Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Blaðsíða 26

miðjan síðasta áratug. Þú varst sjálfur að
fara til fundar við hann í fyrsta sinn. Þið
höfðuð mælt ykkur mót, á gráum vetrar-
degi, á veitingastaðnum ,,Horninu“ við
Hafnarstræti og Pósthússtræti. Þú bauðst
mér að koma með. Steinar afhenti þér laus-
blaðaskrif sem ég las á staðnum eftir að
hann var farinn.
Ekki löngu síðar gerðum við útvarpsþátt
um hann sem þótti svo góður að talið var að
við værum að minnast látins manns. Við
hæfi væri að endurflytja þennan þátt í út-
varpið nú í óbreyttri mynd. En þátturinn er
ekki til lengur. Nóg um það.
Við áttum báðir nokkurn hlut í því að hagur
Steinars vænkaðist á síðustu árum og meg-
um telja okkur það til góða, þótt léttvægt
kunni að þykja út á við. Hvað verður annars
sagt um hann, verk hans og líf nú þegar
komin er upp sú staða að maðurinn er látinn
og því hægt að tala um hann? Hann kemur
varla neinum á óvart meir. Hvað veldur að
mér verður þegar hugsað til kvikmynda
Kristínar Jóhannesdóttur þegar ég nú nefni
kunningja? Er ekki skyldleiki þarna í milli?
Það tel ég vera.
Steinar seildist eftir tákni lengst af á ferli
sínum, til að bera uppi sögur sínar og þetta
tókst honum stundum á seinni árum en ekki
fram að því. Hann var mikill röflari. Hann
röfiaði við ritvélina og síðar tölvuna sem
varð hálft líf hans, þangað til mynd kom
upp í huga hans sem fangaði röflið og þegar
best lét varpaði á það vitsmunalegu ljósi.
Hann var alltaf að reyna þetta, stundum hélt
hann sig búinn með verkið þegar hann hafði
þreyst nógu rækilega á röflinu í sjálfum sér
en ekki náð að vekja myndina eins og t.d.
Sáðmenn (1989) sem ekki er skáldsaga að
mínu viti heldur tómt röfl. Hann hafði þó
gefið sér táknmyndir þar, þær bara kvikn-
uðu aldrei til lífsins í öllu málæðinu. írsk
vaka og nokkrir karlar og konur á ferðinni
milli hæða í húsinu þar sem hún fer fram,
við drykkju og samræður. Steinar var hald-
inn af þeirri ástríðu að gefa andríki eftir
pennann, láta orðin tala sjálf, málið þenja
sig yfir síðurnar af sem mestu frjálsræði og
var misvel upplagður til þess ama. Framan
af reyndi hann að gera sögur þrátt fyrir
mótstæður hefðbundins frásöguháttar og
hugarreiksins, svo fór hann að krækja sam-
an enda eftir sögu og reik með heimspeki-
legum niðurstöðum án þess þó að næðu til
alls efnisins. Svo sem í Siglíngu (1978).
Vanhöld Steinars sem heimspekings stöf-
uðu ekki af merkilegri ástæðu en þeirri að
hann var ljóðskáld í verunni, hæfileikarnir
og skaplyndið einkum af því tagi, hann var
tilfinninga- og sveiflumaður sem jafnan
hljóp útundan sér í ritverkinu og hæfði því
síst að vera með heimspekilegar rökræður
eða trúfræðilegar niðurstöður. Honum var
gefinn þessi stóri eiginleiki að gæða það lífi
sem hann snerti, og skilja líf eftir sem sín
helstu ummerki en eins og við vitum er
ekkert eins ófrágengið og mannlegt líf. Af
skáldsögu Steinars Siglíngu má merkja
átök manns við söguefni sitt sem brýst í því
að koma sér upp fjarlægð milli sín og þess
þrátt fyrir að hann lætur því eftir lífsástríðu
sína. Afleiðingin verður afkáralegur and-
hælisháttur sem ber með sér að höfundur sé
beinlínis að snúa út úr fyrir eigin tilfinning-
um. Af þessum sökum er sagan strembin
aflestrar, sögumaður hennar með afbrigð-
um óviðfelldinn. Virðist ekkert liggja á
hjarta annað en ómgtarskapurinn einn. Eða
hvaða dýpri merkingu hefur framferði hans
við velgerðarmann sinn? Með frásögninni
býður hann gegn dulhyggju velgerðar-
24
TMM 1993:2