UTBlaðið - 20.01.2006, Side 42

42 | UTBLAÐIÐ
Í stefnu ríkisstjórnarinnar um upp-
lýsingasamfélagið, Auðlindir í
allra þágu, kemur skýrt fram að
mikilvægt sé að nýta upplýsinga-
tækni til að ná til allra samfélags-
hópa um allt land.
Fjölmenningarsetrið er í sam-
starfi við sveitarfélög á norðan-
verðum Vestfjörðum og allar
helstu stofnanir, fyrirtæki og fé-
lagasamtök á svæðinu við að þróa
leiðir til að veita innflytjendum
heildstæðar upplýsingar um stöðu
sína í samfélaginu og þá þjónustu
sem er í boði. Verkefnið hefur
verið styrkt af ráðuneytum dóms-,
félags-, heilbrigðis- og mennta-
mála.
Það er afar mikilvægt að fólk
viti hvaða þjónusta býðst í hverju
sveitarfélagi og hvar þjónustu sé
að finna ef hún ekki er til staðar.
Starfsfólk í opinberri þjónustu á
oft í vandræðum með að veita
innflytjendum sömu þjónustu og
öðrum landsmönnum, meðal ann-
ars vegna tungumálaörðugleika.
Megintilgangurinn er að þróa
þjónustuvef sem gerir einstakling-
um og fjölskyldum, er flytjast er-
lendis frá, kleift að afla sér upp-
lýsinga, helst fyrir komuna til
landsins.
Vinnan er hafin og má nefna
sem dæmi að sýslumannsembætt-
ið á Ísafirði hefur útbúið orðalista
á þremur tungumálum sem teng-
ist þjónustu og hlutverki embætt-
isins. Annað dæmi er að nú er
hægt að panta tíma á Vefnum hjá
lækni á Heilbrigðisstofnun Ísa-
fjarðarbæjar, bæði á íslensku og
pólsku.
Til að auðvelda samskiptin
birtast upplýsingar á Vefnum
alltaf á tveimur tungumálum, þ.e.
íslensku og t.d. pólsku eða taí-
lensku. Með þessu móti verður
samhliða til hagnýtt námsefni ís-
lenskunáms. Þessi nálgun er hvati
til að læra tungumálið og eykur
möguleika fólks til að bjarga sér
sem mest sjálft. Til að sjálfsbjörgin
verði möguleg þarf fólk að hafa
aðgang að upplýsingum um ís-
lenskt samfélag, gerð þess og
uppbyggingu, réttindi sín og
skyldur. Þýðing húsaleigusamn-
ingsins á tvö tungumál er dæmi
um samstarf sem hefur gefið góða
raun og tryggir sameiginlegan
skilning á réttindum og skyldum.
Fjarðabyggð, Grundarfjarðarbær,
Ísafjarðarbær og Fjölmenningar-
setrið stóðu í sameiningu að því
að gera húsaleigusamninginn að-
gengilegan pólskumælandi fólki.
Viðmót vefsins er í þróun en
ætlunin er m.a.að kalla öll sveitar-
félög landsins til samstarfs um að
móta það enn frekar. Með verk-
efninu skapast möguleikar til að
þróa upplýsingatækni og í fram-
tíðinni er gert ráð fyrir að fólk
geti sett inn ákveðnar upplýsing-
ar, svo sem aldur, búsetu, fjöl-
skyldugerð, tekjur, þjóðerni,
tungumál og kallað fram upplýs-
ingar og fróðleik út frá eigin hög-
um og aðstæðum. Í framhaldi ætti
að verða hægt að prenta út bæk-
ling, sniðinn að þörfum hvers og
eins, sem veitir allar mikilvægustu
upplýsingarnar um réttindi og
skyldur og aðgengi að þjónustu.
Fjölmenningarsetrið og fjölskyldu-
vefur félagsmálaráðuneytisins
hafa lagt drög að samstarfi til að
nýta sem best þá þekkingu og
þann upplýsingagrunn sem nú
þegar er til staðar. Upplýsingarnar
verða nýttar til að þróa nýja, þjón-
ustuveitu ríkis- og sveitarfélaga
fyrir almenning.
Ísland hefur sérstöðu miðað
við nágrannalöndin. Hátt hlutfall
innflytjenda er búsett í dreifbýli
og þörfin á því að þróa leiðir til
þess að virkja þessa nýju þegna
til þátttöku er bæði brýn og mikil-
væg fyrir samfélagið í heild. Með
verkefninu um miðlun upplýsinga
í fjölmenningarsamfélagi er verið
að nýta þau tækifæri sem felast í
upplýsingatækninni til að stuðla
að jafnrétti og efla lýðræði.

Frá Sonkran; nýárshátíð Taílendinga á Vestfjörðum.
Miðlun upplýsinga í fjölmenningarsamfélagi
– eftir Elsu Arnardóttur, framkvæmdastjóra Fjölmenningarseturs, verkefnis á vegum félagsmálaráðuneytis
Notkun tölvu og Internets er afar
útbreidd hér á landi. Þannig sýna
mælingar Hagstofu Íslands að
nærri níu af tíu heimilum hér á
landi hafa tölvu og 84% heimila
eru tengd Interneti, þar af eru
þrjú af hverjum fjórum með hrað-
virka tengingu. Nærri níu af hverj-
um tíu Íslendingum á aldrinum
16-74 ára nota tölvu og Internet
og er notkunin hvergi svo algeng
í öðrum löndum Evrópu. En
standa allir jöfnum fæti í upplýs-
ingasamfélaginu? Hugtakið staf-
ræn aðgreining (Digital Divide)
tekur til þeirrar misskiptingar sem
myndast milli hópa í samfélaginu
eftir aðgengi þeirra að upplýs-
ingatækni og þar með því ógrynni
upplýsinga og tækifæra sem Inter-
netið býr yfir. Ástæður þess að
fólk hefur ekki aðgang að upplýs-
ingatækni geta meðal annars ver-
ið búseta, kostnaður við tæki og
tengingu sem og vankunnátta til
að nota tæknina1.
Niðurstöður könnunar Hagstof-
unnar í mars 2005 sýna að lítill
munur er á aðgengi heimila að
Interneti eftir búsetu hér á landi.
Mun meiri munur er hins vegar ef
heimilum er skipt eftir tekjum. Þá
er ríflega helmingur tekjulægstu
heimilanna með Internettengingu
á móti 97% heimila sem hæstar
höfðu tekjurnar.
Í þessari sömu könnun kom í
ljós að á helmingi þeirra heimila
hér á landi, sem ekki eru
nettengd, telst Internetið vera
óæskilegt. Á fimmtungi heimila,
sem ekki hafa Internettengingu,
telst Internetið vera of flókið og á
einu af hverjum tíu heimilum,
sem ekki hafa Internettengingu,
er kostnaður við tengingu eða
tækjabúnað talinn vera of hár.
Ástæða þess að íslensk heimili
eru ekki nettengd virðist því helst
vera sú að fólk vill ekki Internet
inn á heimilið. Niðurstöður úr
könnunum fjórtán Evrópulanda
árið 2004 sýndu hins vegar að í
þeim löndum setti fólk helst fyrir
sig tækja- og tengikostnað og
hversu flókinn miðillinn væri2.
Kyn, aldur og menntun
afgerandi þættir
Rannsóknir hafa sýnt að kyn, ald-
ur og menntun eru nokkuð afger-
andi þættir þegar einstaklingar
eru spurðir um notkun þeirra á
upplýsingatækni og Interneti1. Að
meðaltali var Internetnotkun
nokkuð algengari meðal karla
(55%) en kvenna (47%) í aðildar-
löndum Evrópusambandsins árið
20053. Þessi kynbundni munur er
hins vegar ekki til staðar hér á
landi en árið 2005 notuðu 87% ís-
lenskra karla og 85% íslenskra
kvenna Internet.
Það er líkt með Íslendingum
og öðrum Evrópubúum að notk-
un Internets er algengust meðal
yngra fólks. Þannig notuðu meira
en níu af hverjum tíu Íslendingum
yngri en 55 ára Internet árið 2005.
Internetnotendum á aldrinum 55-
74 ára fer þó ört fjölgandi. Árið
2003 notuðu 46% Íslendinga á
þessum aldri Internet en tveimur
árum síðar var hlutfallið komið í
59% sem er það hæsta í Evrópu
meðal einstaklinga á þessum
aldri.
Það vekur einnig athygli
hversu almenn Internetnotkun er
meðal Íslendinga sem hafa að
baki stystu skólagönguna. Reynd-
ar er Internetnotkun algengust á
meðal háskólamenntaðra eða 97%
og á meðal einstaklinga með
stúdentspróf eða iðnnám að baki
er hún 87%. En í reynd er það
svo að hvergi í Evrópu er notkun
Internets jafn útbreidd meðal ein-
staklinga með stystu skólagöng-
una eins og hér á landi, en árið
2005 notuðu 79% Íslendinga í
þessum hópi Internet á meðan
hlutfallið var 29% að meðaltali í
aðildarlöndum Evrópusambands-
ins.
Minni munur vegna aldurs og
menntunar en í ESB
Í ritinu Statistics in focus 38/2005,
sem gefið er út af Eurostat, er at-
hygli vakin á því að þrátt fyrir
fjölgun netnotenda í Evrópu á síð-
astliðnum árum hafi þeir hópar
sem sterkastir voru fyrir styrkt enn
frekar stöðu sína og því sé enn
töluverður munur milli einstak-
linga eftir aldri og menntun. Hvað
Íslendinga varðar er notkunin
hins vegar orðin það algeng með-
al yngra fólks og fólks, með
lengstu skólagönguna, að fjölgun
nýrra netnotenda mælist nær ein-
göngu í þeim hópum sem veik-
astir voru fyrir.
Notkun Internets hér á landi
var ríflega tvisvar sinnum algeng-
ari meðal einstaklinga í yngsta
aldurshópnum heldur en þeim
elsta árið 2005 en í Evrópusam-
bandinu var tæplega sjö sinnum
algengara að einstaklingar í
yngsta aldurshópnum notuðu
Internet heldur en þeir sem elstir
voru. Það sama á við þegar Inter-
netnotkun er skoðuð með tilliti til
menntunar en árið 2005 munaði
18 prósentustigum á Internetnotk-
un háskólamenntaðra einstaklinga
og einstaklinga með stystu skóla-
gönguna hér á landi en í Evrópu-
sambandinu var munurinn 52
prósentustig (mynd 1). Stafræn
aðgreining meðal einstaklinga
með tilliti til aldurs og menntunar
er því minni hér á landi heldur en
í Evrópusambandinu.
Heimildir:
1. Compaine, Benjamin M. (ritstj.) (2001). The
Digital Divide. Facing a Crisis or Creating a Myth?
The MIT Press: Cambridge. 2. Demunter,
Christophe (2005). Statistics in focus 38/2005, útg.
af Eurostat 12. október 2005. 3. Gagnabanki
Eurostat: http://europa.eu.int/comm/eurostat, janú-
ar 2006. 4. Hagstofa Íslands: www.hagstofa.is.
Standa allir jöfnum fæti í
upplýsingasamfélaginu?
– eftir Guðfinnu Harðardóttur, sérfræðing á Hagstofu Íslands

Guðfinna Harðardóttir.