Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Page 35

og sjálfsréttlætingarnar sem helst einkenna
aðalpersónuna jafnframt því að hún vokir
lengst yfir því sem helst getur orðið henni
til ófamaðar. Kannski Steinar hafí gert sér
vonir um nýtt líf eftir þetta uppgjör við
sjálfan sig sem sagan hlýtur að vera. Ef svo
var varð honum ekki að von sinni. En
Farðu burt skuggi er læsilegasta saga hans
hvemig sem á því stendur, hvort sem hún
er sprottin af meiri bjartsýni en önnur verk
hans eða hvað. Söguþráðurinn verður þó að
áráttukenndri þvælu undir lokin. Steinar
kunni ekki að ljúka sögu sem sagður er
aðall góðs skáldsagnahöfundar og þessi
saga endar í samkrulli og flækjumálum.
Langleiðina í gegnum hana er þó heiðari
söguhiminn en annars gerist í skáldsögum
hans.
Ráðleysinginn í sögunni er kominn á vald
Tjúlla og drykkjuskaparins undir það síð-
asta; manns af þeirri gerðinni sem Steinar
óttaðist og hataði og átti allt sitt undir eftir
því sem gilti um útgefendur hér áður fyrr.
Aður en orðtakið mjúki maðurinn varfund-
ið upp. Steinar var alltaf að lenda í útistöð-
um við sér harðhentari menn. Var sjálfur af
þeirri gerðinni sem freistar manna með sad-
ískt innræti til að svala þvílíkum þörfum.
Smágert útlit og mjúklátar tilfínningar sem
dylja mikið sjálfsálit og jafnvægisskyn
kattarins. Slíkir menn eiga þrifnað sinn
undir menningu og það húmanískri menn-
ingu; þeir hljóta að vera gamaldags í háttum
sínum og einn daginn hafa þeir úrelst.
Það er ekki útlit fyrir að mjúki maðurinn
eigi sjö dagana sæla á næstunni. Með dálít-
illi einföldun er við hæfi að segja að um-
svifín í þjóðfélaginu sem nú kennir sem
víðast, frjálshyggjunnar, hafi drepið Stein-
ar. Hann var 64 ára gamall þegar hann
útskrifaðist úr Víðinesi nú í júní án þess að
eiga sér fastan samastað. Og óþarft að draga
dul á það að til þess hefði ekki komið nema
fyrir þær hreinsanir sem nú standa yfír. Nú
á að leggja niður þann ósið að aumingjar lifí
á ríkinu. Steinar fékk inni á hóteli í vestur-
bænum eftir útskriftina og var rændur þar
af hótelstjóranum eftir að sá hinn sami hafði
látið kasta honum ófullum í steininn. Eg hef
hann sjálfan fyrir þessu í bréfi og af samtali
og tel að greint sé frá ýkjulaust. Eftir flæk-
ing vestur á Hellissand og síðan, eftir dvöl
þar, milli gistivina í bænum fékk hann slag.
Eins og við er að búast lét hann stjórnast af
lífsástríðu sinni óheftri eftir útskriftina af
sjúkrahúsinu, þeyttist til Hollands fyrir
lánsfé og var allur.
Einhverfa kynslóðin hafði hrist hann af
sér. Hann var síðasta utangarðsskáldið.
Seinheppinn eins og alltaf. Nú loks hafði
hann fundið leið til að fullgera skáldverk
með sniði sem var hans og einskis annars,
síðasta bók hans sú besta og skáldsagan þar
á undan sú næst besta. Það þarf svo mikið
til mikils, segir hann í einu verka sinna. En
þetta var vonlaust, kjallaraholan sem hon-
um hafði verið látin eftir í Víðinesi var
orðin honum óhæf vistarvera, jafnvel hon-
um. Hann hefði ekki haldið viti þar annan
vetur svo örðugur reyndist honum þessi
síðasti. Lá lengst af í dvala, sagði hann. I
vor greip hann lífsástríðukast, óðvirkni sem
bar keim af örvæntingu. Það er því líkast
eftir bréfínu í sumar að dæma, að hann hafi
skrifað á sig gat. Að honum hafí tekist það
sem dæmi eru um að höfundar reyni, skrifa
frá sér persónuleikann og flæðir þá inn
óskilyrt fítonskraftur hins andlega sem allt-
af situr um manninn og leikur sér við að
gera honum örlög.
Líklega fann hann hve skammt var í að
hann yrði talinn til manna. Að farið yrði að
TMM 1993:2
33