Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.2009, Qupperneq 14

Svarthöfði hefur áttað sig á því betur og betur eftir íslenska efnahagshrunið í haust hversu margir af helstu lykilmönn-
unum í því minna að mörgu leyti á
einn helsta skúrk bókmenntasögu
síðustu áratuga: Patrick Bateman úr
skáldsögunni American Psycho eftir
Bret Easton Ellis, sem gefin var út
árið 1990.
Bateman þessi er veruleika-firrtur starfsmaður í fjárfest-ingabanka í New York sem hugsar eingöngu um sjálfan
sig og eigið útlit. Hann virðist ekki
vita hvað hann á að gera í vinnunni
en fær samt tugi milljóna króna í laun
á ári. Bateman hefur mestan áhuga
á rándýrum jakkafötum, flottum
nafnspjöldum og veitingahúsum,
loftkenndri popptónlist og öfgafullri
líkamsrækt, og notar hann þessa efn-
islegu hluti til að fylla upp í galtómt líf
sitt sem er rúið öllum persónulegum
tengslum við aðrar manneskjur.
En undir þessu spegilslétta yf-irborði „velgengni“ lúrir bil-uð sál og er Bateman við það að glata þeirri grímu þegar
hann er kynntur til leiks í bókinni og
hans raunverulega geðsjúka eðli að
brjótast fram. Fram að þessu gæti
Bateman virst vera hetja í
einhverra aug-
um - ameríski
draumurinn
sjálfur holdi
klæddur.
En að mati
Svarthöfða
hljóta allir
sem lesa
bókina að verða sammála um það að
hann er í rauninni hinn versti skúrk-
ur. Hann nauðgar konum og drepur
þær á skelfilegan hátt og tekur sér það
alræðisvald, líkt og hann væri Guð,
að skera úr um hvaða líf séu þess
verð að vera til; öðrum eyðir hann
líkt og hann væri að losa heiminn við
meindýr eða pest: hann skýtur róna
eftir að hafa sagt honum að hann sé
ógeðsleg mannvera.
Bateman er það sem kallast: sósíópati eða bara pati á íslensku. Hæfileikar hans á mannlega sviðinu eru nán-
ast engir og hann hefur enga siðferð-
isvitund: allt snýst um ég, um mig,
frá mér til mín. Annað fólk hefur ekki
tilgang nema það þjóni tilgangi Bate-
mans og hann drepur suma félaga
sína og kunningja úr bankageiranum
sem honum stendur ógn af og Bate-
man telur varpa skugga á sig.
Bateman er sennilega einhver versti persónuleiki í bók-menntasögunni sem Svart-höfði man eftir og þegar sagt
er að íslensku útrásarkóngarnir líkist
honum er eingöngu átt við að grunn-
hugsunin, það sem drífur þá áfram,
og ýmis mikilvæg karaktereinkenni
séu svipuð. Segja má að Svarthöfði
líti á Bateman sem öfgafulla og
geðsjúka útgáfa af útrásarvíkingi.
Ástæðan er sú að ekki er vitað til
þess að einhver útrásarvíking-
urinn hafi gerst sekur um glæpi
svipaða þeim sem Bateman framdi,
þó nýjustu fregnir sýni fram á að
einn þeirra hafi að minnsta kosti
verið kærður fyrir slíkt. Útrásarvík-
ingarnir kunna þó að hafa marga
aðra glæpi á samviskunni, glæpi sem
kenndir eru við hvíta flibba hér
á landi, en sem eru í raun
miklu alvarlegri en
margir aðrir
glæpir sem
samfélagið
fordæmir
harðar.
Ef teknar eru nokkrar af þeim grunnhugmyndum - græðgi, steigurlæti, mikilmennska, egóismi, frekja, ósvífni,
mannfyrirlitning - sem einkenna þá
mynd sem dregin hefur verið upp af
útrásarvíkingunum fyrir Svarthöfða
frá hruninu eiga þær allar einnig við
um Bateman. Allt eru þetta einkenni
sem einu nafni má kenna við siðleysi.
Og það versta við þetta allt saman, að mati Svart-höfða, er að þessir íslensku Batemanar fengu íslenskt
samfélag nánast að gjöf á silfurfati frá
íslenskum stjórnvöldum, fyrst í gegn-
um einkavæðingu bankanna og svo
með eftirlitsleysi hins opinbera með
fjármálamarkaðnum hér á landi sem
með réttu mætta kenna við stjórn-
leysi, eða villta norðrið. Í kjölfarið,
eftir að hafa fengið þessa lykla að
íslensku samfélagi upp í hendurnar
með svo lítilli fyrirhöfn, brugðust sið-
leysingjarnir traustinu og nauðguðu
íslensku samfélagi og þjóðinni um
leið. Fyrst um sinn voru þeir hetjur
í augum fólksins fyrir vikið, því það
vissi bara ekki betur, en þegar raun-
verulegar afleiðingar gjörða þeirra
komu fram í dagsljósið snerist hetju-
skapur þeirra upp í
andhverfu sína:
Íslenski draum-
urinn varð að
martröð, líkt og
gilti um þann
bandaríska í til-
felli Batemans.
Bateman-væðing Íslands
Spurningin
„Hann tjáir sig bara
eins og honum finnst
rétt og skylt. Allir eiga
rétt á að tjá sig um
hluti. Davíð má tjá sig
eins og honum lystir
mín vegna. Ég ætla
ekki að ergja mig á
því,“ segir Steingrím-
ur J. Sigfússon
fjármálaráðherra um
það hvort Davíð Oddsson eigi að hætta
að tjá sig við fjölmiðla.
Á davÍð að hætta
að tjÁ sig?
Sandkorn
n Hrun fjármálalífsins hefur
valdið kreppu hjá íþróttafélög-
um. Auðmenn voru duglegir að
styrkja sín lið en sá tími er að
baki. KR naut þess virkilega að
eiga Björgólf
Guðmunds-
son að með sína
ótæmandi sjóði,
að talið var. En
nú er öldin önn-
ur og á leik Vals
og KR um helg-
ina nýttu illa
þenkjandi stuðningsmenn Vals
sér fall bakhjarlsins og sungu:
„Björgólfur er blankur.“ Þetta
fór eðlilega illa í KR-inga.
n Skuldir Björgólfs Guð-
mundssonar og Björgólfs
Thors hafa verið mikið til um-
ræðu eftir að þeir fóru náð-
arsamlegast fram á það að
almenningur tæki á sig þrjá
milljarða króna af láni sem þeir
fengu í Búnaðarbankanum til
að kaupa Landsbankann á sín-
um tíma. Nokkuð ljóst virðist að
Björgólfur eldri sé að sigla inn
í stærsta gjaldþrot einstaklings
í sögu lýðveldisins. Óljóst er
með stöðu sonarins. Vísbend-
ingu um blankheit hans er þó
að finna í því að Fríkirkjuvegur
11 er veðsettur upp undir rjáfur.
Það er vefurinn Hvítbók sem
segir frá því að á húsinu hvíli
250 milljónir króna.
n Ásmundur Daðason styrkti
sig mjög í sessi í róttækasta
hluta VG þegar hann í síðustu
viku fór í fússi af þingi og í hey-
skap heima í Dölum. Ásmund-
ur lýsti því að traðkað hefði
verið á þeirri sannfæringu hans
að Ísland ætti ekkert erindi Í
ESB. Þannig hefði verið lögð á
hann sú byrði að bera ábyrgð á
því að stjórnin myndi springa
ef frumvarp um að-
ildarumsókn yrði
felld. Steingrímur
J. Sigfússon for-
maður mun ekki
vera kátur með
brölt bóndans
en Dalamenn
eru hæst-
ánægðir með
þennan nýja
héraðshöfð-
ingja.
n Jónas Kristjánsson er nú
mest lesni bloggari landsins
samkvæmt blogggáttinni. Eg-
ill Helgason er í öðru sæti og
hefur tapað konungsríkinu til
Jónasar. Ritstjórinn gamli er
þekktur fyrir að vera grimmur
og óvæginn í skrifum sínum.
Hann hljóp þó á sig á dögun-
um þegar hann taldi að Össur
Skarphéðinsson utanríkisráð-
herra hefði borið það á Bjarna
Harðarson að hafa viljað koma
Valhöll fyrir kattarnef og fagna
því brunanum. Það var Bjarni
sem bar gleðilæt-
in á Össur. Jónas
bað sinn gamla
meðritstjóra Öss-
ur afsökun-
ar á því að
hafa snúið
árásinni á
haus.
LyngháLs 5, 110 Reykjavík
Útgáfufélag: Útgáfufélagið Birtíngur ehf.
Stjórnarformaður: hreinn Loftsson
framkvæmdaStjóri: elín Ragnarsdóttir
ritStjórar:
jón Trausti Reynisson, jontrausti@dv.is
og Reynir Traustason, rt@dv.is
fréttaStjórar:
Brynjólfur Þór guðmundsson, brynjolfur@dv.is
og Þórarinn Þórarinsson, toti@dv.is
auglýSingaStjóri:
ásmundur helgason, asi@birtingur.is
dv á netinu: dv.is
aðalnÚmer: 512 7000, ritStjórn: 512 7010,
áSkriftarSími: 512 7080, auglýSingar: 512 7050.
SmáauglýSingar: 515 5550.
umbrot: dv. Prentvinnsla: Landsprent. dreifing: árvakur.
dv áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
„Á mannamáli þýðir það
að þetta er eitt af skilyrð-
unum sem sett eru.“
Illugi Gunnarsson á þingi í gær
um þau ummæli Jóhönnu
Sigurðardóttur að engar hótanir
hefðu verið frá hendi AGS heldur
hefðu þeir sagt það betra ef
málið yrði leyst. - DV.is
„Það er mjög
líklegt.“
Haraldur Briem
sóttvarnalæknir um að líklegt
sé að um helmingur íslensku
þjóðarinnar muni smitast af
svínaflensunni í vetur. - Stöð 2
„Þær standa líka í vegi
fyrir framgangi kvenna.“
Þórunn Sveinbjarnardóttir um að
æviráðningar hjá ríkisstofnunum standi í vegi fyrir
nauðsynlegri endurnýjun og jafnvægi milli
kynjanna í stjórnunarstöðum. - RÚV
„Við erum semsagt að fara
að ganga til aðildarvið-
ræðna án þess að vilja
ganga í ESB. Hvaða rugl er
það?“
Birgitta Jónsdóttir,
alþingiskona Borgarahreyf-
ingarinnar, um að það sé bull
að fara í aðildarviðræður við
ESB nema með því hugarfari
að ganga í sambandið. Þess
vegna styðji hún tillögu Sjálfstæðis-
flokks um tvöfalda þjóðaratkvæðagreiðslu. - visir.is
„Að hafa þjóðaratkvæða-
greiðslu um það hvort fólk
eigi að hafa þjóðarat-
kvæðagreiðslu um
aðildarsamning.“
Helgi Hjörvar um tillögu Sjálfstæðisflokks um
tvöfalda þjóðaratkvæðagreiðlsu vegna ESB. Hann
segir hana vera klækjabrögð. - mbl.is
Böðlar bankanna
Leiðari
Fjöldi dæma hefur dúkk-að upp undanfarið um að ríkisbankarnir standi í stórfelldum niðurfelling-
um skulda. Jafnvel eru dæmi um
að Landsbankinn og Íslandsbanki
hjálpi fyrirtækjum að skipta um
kennitölur. DV sagði frá því að þeir
aðilar sem stóðu að því alræmda
félagi Stími, sem þessa dagana er
til rannsóknar, séu nú í óðaönn
að hrista af sér skuldir með því
að færa eignir á nýjar kennitölur.
Þannig skilja þeir skuldirnar eftir
á gamalli kennitölu en halda eign-
um sínum. Jakob Valgeir Flosason,
helsti ábyrgðarmaður Stíms, stað-
festi þetta við DV. „Já, já, við feng-
um bara samþykki frá bönkunum til að færa
þetta yfir á aðra kennitölu. Þeir voru bara
með í þessu,“ sagði Jakob sem þarf þá ekki
lengur að súpa seyðið af viðskiptum með
Stím. Kennitöluhopp þótti fram að hruni vera
einkenni um siðblindu. Síðan hafa ríkið og
ríkisbankarnir gengið fram í því að láta slíkt
gerast. Steypustöð var undir stjórn Íslands-
banka hreinsuð af skuldum og síðan látin
út á samkeppnismarkað. Einokunarkeðjan
Penninn var látin fara í kennitöluhopp á veg-
um ríkisins og síðan í samkeppni aftur. Út-
gáfufélag Morgunblaðsins fékk niðurfellingu
á óreiðuskuldum sem voru upp á
langt á fjórða milljarð króna og hélt
áfram að keppa á markaði. Vátrygg-
ingafélagið Sjóvá skipti um kenni-
tölu og fékk yfir 10 milljarða króna
af almannafé. Svo er haldið áfram
samkeppninni. Kaupþing ígrundar
nú að fella niður milljarða af skuld-
um feðganna sem bera ábyrgð á
Icesave. Áður hafði sá volaði banki
gefið ágjörnum starfsmönnum sín-
um eftir kúlulán upp á tugi millj-
arða. Eins og framvindan snýr að
venjulegu fólki eru böðlar bank-
anna í óðaönn að steypa venjulegu
fólki í þrot. Lítil og meðalstór fyrir-
tæki með lágmarksskuldsetningu
eru úti í kuldanum. Á sama tíma
eru felldir niður milljarðar á milljarða ofan
af gælufyrirtækjum sem komin voru í botn-
laust skuldafen. Spillingin í íslensku bönkun-
um er rótgróin og hlýtur að vekja viðbjóð hjá
öllum þeim sem vilja að gott siðferði nái fót-
festu á Íslandi.
ReyniR tRaustason RitstjóRi skRifaR. Spillingin í íslensku bönkunum er rótgróin.
bókStafLega
14 þriðJudagur 14. júlí 2009 umræða