Húnavaka - 01.05.2001, Page 99

IIUNAVAKA
97
„ Undirrétting um kristindóms, sidferðis o. s. frv. ásigkomulag í Húnavalns-
sýsluprófastsdcemi 1820.
Jafnvel þó yfirgangandi ofsaleg úrfella veðurátt bannaði mér í haust er var,
að fylgja ásetningi minum þeim að vísitera vestur sýsluna kringum september
og októbermánaðamót og hugsa mér að komast yfir þá ótœku óvegi sem víða um
hana eru af rótlausum mýrum og lítt fœrum keldum, en innfallandi stórkaföld
hindruðu ungdóminn víðast að koma í eystra parti sýslunnar, þá ég vísiteraði
hann í október og nóvembermánuðum get ég þó af vissum afsþurnum og betri
þekkingu fullyrt, að ungdómsins uþþfrœðing er stunduð af flestum þrestum í
betra - og nokkrum í besta lagi.
Enginn loflegur kristindónis iðkunar siðvani mcetir forakti eða forsómun af
almenningi neinnar sveitar. Engin ríkjandi kristindóminn vanvirðandi óregla
eður óskikk fœr þá yfirhönd að uþpá séu klagandi nein staðar þó skikk fólks og
afturhald frá lasta sjálfrœði séu að vonum misjafnt.
YJir höfuð má siðferðið kallast í betra lagi og von gefst nú að óreglur þœr sem
inn höjðu smeygt sér áður í einhveijum greinum, lagfærist nokkuð fyrir óhlífnari
ogjafnari brúkun laganna frá þeirri verðslegu siðu.
Auðkúlu þann 10. febrúar 1821.
Jón Jónsson
sign. “
Þannig segist prófasti frá. Ummælin eru ekki svo slæm. Prestarnir
leggja sig fram í uppfræðingunni. Almenningur er ekki mótsnúinn
kirkju og kristindómi. Mismun þykist hann samt kenna í því livað skikk
fólks og afturhald frá lasta sjálfræði viðkemur. Hugsanlega hefir honum
þótt of mörg óekta börn fæðast og munnsöfnuður misjafn í réttum eða í
annan tíma er menn höfðu mynnst við Bakkus.
Augljóst er að honum þykja reiðgötur misgreiðar. Umsögnin um
ótæka óvegi, rótlausar mýrar og lítt færar keldur gefur til kynna, að hann
hafi hleypt hesti sínum á ístigasamri reiðleið á kaf í keldu og hrokkið af
baki í umbrotum reiðskjótans og hugsanlega komið ataður mýrarrauða
eða moldarbleytu í hlað á næsta viðkomustað. Það gat hent á löngu lið-
inni öld.
Viss fróðleikur um fyrri tíma lífskjör blasir við í bréfi prófasts. Veðrið
hefir sín áhrif. „Ofsaleg úrfella veðurátt“ bregður fæti fyrir efndir á ásetn-
ingi. „Stórkaföld" gera ungmenni veðurföst. En svolítill munur er á mati
hans á veðri og því sem Björn skrifar í Brandstaðaannál. Þar segir frá
rekjum og þerri á víxl í september fram að fýrsta smáhreti í byrjun októ-
ber. Haust er síðan stillt og gott. Snjó gerði um tíma 17. nóvember. Eftir
það eru blíður til nýárs. Líklega hefir prófastur riðið að heiman vestur á