Reykjalundur - 01.06.1954, Page 46

ÍSLENZK SPIL L
Pi||
í púkki eru liöfð venjuleg spil, en tekið úr þeim lyisUir,
þristar og fjarkar. Spilið geta spilað 5, G eða 7 manns.
I'vrir framan hvern spilanda er á borðið teiknaður reitur
og í reitina skrifað: ás, kongur, drottning, gosi, pamfíll
(= laufgosi), tía (ef sex eru). í miðju borðinu er leikn-
aður reitur fyrir púkkið.
Ivongur Drottning
Ás Púkk Gosi
Pamfíll Tía
Hver spilandi leggur á sitt spil (]>. e. spilið, sem teiknað
er á borðið fyrir framan hann) jafnmargar kvarnir eða
eldspýtur sem spilendur eru margir og auk ]>ess eina í
púkkið. Þetta er kallað að .,klæða“. Þegar 7 eru spil-
endur, ]>á klæðir einn þeirra púkkið, og þurfa þá hinir
ekki að klæða það.
Þegar þessu er lokið, er gefið, 3 spil í senn hverjum
og síðan 2, svo að liver hefir 5 á hendi. Þegar gefandinn
hefir gefið sér í síðara sin.n, veltir hann upp efsta spili
og er það trú eða tromp. Sá, sem hefir bísefa (sjöið) í
sama lit, getur keypt veltuspilið. Gildi trúarinnar
(trompsins) í púkki er ]>að, að hver, sem hefir háspil
(ás, kong, drottningu, gosa, tíu) í sama lit, á að hirða
úr sama reit á borðinu. Sá, sem fær pamfíl (laufgosa),
hirðir úr lionum. Ef ekki er hirt úr reit (enginn fær ]>að
spil á höndina), ]>á verður eigandi að klæða það aftur
tvíklæða, þríklæða). og getur oft orðið mikið á reit
með því.
Þá er bvrjað að ,.púkka“. Sá, sem er í forhönd, byrjar;
ef hann getur ekki eða vill ekki, þá sá næsti o. s. frv.
Enginn má púkka. sem ekki liefir að minnsta kosti einar
samstæður (]>. e. tvö spil jafnhá, tvo ása, tvo konga
o. s. frv.). Pamfílinn getur verið samstæður hvaða spili
sem er og hefir jafnan meira gildi. t. d. pamfíll og ás
gildir meira en tveir ásar. I púkki eru póstar (sexin)
liæslir, ]>á ásar, kongar o. s. frv. Fjórir póstar og pamfíll
er liæsta púkkspil, sem fengist getur. Venjulega }>úkka
menn með 2 ásum, 2 ]>óstum. ási og pamfíl. pósti og
]>amfíl eða yfirleitt ef menn liafa einar samstæður. Sá,
44
sem byrjar að púkka, leggur eina kvörn í ]>úkkið og
segir: ,,Eg púkka“. Þeir, sem vilja laka ]'ált. í púkkinu,
fara eins að, og er alltaf byrjað frá forhönd. Nú vill sá,
sem byr’aði, eða einhver annar, halda áfram að púkka.
og er það leyfilegt, svo lengi sem nokkur fæst til þess.
Ef tveir eru orðnir eftir um að púkka (hinir uppgefnir)
og annar vill ekki púkka lengnr, |>á sýna þeir tveir spilin,
og fær sá allt úr púkkinu, sem hæstar hefir samstæður
(]>eir fá auðvitað ekkert, sem hætt hafa við að púkka,
eil kvarnir sínar missa ]>eir í ,,púkkið“). Ef báðir hafa
jafr.ar samstæður, t. d. tvo pósta, skiptist púkkið jafnt
milli þeirra. Enginn getur unnið púkkið, sem ekki hefir
eina samstæðu minnst. Þrjár samslæður eru vfir tveim,
fjórar yfir ]>rem og fimm yfir fjórum (t. d. fjórar tíur
og pamfíll liærri en fjórir póstar. Ef enginn púkkar (sem
er sjaldgæft), ]>á er púkkið klætt aftur, eins og áður og
getur orðið margklætt.
Þegar púkkinu er lokið, byrjar hið reglulega spil
Forhönd slær út; sá, sem hefir næsta spil fyrir ofan
útspilið, og í sama lit, slær því út oían á o. s. frv., ]>a.ngað
til annaðhvort komið er út ásinn í litnum eða röðin
slitnar við það, að enginn á næsta spil yfir útspilinu á
hendinni. T. d. forhönd lætur út spaðapóst, sá, sem
hefir spaðabísefa, lætur hann þar ofan á, sá, sem hefir
spaðaáttu, ]>ar ofan á o. s. frv. Sá, sem átti seinasta
spilið, ]>egar röðin slitnaði, eða lauk röðinni með ás,
byrjar ]>á næstu röð með því að lála út. Sá, sem fyrstur
verður með þessum hælti að losna við öll sín spil, fær
jafnmargar kvarnir af hverjum spilanda, sem sá á mörg
spil eftir á hendi. Þó ]>arf sá, sem á næsta spil yfir loka-
spilinu ekki að gjalda fyrir ]>að. Þegar spilendur hafa
greitt fyrir spil sín, sem nú var sagt, „klæða“ allir sitt
spil í borði og púkkið er síðan gefið og nýtt spil hefst.
Uy&gilegasl- er fvrir forhöndina eða þann, sem út á að
láta, að láta út spil í röð, ef hann á, t. d. spaða-drottn-
ingu, sj>aða-kong, spaða-ás, því að við það fækkar spil-
imum á hendi hans og verða meiri líkur til vinnings
Púkk hefir jafnan verið mjög vinsælt spil og einkum
spilað á hátíðum. Gamalt mun spilið vera. og svo mikið
hefir þótt í það varið, að menn hafa jafnvel látið smíða
sér sérstök borð til að spila )>að við. A þjóðminjasafninu
eru til slík púkkl>orð. Líklega er spilið af útlendum
uppruna. þótt Eggevt Olafsson kalli ]>að íslenzkt í ferða-
bók sinni.
REY KJALUNDUR