi og þó víða væri
leitað. Hann er Árbæingur í húð
og hár og getur rakið ættir sínar í
póstnúmerið aftur um nokkra ætt-
liði. „Langafi og langamma voru
frumbyggjar í Árbæjarhverfi. Afi
var múrari og byggði þar hús sem
hét Selás 3. Afi minn og amma búa
enn í hverfinu, foreldrar mínir og
fullt af frændfólki.“ Eldri syst-
ir hans er heilaskurðlæknir í Am-
eríku og yngri bróðir vinnur hjá
Nýherja. Andri Snær bjó í Banda-
ríkjunum í sex ár, lengst af í Conn-
ecticut þar sem faðir hans var
í framhaldsnámi í læknisfræði.
Mamma hans er hjúkrunarfræð-
ingur, afi hans er læknir, konan
hans er hjúkrunarfræðingur og
tengdamamma líka.
Hamingja og réttlæti
Að menntaskóla loknum lá leið
Andra Snæs í Háskólann þar sem
hann reyndi fyrir sér í læknis-
fræði líkt og fleiri fjölskyldumeð-
limir höfðu gert með góðum ár-
angri. „Ég skrifaði súrar smásög-
ur á meðan ég reyndi við klásusinn
og komst ekki inn eftir fyrstu
önnina og skráði mig beint í ís-
lensku, ég var búinn að gefa út
þrjár bækur áður en námi lauk,“
segir hann. Árið 2000 fékk Andri
Snær íslensku bókmenntaverð-
launin fyrir Söguna af bláa hnett-
inum, þá nýútskrifaður íslensku-
fræðingur og aðeins tuttugu og
sex ára að aldri. Bókin naut mikill-
ar hylli bæði hérlendis og erlend-
is en hún hefur verið þýdd á þrjá-
tíu tungumálum. Þrátt fyrir að
bókin sé skrifuð sem barnabók og
börn upplifi hana sem spennandi
ævintýri þá skynja þeir sem eldri
eru ýmsar hnattrænar samlíking-
ar og pól itískan undirtón. „Hún er í
rauninni mjög pólitísk en það gerð-
ist sjálfkrafa í skrifunum og vekur
hún upp ýmsar grundvallarspurn-
ingar um hamingju og réttlæti.“
Þjóðleikhúsið setti upp leikrit eftir
bókinni árið 2001 en einnig hefur
það verið sett upp víða um heim
og nú síðast í Danmörku. Aðspurð-
ur segist Andri Snær lítið skipta
sér af uppsetningum og túlkun á
verkinu, þvert á móti þyki honum
lærdómsríkt að upplifa verkið frá
öðru sjónarhorni en sínu eigin.
„Mér finnst alltaf erfitt að fara á
frumsýningar án þess að hafa séð
verkið áður en um leið finnst mér
áhugavert að gefa fólki frelsi til
að túlka verkið á sinn hátt og sjá
hversu ólíkt það getur orðið á milli
heimsálfa.“
Óafturkræfar ákvarðanir
Andri Snær ólst upp með sterk-
um fyrirmyndum með ævintýra-
legum blæ frá unga aldri sem án
efa hefur haft mikil áhrif á ungan
dreng. „Ég hef átt góðar fyrir-
myndir, margar sterkar konur, en
systir mín er fyrsti heilaskurð-
læknirinn, amma ein fyrsta konan
til að fljúga og svo er mamma
mikil kjarnakona. Ég er kominn
af miklu fjallafólki, amma og afi í
Hlaðbæ voru frumkvöðlar í Jökla-
rannsóknarfélaginu og svo afi og
amma á Melrakkasléttu sem voru
alger villibörn. Síðan á ég afa í
Ameríku og afasögurnar þar eru
öðruvísi en aðrar afasögur. Það
eru sögur af því þegar Íranskeis-
ari og Oppenheimer lágu á skurð-
arborðinu og systir hans var barn-
fóstra hjá Tolkien,“ segir hann.
Sem barni var Andra Snæ kennt að
umgangast náttúruna af virðingu
og skildi hann snemma hversu við-
kvæmt hálendi Íslands væri. Með
þessa hugsjón og sterka réttlætis-
kennd í farteskinu tók Andri Snær
þá hugrökku ákvörðun að skrifa
bókina Draumalandið þar sem
hann deilir skoðunum sínum á
stóriðjustefnu stjórnvalda á Ís-
landi með þjóðinni. „Ég tók sjens-
inn á því að fæla frá ákveðinn les-
endahóp sem myndi hafa skoðan-
ir á því sem ég var að skrifa um í
Draumalandinu. Hún fjallar samt
ekki fyrst og fremst um virkjan-
ir, hún fjallar meira um hugmynd-
ir og hvað gerist þegar við missum
hæfileikann til að ímynda okkur
aðra möguleika en til dæmis stór-
iðjustefnuna.“ Bókin fékk íslensku
bókmenntaverðlaunin árið 2006
og mætti segja að hún hafi brot-
ið blað í umhverfisvitund þjóðar-
innar með hreinu og skýru orða-
lagi Andra Snæs. „Oft eru fræði-
menn hreinlega að fela hluti með
dulkóðuðu orðalagi og það sem ég
hélt að yrði leiðinlegast við bók-
ina varð að lokum skemmtilegast.
Hvernig setur maður þrjátíu tera-
vattstundir í samhengi svo fólk
skilji það sem talað er um? Hvað
eru þetta margir fossar, marg-
ar ár og svo framvegis. Fólk er
ekkert heimskt, það er hægt að
skilja langflesta hluti séu þeir sett-
ir í rétt samhengi.“ Þrátt fyrir að
bókin hafi komið út fyrir hartnær
tíu árum hefur hún sjaldan átt eins
vel við og í dag þar sem stjórnvöld
eru enn að velta fyrir sér óaftur-
kræfum ákvörðunum um stóriðju-
stefnu landsins.
Hnattrænt samhengi
Um þessar mundir vinnur Andri
Snær að áhugaverðu verkefni
sem sumir gætu túlkað sem sjálf-
stætt framhald af Draumaland-
inu. „Draumalandið byrjaði eigin-
lega sem fyrirlestraröð sem blés
út og varð bók og kvikmynd. Ég
er eiginlega kominn á sama stað
aftur, er með efni sem endar lík-
legast sem bók og kvikmynd. Ekki
beinlínis framhald því hnattræna
samhengið er stærra. Þarna reyni
ég að skapa heildarmynd úr alls
kyns brotum og áhrifum undan-
farinna ára. Þetta byrjaði eigin-
lega á tveimur viðtölum við Dalai
Lama sem ég tók á Íslandi og Ind-
landi.“ Ástríða Andra Snæs fyrir
umhverfinu á sér engin takmörk
og hefur hann verið ötull talsmað-
ur bættrar framtíðarsýnar lands-
ins. „Draumalandið hefur fylgt
mér og ég tók þátt í að skipuleggja
Gætum garðsins-tónleikana og
tengist verkefni eða draumi um að
skapa heildstæðan þjóðgarð eða
friðland á miðhálendi Íslands. Ég
tel að þetta væri framsýn gjöf til
komandi kynslóða og kannski það
merkilegasta sem okkar kynslóð
gæti ,,skapað“. Það er einstakt að
eiga það sem við eigum og væri
skammsýni að skera með raflín-
um eða skerða með frekari stífl-
um. Við eigum Aldeyjarfoss, Þjórs-
árver, Sprengisand og Fjallabak
og mögnuð víðerni. Íslendingar
eiga nú þegar gnægð auðlinda sem
hver og ein ætti að duga 300.000
manna samfélagi. Við veiðum 2%
af öllum fiski í heiminum, fram-
leiðum fimmfalt meiri orku en við
getum torgað, fáum fleiri ferða-
menn á mann og eigum síðan heitt
og kalt vatn og ágætt ræktar-
land miðað við höfðatölu. Ef okkur
skortir eitthvað og ,,neyðumst“ til
að fórna hálendinu þá erum við
bara að reyna að sanna að jörðin sé
óbyggileg.
Engin kjarnorkuvísindi
Andri Snær liggur ekki á skoð-
unum sínum þegar rætt er um
stærsta atvinnuveg landsins,
ferðaþjónustuna, og telur að
mörgu sé ábótavant sem að þeim
HUGSJÓNIR
OG STERK
RÉTTLÆTIS-
KENND Í
FARTESKINU
Andri Snær Magnason er einn fremsti og fjölhæfasti rit-
höfundur sinnar kynslóðar. Hann skrifar allt frá ævintýra-
legum barnabókum upp í pólitísk ádeilurit og berst fyrir
vitundarvakningu þjóðarinnar um verndun hálendisins.
„Við eigum að nota
ferðaþjónustuna til að
efla innviði sem við
gætum aldrei byggt
sjálf og gera líf okkar
betra.”
„Það eru sögur
af því þegar
Íranskeisari og
Oppenheimer lágu
á skurðarborðinu
og systir hans var
barnfóstra hjá
Tolkien.”
Friðrika Hjördís
Geirsdóttir
umsjónarkona Lífsins | rikka@365.is
IÐA-bókakaffi Vesturgata 2a 101 Rvk.
opið til 22 alla daga.
1
5
-0
9
-2
0
1
5

1
0
:2
3
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
6
3
9
-B
D
9
C
1
6
3
9
-B
C
6
0
1
6
3
9
-B
B
2
4
1
6
3
9
-B
9
E
8
2
8
0
X
4
0
0
2
A

F
B
0
6
4
s
_
3
0
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K