Húnavaka - 01.05.2001, Page 143

SIGURÐUR H. ÞORSTEINSSON, Blönduósi:
Heyskapur
I búskap fyrri alda og langt fram á þessa öld var það einkum þrennt sem
þurfti að huga að á haustin: Mat handa fólkinu, eldivið til að sjóða mat-
inn við og halda yl í húsakynnum og síðast en ekki síst, hey handa þeim
skepnum sem settar yrðu á vetur.
Langt fram á tuttugustu öldina var ekki um annað að ræða en hand-
verkfæri til heyöflunar. Upp úr aldamótunum 1900 fóru þó að berast til
landsins einstaka jarðyrkjuverkfæri eins og plógar og herfi sem dregin
voru af hestum. Fram undir árið 1940 var enn rist ofanaf, flagið sléttað,
jafnvel með handverkfærum og þakið aftur.
A fimmta áratugnum komu fyrstu heimilisdráttarvélarnar til landsins
og fjölgaði þeim ört eftir 1950. Arið 1960 hefur vafalítið verið komin
dráttarvél á flesta bæi. Nú 40 árum síðar eru 3-4 dráttarvélar á flestum
bæjum og jafnvel 5 eða fleiri og þær engin smásmfði sumar.
Vélvæðingin er orðin það mikil við heyskap að á sumum bæjum er
varla fæd sdgið í flekk né snert á heyi. Þeir hæir munu vera til þar sem
ekki fyrirfinnst hrífa hvað þá orf og Ijár. Er nú svo komið að tugir hektara
túns eru heyjaðir á nokkrum dögum af þremur mönnum eða svo. Arið
1938 þurfti að hafa meira fyrir heyöflun, \4ðast allt unnið með handverk-
færum, þó voru á stöku bæ komnar heyvinnuvélar dregnar af hestum.
Hér á eftir ætla ég að lýsa heyskap Þorsteins Sigurðssonar bónda í
Enni sumarið 1938, í stórum dráttum. Þorsteinn var búinn að rækta og
slétta nokkuð stórt tún enda mikill áhugamaður um ræktun og að geta
nýtt hesta sem mest við heyskapinn. Þá var hann búinn að kaupa sláttu-
vél, rakstrarvél og rifjingarvél sem allar voru dregnar af hestum. Þetta
sumar hafði hann að minnsta kosti tvo kaupamenn, þá Jón Sigurðsson
bróður sinn og Eyþór Guðmundsson á Blönduósi. Þeir voru báðir harð-
duglegir. Kaupakonur hafa sennilega verið tvær og auk þess einn eða
tveir unglingar um eða yfír fermingu.
Nokkrum árum áður hafði Blönduóshreppur náð með eignarnámi
öllu Ennislandi frá brekkubrúnum, niður að Blöndu og út með sjó út
fyrir bryggju. Þar tapaðist mikið graslendi og meðal annars tvö tún sem
Þorsteinn hafði ræktað. Eitthvað hafði verið heyjað í brekkunum sem
lentu í eignarnáminu en að öðru leyti var mjög lítið um slægjur í úthaga.
Auk þess minnkaði beitiland mjög verulega við eignarnámið.