Dagrenning - 01.10.1950, Blaðsíða 15

nær sem hann óskaði. Er það komst í kring
voru ráð hans að engu höfð. „Roosevelt for-
seti,“ segir hann, „hafði oft sagt, að ástæðan
til þess að Wilson forseta misheppnaðist að
koma á traustum sættum í Evrópu væri sú,
að hann krafðist ekki sérstakrar viðurkenn-
ingar á stefnu sinni meðan andstæðingar
keisarans áttu sigurinn algerlega undir lijálp
Bandaríkjamanna. Roosevelt var varaður við
því, að veitti hann Stalin aðstoð sína til að
sigra, án þess að krefjast fyrirfram af Sovét-
einvaldanum ákveðinnar, skriflegrar, opin-
bcrrar skuldhindingar gagnvart framtíð Ev-
rópu og Asíu, þá yrði hann í enn verri
aðstöðu í lok síðari stvrjaldarinnar en
Wilson forseti var í lok hinnar Rrri. —
Meginvöldin bæði vfir Evrópu og Asíu væru
þá gengin úr greipum Bandaríkjanna til
Sovétsambandsins".
Allt kom fyrir ekki. „Þegar forsetinn var
hvattur til þess sumarið 1941, bæði af mér
og öðrum,“ segir Bullitt ennfremur, „að
veita Stalin því aðeins „láns og leigu“
aðstoð, að hann gæfi formlega, skriflega
skuldbindingu um að virða landamæri Aust-
ur-Evrópu eins og þau voru í ágúst 1939,
hrevfa engum mótmælum gegn nnnd-
un bandaríkja Evrópu, og gera engar kröfur
til Kína, þá virtist ekki úr vegi að álíta, að
hann brigðist vel við þessari uppástungu. En
hann hafnaði henni á þeim forsendum,
að þó að enginn vafi væri á, að Stalin mundi
lofa þessu, þá væri jafn lítill vafi á því, að
hann r\'fi það loforð er honum hentaði“.
„Árangurinn varð skjótt ljós,‘Ul segir
Bullitt. „í desember 1941 krafðist Stalin við-
urkenningar Breta á innlimun Estlands, Lett-
lands og Lithauen, hluta af Finnlandi og
Rúmeniu og hálfu Póllandi í Sovétríkin, og
þegar forsetinn fékk að vita þetta, „þá tók
hann þá auðmjúku afstöðu, að við skyldum
sýna okkar góðu trú, ekki með því, að viður-
kenna fúslega, að Sovétríkin færðu út landa-
mæri sín, heldur öllu fremur með því, hve
ákveðið við stæðum við loforð okkar um að '
sjá Sovétstjóminni fvrir útbúnaði og birgð- :
um“. Stalin fékk meira en tvöhundruð og
fimmtíu milljón sterlingspunda virði af „láns
og leigu“ vörum að lokum, en gaf engar
skuldbindingar.“
„Skylda forsetans,“ heldur Bullitt áfrarn,
„gagnvart stjórnarskránni og einnig, sem vfir-
foringja alls heraflans, var að fullvissa sig um
það, að ráð þau, er hcrforingjarnir notuðu til
að vinna sigur, gerðu það ekki ómögulegt að
vinna friðinn eftir sigurinn. í stað þess hætti
hann vitandi vits á það eftir ósigur Þjóð-
verja, að Sovétríkin hemæmu og hefðu vfir-
ráðin yfir Austur- og Mið-Evrópu. Og að
þcir, eftir ósigur Japana, ógnuðu sjálfstæði
Kína og seildust til valda þar.
Churchill bar fram aðvaranir og stakk
iðulega upp á því, að gera minniháttar árás
frá Balkanlöndunum eða Trieste, svo að
Dónárdalurinn vrði ekki í höndurn Rússa
í stríðslok. Ef farið hefði verið eftir þessari
uppástungu, þá kynni það að hafa bjargað
miklum hluta Mið- og Austur-Evrópu, svo
að hann tilheyrði nú hinum frjálsa heimi, en
Marshall hershöfðingi var á móti slíkri för
og Roosevelt forseti studdi hann.“
Bullitt segir, að Harry Hopkins hafi
•haft mikil áhrif á forsetann, en hann
var „aðalráðgjafi hans og var ákaflega fáfróð-
ur um utanríkismál.(Athygli hans hafði aldrei
beinzt að þeim. Hann var starfsmaður í
velferðanefnd í New York). Það var vegna
ráða Hopkins, senr aftur var undir áhrifum
annarra, að Roosevelt vonaði að geta „snúið
Stalin“ með því að láta honum í té allt,
sem hann óskaði eftir. Hann réð og
til þess að halda áfram stvrjöldinni
án þess að biðja nokkurs í staðinn,
og taldi forsetann á að halda fast við
óljósar mannúðan'firlýsingar svipaðar Atlants-
hafssáttmálanum, og tjá Stalín „að öllu áhrifa-
DAGRENNING 13