Húnavaka - 01.05.2001, Qupperneq 155

H Ú N A V A K A
153
Sumir sláttumenn hólmuðu sig af sem kallað var. Háðulegt þótti að
geta ekki lokið við hólmann að kvöldi og voru þeir kallaðir hólmaskítir
sem ekki tókst það. Um þann sláttumann sem ekki hafði undan rakstrar-
konu var sagt að hún rakaði hann upp að rassi, væri að skeina um rassinn
eða gelda hann.
Þrælasláttur tíðkaðist sums staðar en erfítt er að finna nokkuð um
hann í gömlum heimildum. Hann fór þannig franr að nokkrir sláttu-
menn röðuðu sér á sömu spilduna, sló hver á eftir öðrum og var sá léleg-
asti hafður fremstur. Hann varð því að herða sig til þess að ekki væri
slegið í hæla hans og til þess hefur leikurinn verið gerður. Besti sláttu-
maðurinn var ætíð aftastur.
Til voru ljáir með grind, svokallaðri rakstrarkonu, sópaði hún úr ljáför-
unum í múginn. Þannig útbúnir ljáir voru )Tirleitt 12 gata og notaðir á
mjög blautu landi og for. Múgarnir voru síðan bornir eða þeim ýtt upp á
þurrt land.
Eylandsljáirnir voru bestir allra ljáa, bæði léttir og bitu vel. A stríðsár-
unum var ekki hægt að fá þá svo að inn voru fluttir amerískir ljáir sem
voru þungir og bitu illa.
Arni Björnsson þjóðháttafræðingur telur að lítið sé að finna í fornsög-
um um sláttumenn, aðeins það að menn stóðu við slátt. Til eru bændur
enn í dag sem slá með orfi og ljá en í litlum mæli miðað við það sem
áður gerðist. Sumir sláttumenn stungu niður orfi er farið var í mat og
kaffi. Það var afleitur siður ef skepnur komust að. Sjálfsagt þótti að brýna
ef orfið með ljánum var skilið eftir til þess að skrattinn skiti ekki á eggina.
Heimildir: Stuðst er við bókina Gersemar og þarfaþing eftir Þórð Tómasson safn-
vörð í Skógum undir E)jafjöllum. Einnig frásagnir gamalla sláttumanna og mína eig-
in reynslu í hálfa öld.
HULDUFÓLK RAGMANAÐ
Það er frá þ\í sagt um Guðrúnu Runólfsdóttur konu administrators B. Olsens á Þing-
eyrum að hún eitt sinn í ungdæmi sínu var með fleirum börnum að leika sér nálægt
klöpp einni og var þar hellir inn. Orð var á að huldufólk væri í hellinum og var hálf-
geigur í hinum börnunum. Láði Guðrún þeim það fremur og sagðist skyldi sýna
þeim hvað hrædd hún væri við huldufólkið. Hljóp hún þá inn í hellinn og kallar
snjallt: „Ef þið eruð nú hérna tíl, huldufólk, þá ragmana ég ykkur að þið lofið mér nú
að sjá ykkur.“ En í sama bili opnast bergið inn og kemur fram í hellinn ljómandi fal-
legur unglingsmaður, hér um bil sextán vetra gamall. Varð þá Guðrún fremur skelk-
uð og segir: „Eg bið ykkur forláts, ég skal aldrei gera þetta oftar en í guðs nafni látiði
mig ekki gjalda.“
ÞjóðsögiirJóns Arnasonar.