UTBlaðið - 20.01.2006, Qupperneq 24

24 | UTBLAÐIÐ
Sunnan3 - rafrænt samfélag er
samstarfsverkefni Árborgar,
Hveragerðis og Ölfuss, sem hófst
í ársbyrjun 2004 og stendur í þrjú
ár. Verkefnið fékk fjárstuðning frá
stjórnvöldum að undangenginni
hugmyndasamkeppni. Markmið
verkefnisins er að efla búsetuskil-
yrði á starfssvæði sveitarfélaganna
með markvissri hagnýtingu upp-
lýsingatækni og fjarskipta. Verk-
efnið hefur þegar vakið mikla at-
hygli hérlendis og erlendis og
bundnar eru vonir við að það geti
orðið fyrirmynd annarra sveitarfé-
laga á landsbyggðinni.
Rafrænt þjónustutorg
Með rafrænu þjónustutorgi gefst
íbúum færi á að eignast vefsíðu
hjá sveitarfélaginu. Líkja má þjón-
ustutorginu við netbanka nema
hvað þar heldur íbúinn sjálfur
utan um sín mál gagnvart sveitar-
félaginu. Viðkomandi eignast eig-
ið málaskrárkerfi og hefur því ná-
kvæmt yfirlit samskipta sinna,
sem um leið veitir stjórnsýslunni
ákveðið aðhald. Stefnt er að því
að allir íbúar Árborgar, Hvera-
gerðis og Ölfuss eigi þess kost að
tengjast rafrænu þjónustutorgi á
næstu vikum. Þar geta þeir sótt
ýmsa þjónustu, sent inn umsókn-
ir, séð stöðu fjármála og samskipti
sín við sveitarfélagið, lesið skila-
boð og spjallað beint við ákveðna
starfsmenn. Til dæmis er stefnt að
því að bæjarstjórinn verði í beinu
netspjalli a.m.k. einu sinni í viku
og þannig komist fleiri að en í
hefðubundnum viðtalstímum.
Einnig hafa íbúar beinan aðgang
að atburðadagatali, veðurspá, fjöl-
miðlum og geta sett upp eigin
tengingar miðað við daglegar
þarfir og áhugamál. Til að byrja
með verður lögð áhersla á þjón-
ustu sem snýr að grunnskólum,
leikskólum, tónlistarskóla og frí-
stundaheimilum en síðar bætist
við þjónusta vegna bygginga- og
skipulagsmála. Það sem greinir
þetta þjónustutorg frá sambæri-
legum kerfum er að þarfir íbú-
anna eru forgangsmál og þeir fá
þannig í hendur fullkomið sjálfs-
afgreiðslukerfi.
Skrifstofuhótel
Vert er að nefna aðra nýjung í
Sunnan3 verkefninu, rekstur skrif-
stofuhótela. Markmiðið er að
koma til móts við þarfir íbúa á
Suðurlandi sem starfa á höfuð-
borgarsvæðinu en vilja vinna 2-3
daga í viku í heimabyggð. Um er
að ræða fullkomna skrifstofuað-
stöðu með öflugu háhraðasam-
bandi og hvetjandi vinnuum-
hverfi. Gert er ráð fyrir að menn
komi sjálfir með fartölvur og noti
farsíma en hafi jafnan líka afnot af
kaffistofu, fundarstofu, prentara,
faxi og ljósritunartækjum. Kostir
skrifstofuhótels eru augljósir fyrir
starfsfólk sem þarf að sækja vinnu
fjarri heimabyggð en hér er einnig
um að ræða hagræðingu fyrir
vinnuveitendur með því að skrif-
stofukostnaður verður lægri en
ella. Að auki getur skrifstofuhótel
haft samfélagsleg áhrif þar sem
það getur dregið úr umferð,
mengun og slysahættu.
Á síðasta ári voru opnuð þrjú
skrifstofuhótel á svæðinu: á Sel-
fossi, í Hveragerði og í Þorláks-
höfn. Þar er vinnuaðstaða fyrir 3-5
starfsmenn og eru þau öll rekin af
einakfyrirtækjum, sem eru með
þessu að nýta betur húsnæði og
aðstöðu. Nokkur reynsla er því
komin á þessa tilraun. Skrifstofu-
hótelin þarf hins vegar að kynna
betur og festa í sessi sem raun-
hæfan og sjálfsagðan kostur
þeirra sem vinna fjarri heima-
byggð.
Sameining í netheimum
Sveitarfélögin Árborg, Hveragerði
og Ölfuss stefna að því að auka
skilvirkni og hagræðingu í stjórn-
sýslunni með því að vinna saman
í ákveðnum málaflokkum, m.a.
með skynsamlegri nýtingu upp-
lýsingatækni og fjarskipta. Undan-
farið hefur verið gerð greining á
sameiginlegum verkferlum sveit-
arfélaganna á sviði upplýsinga-
kerfa, fjármálaumsýslu og þjón-
ustumiðstöðva með að markmiði
að auka samvinnu og jafnvel sam-
rekstur ákveðinna málaflokka.
Forsenda fyrir slíku samstarfi er
betri nettenging milli starfsfólks
sveitarfélaganna, samnýting tölvu-
kerfa og svo að sjálfsögðu pólitísk
samstaða. Ef vel tekst til verður
jafnvel hægt að tala um samein-
ingu sveitarfélaga í netheimum,
sem væntanlega er raunhæfari en
sú sameiningartillaga sem felld
var í öllum þessum sveitarfélög-
um síðastliðið haust!
Nýjar áherslur
Forsenda verkefnsins Sunnan3 er
ný hugsun og ný nálgun í
byggðamálum. Það er trú okkar,
sem stöndum að verkefninu, að
hægt sé að bæta búsetuskilyrði á
landsbyggðinni og snúa við nei-
kvæðri byggðaþróun með því að
bjóða aukna rafræna þjónustu.
Hugmyndafræði skrifstofuhótel-
anna er sú að ekki þurfi alltaf að
flytja heilu stofnanirnar til að auka
atvinnu á landsbyggðinni. Það
spyrst fljótt út að möguleiki sé á
að vinna í heimabyggð og sá
möguleiki gerir svæðið sjálfkrafa
ákjósanlegra til búsetu. Þannig er
hægt að efla búsetu á lands-
byggðinni með því að virkja
frumkvæði heimamanna og auka
tækninýtingu. Fólksfjölgunin á Ár-
borgarsvæðinu undanfarin ár sýn-
ir að þessi þróun er að eiga sér
stað.
Sunnan3 - rafrænt samfélag
– eftir Sigurð Tómas Björgvinsson, ráðgjafa og verkefnisstjóra Sunnan3 verkefnisins

Á þessari skjámynd má sjá útlit og efni á nýju, rafrænu þjónustutorgi
Sunnan3 verkefnisins sem opnað verður á næstu vikum.
Upplýsingatækni er hornsteinn
fjármálastarfsemi nútímans. Þar
standa íslensk fjármálafyrirtæki í
stafni. Bankaviðskipti eru í æ
meira mæli að færast úr útibúum í
netviðskipti og hraðbankaþjón-
ustu. Íslensk fjármálafyrirtæki eru
leiðandi í þeirri þróun, sérstak-
lega hvað varðar bankaviðskipti á
netinu þar sem fáir standa þeim á
sporði. Skráðir netbankanotendur
hérlendis eru um 180.000.
Þessi þróun er öllum í hag.
Hún sparar viðskiptavinum
ómældan tíma og kostnað og ger-
ir þeim kleift að eiga sín viðskipti
hvenær sem þeim hentar. Net-
bankar minnka vinnutap og auka
þannig framleiðni í þjóðfélaginu.
Þá hafa viðskiptavinir ekki þurft
að greiða fyrir viðskipti sín í
gegnum netbanka, hvort sem um
er að ræða færslur milli reikninga
í banka netbankanotandans eða
milli banka, sem er einstakt þegar
litið er til nágrannaríkja.
Skilin eiginlegra tölvudeilda og
annarra deilda fjármálafyrirtækja
verða stöðugt óljósari. Upplýs-
ingatæknin er lykiltæki á öllum
sviðum. Ekki væri hægt að fram-
kvæma jafn stór og flókin fjár-
málaviðskipti á jafn miklum hraða
og með eins miklu öryggi og raun
er ef ekki væri fyrir hina gríðar-
legu þróun í upplýsingatækni,
bæði hvað varðar reiknigetu og
hraða.
Öryggisnúmer
Rétt eins og mikilvægt er að búa
yfir bestu mögulegu tækni til að
framkvæma aðgerðir eru öryggis-
mál, hvað varðar vörslu gagna og
aðgang að upplýsingum, í for-
gangi. Það er augljóst að fyrirtæki,
sem byggja starfsemi sína á um-
sýslu fjármuna, þurfa að leggja of-
uráherslu á öryggi fjárhagslegra
færslna og rafræna vörslu fjár-
muna sem hjá þeim eru geymdir.
Þeim ber líka að tryggja þá þagn-
arskyldu sem á fjármálafyrirtækj-
um hvílir lögum samkvæmt um
hagi viðskiptamanna þeirra, þ.e.
að engir utanaðkomandi hafi að-
gang að þeim upplýsingum.
Ekki er nóg að fjármálafyrir-
tæki tryggi öryggi sín megin, eins
og sýndi sig á liðnu ári þegar
óprúttnum aðilum tókst að kom-
ast yfir aðgangs- og lykilorð net-
banka nokkurra viðskiptamanna.
Slík tilvik höfðu komið upp er-
lendis á liðnum árum en aldrei
fyrr hér á landi. Til að auka enn
frekar öryggi hafa íslensk fjár-
málafyrirtæki nú ákveðið að taka í
notkun sérstök öryggisnúmer sem
viðskiptavinir fá úthlutað hverju
sinni úr litlu tæki sem þeir fá í
hendur. Þetta öryggisnúmer (lykil-
orð) notar netbankanotandi til að
skrá sig inn, til viðbótar aðgangs-
og lykilorði sem hann þegar
hafði. Einnig er líklegt að skrá
þurfi öryggisnúmerið þegar fram-
kvæmdar eru fjárhagslegar færslur
í netbankanum.
Örgjörvatæknin
Eitt stærsta öryggismál tengt upp-
lýsingatækni í fjármálageira eru
hin nýju örgjörvagreiðslukort.
Þetta er samstarfsverkefni banka
og greiðslukortafyrirtækja á al-
þjóðavísu með það meginmark-
mið að auka allt öryggi í viðskipt-
um með greiðslukort og marg-
falda notkunarmöguleika korta.
Tæknin felst í að koma lítilli
tölvu, örgjörva, fyrir í greiðslu-
kortum. Örgjörvinn mun geyma
sömu upplýsingar og verið hafa
verið í seglulrönd kortanna auk
nýjunga sem eru tryggðarkerfi af
ýmsum toga, rafræn skilríki og ör-
yggislausnir. Samhliða verða inn-
leidd leyninúmer (PIN-númer) í
öllum hefðbundnum greiðslu-
kortaviðskiptum. Þegar hafa
u.þ.b. 60.000 örgjörvakort verið
gefin út á Íslandi, auk þess sem
unnið er að því að endurnýja
móttökubúnað greiðslukorta.
Stefnt er að því að nýja tæknin
verði að fullu komin í notkun
innan tveggja ára.
Samtök banka og verðbréfafyr-
irtækja eru um þessar mundir í
samstarfi við stjórnvöld um þróun
rafrænna skilríkja. Gert er ráð fyrir
að hægt verði að taka þau í notk-
un á þessu ári eða næsta. Hjá fjár-
málafyrirtækjum verður skilríkjun-
um komið fyrir í nýjum ör-
gjörvagreiðslukortum viðskipta-
manna, sem geta nýtt þau sem
persónuauðkenni og til undirrit-
unar og jafnvel dulritunar skjala í
viðskiptalífinu. Einnig munu skil-
ríkin auka á öryggi í samskiptum
fólks við opinberar stofnanir og
opna þannig nýja möguleika í
þeim efnum.
Öryggismál og upplýsinga-
tækni snúa vissulega ekki bara að
fjármálastarfsemi. Flest heimili
hafa nú sína tölvu þar sem oft eru
geymd gögn sem ekki verða met-
in til fjár. Það er því brýnt fyrir
alla að uppfæra reglulega víru-
svarnir í tölvum sínum til að
reyna að koma í veg fyrir að ut-
anaðkomandi aðilar geti brotist
inn í þeirra kerfi eða sett þar inn
vírusforrit sem ætlað er að
skemma þau gögn sem þar eru
geymd.
Hornsteinn fjármálastarfseminnar
– eftir Guðjón Rúnarsson, framkvæmdastjóra Samtaka banka og verðbréfafyrirtækja

Guðjón Rúnarsson.

Sigurður Tómas Björgvinsson.