UTBlaðið - 20.01.2006, Side 34

34 | UTBLAÐIÐ
Íslendingar taka þátt í
verkefninu „breið-
band í dreifbýli“
(Broadband in
rural and remote
areas - Birra) á
vegum Norður-
slóðaáætlunar Evr-
ópusambandsins
(Northern Periphery
Programme, NPP).
Verkefnið nær til fjögurra
landa á norðurslóðum, þ.e.a.s.
Finnlands (Lapplands og Kainuu
héraðs), Svíþjóðar (Västernorr-
land), Skotlands (Hjaltlands) og
Íslands (norðanverðra Vestfjarða
og Skagafjarðar).
Markmiðið er að afla gagna
um hvernig nýta megi betur fjar-
skipta- og upplýsingatækni í
dreifbýli og með hvaða hætti
megi draga úr jaðaráhrifum og
styrkja samkeppnisstöðu byggða
á norðurslóð. Jafnframt að flýta
fyrir þróun hagnýtrar upplýsinga-
tækni og stuðla að jöfnu aðgengi
að þeim tækifærum sem hún veit-
ir. Liður í þessu er að kortleggja
stöðu, greina þarfir fyrir frekari
uppbyggingu fjarskiptakerfa og
kanna hvernig samnýta megi
tækni. Stefnt er að því að búa til
verkfæri sem hjálpar til við að
meta stöðu sveitarfélaga á sviði
upplýsinga- og fjarskiptatækni þar
sem horft er til eftirfarandi þjón-
ustuþátta, fjarnám (eLearning),
fjarhjúkrun (eCare), fjarvinna
(eWork), rafræn stjórnsýsla (e-
government) og rafræn viðskipti
(e-business). Miðlun þekkingar og
reynslu á milli samstarfsaðila, og
annarra við lausn sameiginlegra
viðfangsefna og myndun gagn-
legra tengslaneta, er
síðan iðulega ávinn-
ingur slíkra sam-
starfsverkefna. Ís-
lenska áherslan í
verkefninu er á
stöðugreiningu,
markmiðasetn-
ingu, framtíðarsýn,
áætlanagerð og
lausnir.
Þátttakendur í verkefninu
Íslenskir þátttakendur í verkefn-
inu eru Ísafjarðarbær, Bolungarvík
og Súðavík, Skagafjörður,
Byggðastofnun, Síminn hf., Póst-
og fjarskiptastofnun, IMG Deloitte
ehf. og UD verkefnið - Leiðbein-
ingamiðstöðin Sauðárkróki.
Lokið er samantekt gagna um
stöðu grunnkerfa fjarskipta (þ.e.
uppbyggingu háhraðafjarskipta-
kerfa) og nú er unnið að úr-
vinnslu ítarlegra spurningalista
sem sendir voru til fyrirtækja og
stofnana á svæðunum. Viðtöl við
sveitarstjórnarmenn, fulltrúa at-
vinnuþróunarfélaga, fyrirtækja,
stofnana og annarra hagsmunaað-
ila eru að hefjast. Verðlagning og
notkunarmynstur breiðbandsþjón-
ustu verður kannað og teknar
saman upplýsingar um hvaða
áætlanir eru uppi um frekari
tækniuppbyggingu. Þá verður
dregin upp mynd af því hvernig
háhraðafjarskipti nýtast í daglegu
lífi og störfum íbúa. Leitað verður
svara við því hvernig bæta megi
stjórnsýslu og þjónustu fyrirtækja
og kannað verður hvort þau séu
markvisst að nýta möguleika upp-
lýsingatækninnar.
Á þeim svæðum sem verkefnið
tekur til hérlendis eru þéttbýlis-
staðirnir tengdir landsneti ljósleið-
ara. Samkeppni þjónustuveitenda
er allnokkur og þá aðallega um
ADSL tengingar. Á afskekktari
stöðum er gagnaflutningur þó
enn bundin við ISDN vegna fjar-
lægða frá símstöðvum.
Verkefninu lýkur í júní 2006
Verið er að hefja prófanir á verk-
færi sem þróað hefur verið í verk-
efninu til að skilgreina á einfaldan
hátt stöðu sveitarfélaga á sviði
upplýsingatækni. Skilgreindur er
ákveðinn stigi þar sem núverandi
staða sveitarfélags skilgreinist í
ákveðnu þrepi er varðar viðkom-
andi svið upplýsingatækninnar,
þ.e. á sviðum fjarnáms, fjarvinnu,
rafrænnar stjórnsýslu, rafrænna
viðskipta og heilsugæslu. Mark-
mið sveitarfélags er síðan væntan-
lega að flytjast upp stigann um eitt
þrep eða fleiri í viðkomandi þætti.
Til að flytjast upp stigann þarf
upplýsingar um hvað þurfi til.
Það gætu verið upplýsingar um
tækniforsendur, grunngerð,
menntun, skipulag, aðferðir og
kostnað. Verkefnið skilar áætlun
um hvernig best sé að flytja sig á
milli þrepa og þá gagnast þær
reynslulýsingar sem finna má á
gagnavef verkefnisins. Þjónusta á
sviði upplýsingatækni verður að
vera sjálfbær þ.e. að vera rekin á
fjárhagslegum forsendum. Víða í
sveitarfélögum er staðan sú að
slíkar forsendur eru ekki til staðar
og í verkefninu er því fjallað um
hvað vanti til að þeim skilyrðum
verði betur fullnægt.
Verkefnið hófst í janúar 2005
og því lýkur í júní 2006. Lokaráð-
stefna verkefnisins verður haldin
á Íslandi þar sem gerð verður
grein fyrir niðurstöðum þess.
Breiðband í dreifbýli
– eftir Þórarin Sólmundarson, Byggðastofnun
Landsbókasafn Íslands-Háskóla-
bókasafn er í senn þjóðbókasafn
og bókasafn Háskóla Íslands og
þar með stærsta rannsóknarbóka-
safn landsins. Notendur þess eru
fyrst og fremst háskólanemar og
þeir sem leggja stund á rannsókn-
ir og fræðastörf. Vefur safnsins er
skipulagður með þarfir þeirra í
huga.
Á vefnum www.landsboka-
safn.is er aðgangur að miklum
fjölda rafrænna gagnasafna og
tímarita auk margvíslegra upplýs-
inga um safnið og þá þjónustu
sem þar er að fá. Rafræna efnið
sem um er að ræða er gagnasöfn
og tímarit sem greitt er fyrir á
landsvísu (sjá grein Sveins Ólafs-
sonar um landsaðgang á bls. hér í
UT-blaðinu 40), stafræn gögn
safnsins, svo og ýmsar skrár,
tímarit og gagnasöfn í séráskrift
Landsbókasafns og Háskóla Ís-
lands. Það efni er einungis að-
gengilegt í tölvum á háskólanet-
inu. Þeir sem ekki hafa aðgang að
því geta tengst þessum gögnum í
Þjóðarbókhlöðu. Þar er einnig
hægt að fá leiðsögn við notkun
hinna ýmsu gagnasafna. Ítarlegar
heimildaleitir eru gerðar gegn
gjaldi.
Tenglar við stafræn gagnasöfn
Strax á upphafssíðu vefsins er
leitast við að hafa aðgang að raf-
rænu efni sem sýnilegastan. Þar
má annars vegar finna tengla við
stafræn gagnasöfn á vegum safns-
ins, svo sem Sagnanetið, Forn Ís-
landskort og Timarit.is, sem hefur
að geyma íslensk blöð og tímarit
frá upphafi til ársins 1920, svo og
Morgunblaðið frá upphafi. Hins
vegar eru tenglar við önnur
gagnasöfn og skrár, s.s. Gegni,
samskrá íslenskra bókasafna, og
Tímaritaskrána A-Z sem veitir að-
gang að um 13 þúsund rafrænum
tímaritum. Þar sem tímaritaskráin
ræður ekki við íslenska bókstafi
hýsir hún eingöngu tengla við er-
lend tímarit. Vonir standa til að úr
því verði bætt á yfirstandandi ári.
Tengla við helstu rafræn íslensk
tímarit er því að finna á sérstök-
um lista á vef safnsins.
Einföld og aðgengileg samskipti
Undir fyrirsögninni Gagnasöfn er
heildaryfirlit gagnasafna í stafrófs-
röð með stuttri lýsingu á innihaldi
þeirra og upplýsingum um hvort
aðgangur að þeim sé öllum opinn
eða takmarkaður við háskólanet-
ið. Gagnasöfnin eru einnig flokk-
uð eftir fræðigreinum. Flest þeirra
eru svonefnd tilvísanasöfn sem
vísa í tímaritsgreinar, bækur, ráð-
stefnurit og fleira en oft eru þar
einnig tenglar við heildartexta
greinanna sem opnast því aðeins
að safnið hafi aðgang að þeim.
Sum gagnasöfnin, eins og Web of
Science og ProQuest, eru þverfag-
leg en önnur eru á tilteknu sér-
sviði s.s. PsycInfo í sálfræði eða
Compendex og IEEExplore í verk-
fræði og skyldum greinum.
Á vef safnsins er leitast við að
leiða notendur að þeim hjálpar-
gögnum við heimildaleit sem
henta hverju sinni. Þar eru leið-
beiningar um leitartækni í mis-
munandi gagnasöfnum og við
heimildaleit almennt. Fræðigreinin
þín gefur yfirlit yfir helstu hjálpar-
tæki og tól mismunandi fræði-
greina og er þá tekið mið af
helstu námsbrautum við Háskóla
Íslands.
Verið velkomin á vefinn,
www.landsbokasafn.is, og kynnið
ykkur það sem hann hefur upp á
að bjóða. Atriðisorðaskráin og
orðaleit í leitarglugganum hjálpar
ykkur að finna efni á vef safnsins.
Einnig er hægt að senda upplýs-
ingaþjónustunni fyrirspurn með
því að smella á Vantar þig aðstoð?
Vefur Landsbókasafns og aðgangur að rafrænum gögnum
– eftir Halldóru Þorsteinsdóttur, forstöðumann upplýsingadeildar Landsbókasafns Íslands-Háskólabókasafns