Fréttablaðið - 01.08.2015, Page 12

1. ágúst 2015 LAUGARDAGURSKOÐUN GUNNAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is ÞRÓUNARSTJÓRI: Tinni Sveinsson tinni@365.is HELGARBLAÐ: Erla Björg Gunnarsdóttir erla@frettabladid.is MENNING: Magnús Guðmundsson magnus@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr
Þráinsson ÚTGEFANDI OG AÐALRITSTJÓRI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRAR:
Andri Ólafsson andri@365.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is.
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
MÍN SKOÐUN: JÓN GNARR
Þegar fólk útskýrir trúar-skoðanir sínar þá segir það gjarnan að það „haldi í sína barnatrú“. Það er
yfirleitt ekkert útskýrt neitt frek-
ar hvað það þýðir. Barnatrúin er
almennt talin góð. Í ræðu sinni
við setningu Kirkjuþings 2013
sagði þáverandi innanríkisráð-
herra meðal annars: „Það er oft
talað um að eiga sér barnatrú. Sú
trú er að mínu mati mikilvægari
en flest annað.“ Mér fannst þetta
mjög athyglisverð yfirlýsing.
Barnatrúin er hér ekki eitthvað
saklaust krydd í tilveruna heldur
mikilvæg heim-
speki eða jafn-
vel l ífsmáti.
Ráðherrann
útskýrði orðið
ekkert en gekk
útfrá því að
allir hefðu ein-
hvern sameig-
inlegan skiln-
ing á því, tengdan tilfinningum
og minningum úr barnæsku.
Barnatrúin virðist því vera sú
kristilega innræting sem maður
fékk sem barn, mismunandi eftir
eðli og aðstæðum, og sú upp-
fræðsla sem maður fékk um eðli
alheimsins frá fullorðnu fólki í
kringum mann. Sumt af þessu er
frekar mystískt og varðar guðlega
heima á meðan annað er praktískt
og snýst um siðfræðileg málefni
einsog sannleika, heiðarleika og
muninn á réttu og röngu eða góðu
og illu. Og oft hefur ótti afgerandi
hlutverki að gegna í innræting-
unni; ef maður breytir ekki rétt
þá gæti Guði misboðið. Allt rangt
er synd og það er sama hvað við
reynum að fela, Guð sér alltaf til
okkar og gæti tekið uppá því að
refsa okkur.
Barnatrú
Mér hefur alltaf fundist gaman að bulla og rugla í börnunum mínum. Þau
kunna öll margar sögur af því.
Þegar yngsti sonur minn byrjaði
að læra að tala kenndi ég honum
samviskusamlega að kalla fötin
sín vitlausum nöfnum. Ég kenndi
honum að jakkinn hans héti blússa
og úlpan hans kápa. Trefillinn hét
ekki trefill heldur slæða. Það veitti
mér svo ótrúlega ánægju þegar
hann var að fara út að leika sér og
spurði um blússuna sína og slæð-
una. – Það er svo kalt úti. Viltu
ekki frekar fara í kápu? Margra
mánaða þrautseigja mín var svo
á augabragði öll unnin fyrir gíg
þegar mamma hans skemmdi
þetta fyrir mér með því að leið-
rétta þetta við hann. En það var
gaman á meðan á því stóð. Ég
hef haft sérstaklega gaman af að
kenna þeim fornaldarleg orð yfir
hluti og athafnir. Sokkar eru leist-
ar eða hosur. Grjónagrautur er
ábrestir og allt mauk og allt sem
gert er í blender er einfaldlega
glussi. En þetta er allt gott grín,
með smávægilegri kennslu í orða-
forða og þau bíða engan skaða
af þessu. Ekkert þeirra fær sér
ískaldan orkuglussa áður en þau
huppla sér í leista og vindblússu
áður en þau fara út í daginn. Ekk-
ert þeirra er eitthvað sérstaklega
miður sín yfir að muna ekki Gildi
Landsbankans þótt ég hafi marg-
oft hvatt þau til þess.
Heilsu-glussi
Kristinfræði er nauðsynleg því hún er hugmyndafræði sem er nátengd samfélagi
okkar og sögu. En trúarleg inn-
ræting er hættuleg. Með henni er
verið að kenna börnum svo margt
sem er ekki rétt. Það er alhæft við
þau um ýmislegt sem enginn veit.
Þeim er kennt að til sé ósýnileg
vera sem sé að hálfu leyti mann-
eskja en að hálfu leyti geimvera.
Þau hafa ekki raunverulegt val
um það hvort þau trúa þessu því
það eitt og sér getur komið ver-
unni í uppnám. Ákveði maður
hins vegar að fallast á þetta fylgir
því ákveðin sefjun og börnum er
talin trú um að þar með muni
þeim ganga betur í öllu lífinu en
ella. Þetta er tæling. Þetta verð-
ur svo enn þá alvarlegra þegar
fjöldi fullorðins fólks á atvinnu
sína og afkomu undir því að sem
flest börn fallist á þetta. Barnatrú
er að trúa einhverju sem maður
trúði á þegar maður var barn, en
komst svo að því þegar maður
varð eldri að var kannski frekar
ótrúverðugt og órökrétt en ákveða
samt, þrátt fyrir aukinn þroska
og nýjar upplýsingar, að halda
áfram að trúa á það. Kannski af
því að það lætur manni líða vel.
Það hálftrúir á eitthvað sem það
veit ekki alveg hvað er og held-
ur í það einsog gamla minningu.
Einsog að vera fullorðinn og trúa
á jólasveininn og halda því fram,
án þess að blikka auga, að hann
sé í alvörunni til. En það sem
lætur manni líða vel er ekki allt-
af gott. Mestu máli skiptir að við
höfum val og leyfum börnunum
okkar að velja og þjálfa sína eigin
dómgreind og læra að taka sjálf-
stæðar ákvarðanir því sá eigin-
leiki mun líklega verða þeim að
meira gagni í lífinu heldur en
geðþótti einhverrar ímyndaðrar
veru. Barnatrú er ekki raunveru-
leg speki heldur bara bull. Hún
er allt í lagi en hún er langt frá
því að vera mikilvæg. Ekki frek-
ar en úlpa er kappa. Sannleikur-
inn gerir okkur frjáls, sagði mað-
urinn. Leitum því sannleikans en
trúum bara því sem við viljum.
Andlegt nammigott
Í
fyrirlestri sem Desmond Tutu biskup frá Suður-Afríku hélt
fyrir nokkrum árum sagði hann að eitt stærsta vandamál í
stjórnmálum víða í Afríku sunnanverðri væri tregða kjör-
inna þjóðhöfðingja til að láta af embætti.
Tutu kvað það stríða gegn hefðum rótgróinnar þorps-
menningar að svipta æðstu ráðamenn embættum. Þorpshöfð-
ingjar og héraðshöfðingjar sætu þar til þeir féllu frá, stundum
heilsulausir. Þá tæki við sá sem næstur er í erfðaröðinni líkt og
í konungdæmi. Þorpsreglan gilti svo líka um þjóðhöfðingjann,
jafnvel þó að hann væri augljóslega á kolrangri braut eins og svo
mörg sorgleg dæmi væru um.
Biskupinn greindi frá því að
vinur hans og samherji, Nelson
Mandela, dáðasti þjóðarleið-
togi og mesti mannasættir
síðari tíma, hefði oft rætt þessa
meinsemd. Þess vegna hefði
honum aldrei dottið í hug að sitja
lengur á forsetastóli en eitt fimm
ára kjörtímabil. Stjórnarskráin heimilaði tvö kjörtímabil, en árið
1999, þegar Mandela steig til hliðar, var hann orðinn 75 ára. Þótt
hann væri fílhraustur og bæri aldurinn vel hefði hann talið hollast
að gefa þjóðinni kost á að fela yngri manni forystuna.
Með augljósum rökum mátti halda því fram, að það væri
Suður-Afríku fyrir bestu, að minnsta kosti í bráð, að Mandela
sæti áfram. Þjóðin dáði hann og umheimurinn sömuleiðis. Enginn
naut álíka virðingar og enginn var í betri stöðu til að leiða þjóðina
á viðsjárverðum tímum. En forsetinn sjálfur skyggndist lengra
fram í tímann og vildi vera góð fyrirmynd. Hann vildi forðast að
hugsanlegir eftirmenn hans gætu vísað í hans fordæmi, háaldr-
aðir og ríghaldið í embætti til að þjóna eigin lund.
Barack Obama, forseti Bandaríkjanna, gerði þetta afríska
vandamál að umtalsefni í vel heppnaðri heimsókn til Afríku á
dögunum. Í ávarpi til Afríska þjóðarráðsins í Addis Ababa sagði
hann, að stundum teldu leiðtogar sig ómissandi – að þeir einir
gætu leitt þjóðina: „Ef það er rétt, er það vísbending um að þeim
hafi mistekist,“ sagði Obama.
Fáir þjóðkjörnir leiðtogar hafa setið lengur en Ólafur Ragnar
Grímsson. Í alvarlegri umræðu er ómálefnalegt að nefna stöðu
hans í sömu andrá og harðstjóra eins og Mugabe í Simbabve og
Lukashenko í Hvíta-Rússlandi, tveggja forseta sem hafa setið
lengur. Það segir sig sjálft. En gárungar á netinu gera það í gríni.
Það er broddur í gríninu.
Ólafur Ragnar getur gengið stoltur frá borði. Hann virkjaði
málskotsréttinn, dauðan lagabókstafinn. Makrílfrumvarpið hefði
flogið í gegnum þingið í vor gegn meira en fimmtíu þúsund undir-
skriftum, ef ríkisstjórnin hefði ekki óttast inngrip forsetans og
svo þjóðina. Þannig breytti forsetinn Íslandi til hins betra. Ný
stjórnarskrárdrög, sem þjóðin samþykkti en þjónar hennar á
Alþingi hunsuðu, bæta um betur og færa þjóðinni sjálfri málskots-
réttinn.
Orð Obama í Addis Ababa og lýsing Desmonds Tutu á breytni
Mandela ættu að vera forsetanum á Bessastöðum ofarlega í huga
næsta misserið. Bíðum spennt eftir tilkynningu á nýarsdag.
Enginn er
ómissandi
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Lofthradi.is Sími 1817
MEIRI HRAÐI Í BÚSTAÐINN
MEIRI HRAÐI
STÖÐUGRA SAMBAND
INNLENT NIÐURHAL INNIFALIÐ
Athugaðu hvort að þú getir fengið Lofthraða í bústaðinn þinn,
kynntu þér málið á lofthradi.is
3
1
-0
7
-2
0
1
5

2
0
:4
9
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
5
9
F
-0
0
0
C
1
5
9
E
-F
E
D
0
1
5
9
E
-F
D
9
4
1
5
9
E
-F
C
5
8
2
8
0
X
4
0
0
5
A

F
B
0
6
4
s
C
M
Y
K