Dagrenning - 01.10.1950, Blaðsíða 17

að hann „liti 'hræðilega út“ að þeir „þyldu
þetta ekki“, að þeir væru „mjög hnuggnir“
■og „óttaslegnir“.
Þannig var þessi valdamikli maður, veiklað-
ur á líkama og farinn að sljófgast andlega, um-
kringdur dularfullum ráðgjöfum, — jafnvel
umsetinn af landráðamönnum. Plvarvetna
beið hinn rnikli manngrúi og trevsti því, að
stríðið væri háð fyrir réttlæti og frelsi. Þess-
um ógæfusama manni entust rétt aðeins
kraftar og tími til að fara til Yalta og dn'gja
síðustu dáðina.
í Kairo, í nóvember 1943, lýsti hann ásamt
Churchill yfir opinberlega við kínverska
leiðtogann Chang Kai-shek, að „öll lands-
svæði Kína, svo sem Mansjúría, Formosa
og Pescadorevjarnar skyldi aflient kínverska
lýðveldinu aftur“. í Yalta, 1945, gerði hann
leynisamning (einnig undirritaðan af Chur-
■chill) þar, sem látið er af hendi við Stalin
höfnin Dairen í Mansjúríu, og herskipalægi
í Port Arthur, svo og ákveðin ítök í jámbraut-
inni, sem liggur frá Sovétríkjunum til Dairen
um Mansjúríu. Þetta var leynilegt brot á
opinberri skuldbindingu, og var gert, vegna
þess, að Stalin krafðist þess. í staðinn lofaði
Stalin að fara í stríð gegn Japan „tveim eða
þrem mánuðum . eftir uppgjöf Þjóðverja".
Tveim árum fyrr hafði Stalin þegar gefið
þetta loforð án nokkurra skilyrða. Áður en
forsetinn fór til Yalta hafði Mac Arthur
yfirmaður alls ameríska heraflans í Austur-
löndum látið hann vita, að Japan væri að því
komið að gefast upp og hvatti hann til þess
„að hleypa Rússum ekki í stríðið gegn Jap-
an,“ og lagði ríka áherzlu á, að það gæti
haft óheillavænlegar afleiðingar síðar. Hinn
dauðvona forseti ýtti símskeytinu til hliðar
með þessum orðum: „Snjallasti hershöfð-
inginn okkar, en lítilsigldasti stjómmála-
maðurinn“. Fyrir það að taka þátt í stríðinu
gegn Japan að nafninu til í fáeinar stundir,
var Sovéteinvaldanum „gefið“ Kína, en það
sem bandamaður svikið. Það er hæpið að kalla
þetta snjallt herbragð.
Roosevelt gekk einnig að því, að kommún-
istaríkið, sem komið hafði verið á fót í kín-
verska héraðinu Ytri-Mongolia, skvldi frarn-
vegis vera aðskilið frá hinu sameinaða Kína,
og að suðurhluti Sakhalin og Kurileyja, sem
eru mjög mikilvægar við árásarundirbúning,
skvldu innlimaðar í Sovétríkin. Þessu sam-
komulagi var haldið leyildu íyrir almenningi,
og jafnvel fvrir fclaga forsetans á Yalta, James
F. Bymes, sem stuttu seinna varð utanríkis-
ráðherra.
Forsetinn snéri svo aftur heim til Ame-
ríku, er hann hafði brugðizt öllum banda-
mönnum sínum og föðurlandinu, til að devja.
Hann lét eftirmanni sínunj eftir liina óþjóð-
legu stjórnarstefnu og hinar levnilegu skuld-
bindingar og eftirmaðurinn tileinkaði sér
hvorttveggja. Ensku og amerísku hersveitirn-
ar voru um þetta levti komnar vel áleiðis inn í
Þýzkaland. Montgomerv marskálkur hafði
miklu f\ rr stungið upp á því, að revnt væri að
brjótast í gegn í mjóum flevg, og treyst því,
að á þann veg gæti liann fljótlega komizt til
Berlínar og bundið enda á Evrópustríðið.
Æðzti herforingi Ameríku, Eisenhower hers-
höfðingi,maldaði í móinn. Hann varð að hlíta
skipunum hins skammsýna forseta. Þegar
hinn nýi forseti tók við var enn tími til fyrir
amerísku og brezku herina að taka Berlín,
Vín, Prag og mikinn hluta Þýskalands,
Tékkoslovakíu og allt Austurríki. í raun og
veru var hægt að draga úr, ef ekki alveg að
hindra, skiptingu Evrópu, en sú skipting
er megin orsök þess að styrjöld tutt-
ugustu aldarinnar heldur enn áfram. „Tru-
man forseta (segir Bullitt) var „ráðlagt"
að láta rauða herinn taka Berlín. Og þannig
hafði verið skipað f\'rir.“ Áætluninni, sem
framkvæmdir Roosevelts höfðu stutt var
enn fylgt. Bardögum var hætt og ame-
ríska hemum og hinum miklu hergögnum
DAGRENN ING u