Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.2009, Blaðsíða 12

12 föstudagur 21. ágúst 2009 fréttir
„Finnska bankakreppan á ýmislegt
sameiginlegt með þeirri íslensku en
margt er líka ólíkt,“ segir Kaarlo Jänn-
äri, fyrrverandi forstjóri Fjármálaeft-
irlits Finnlands. Jännäri gerði skýrslu
fyrir forsætisráðuneytið um reglur
og eftirlit með bankastarfsemi. Var
skýrslan hluti af samkomulagi Ís-
lands og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
Hann var forstjóri Fjármálaeftirlits
Finnlands í ellefu ár frá árinu 1996
til 2007.
Icesave óhagganlegt
Hann telur ólíklegt að Bretar og Hol-
lendingar muni samþykkja breyting-
ar á fyrirvörum sem Alþingi ætlar að
gera við Icesave. „Þið hafið þegar gert
samning. Sá samningur var að mínu
mati ekki svo slæmur. Ég get skilið að
fólk á Íslandi sé gríðarlega reitt. Því
finnst ekki sanngjarnt að taka á sig
skuldbindingar sem einkabanki tók
á sig erlendis,“ segir hann. Hins veg-
ar ef Ísland ætli að njóta virðingar er-
lendis verði það að ganga frá þessum
skuldbindingum. „Það verður mjög
erfitt fyrir Breta og Hollendinga að
samþykkja breytingar sem Alþingi
vill gera á Icesave,“ segir Jännäri.
Eiga að hjálpa Íslendingum
Aðspurður hvort Norðurlöndin og
Evrópusambandið ættu að aðstoða
Ísland meira segir hann að Norð-
urlöndin séu allavegana nú þegar
að hjálpa Íslandi heilmikið. „Fólk í
Finnlandi spyr: Af hverju ættum við
að borga svona mikið til Íslands?
Þetta er jú töluvert há upphæð sem
hver Finni mun lána Íslandi í gjald-
eyrislán. Ég hef sagt fólki að auð-
vitað verði Finnar að hjálpa Íslend-
ingum. Þið mynduð gera það sama
fyrir Finnland,“ segir Jännäri.
Fengu slæma viðskiptavini
Jännäri segir að það sem sé ólíkt sé
að íslenski fjármálageirinn var risa-
vaxinn á erlendri grundu en það
hafi ekki átt við um Finnland. „Regl-
ur á fjármálamarkaði voru rýmkað-
ar og bankarnir hófu mikla sókn
ekki bara innanlands heldur líka á
erlendri grundu. Það sem finnsku
bankarnir áttu sameiginlegt með
þeim íslensku var að þeir fengu
þá viðskiptavini erlendis sem þar-
lendir bankar höfðu hunsað,“ segir
hann.
Í Finnlandi hófust björgunar-
aðgerðir stjórnvalda um haustið
1991 þegar ríkið aðstoðaði Skop-
bank. Jännäri var gerður að stjórn-
arformanni og framkvæmdastjóra
Skopbank á meðan finnska fjár-
málakreppan reið yfir. Fasteignir
og eignarhlutir í fyrirtækjum voru
færð yfir í sérstaka sjóði. Stofnaður
var ábyrgðarsjóður ríkisins í apríl
1992 og í febrúar 1993 var sjóðurinn
endurskipulagður og þingið sam-
þykkti að stjórnvöld myndu ábyrgj-
ast greiðslur finnskra banka.
Ekki þjóðnýtt í Finnlandi
Að sögn Jännäri þurfti finnska rík-
ið ekki að fást við erlendar skuld-
ir bankanna líkt og gerst hefur á
Íslandi. „Það voru engir bankar
þjóðnýttir í Finnlandi. Bankarnir
sáu því sjálfir um að semja við sína
kröfuhafa. Hins vegar veittu stjórn-
völd bönkum fjármagn en það var
engin þjóðnýting,“ segir hann. Þeg-
ar Jännäri er spurður að því hvað
Íslendingar geti lært af Finnum
hlær hann. „Þið hefðuð getað lært
af okkur að láta bankana ekki fara
í svona brjálaða útrás,“ segir Jänn-
äri. Það sem Ísland er að gera í dag
sé þó nokkuð líkt því sem Finn-
ar gerðu. „Þið eruð að koma upp
eignaumsýslufélögum. Það gerð-
um við líka þangað sem slæmar
eignir voru settar. Slíkt fyrirtæki er
ennþá starfandi í Finnlandi þótt
umsvif þess séu í dag afar lítil.“
Ekkert traust
Jännäri telur að Ísland hafi ekki átt
neinn annan valkost en að leita til
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Finn-
land hafi sjálft verið nálægt því að
verða neytt til að leita aðstoðar Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins. „Það sem
gerðist var að erlendir lántakend-
ur treystu ekki Íslendingum lengur.
Efnhagsþrengingar Íslendinga eru af
allt annarri stærðargráðu en Finna.
Þingið í Finnlandi samþykkti að
ábyrgjast greiðslur finnskra banka.
Þótt íslenska ríkið hefði gefið slíkt út
hefði það ekki virkað,“ segir Jännäri.
as@dv.is
Áttum að læra af finnlandi
Kaarlo Jännäri, fyrrverandi
forstjóri Fjármálaeftirlits
Finnlands Segir að Íslendingar
hefði átt að læra af reynslu Finna.
Þegar íslenska bankahrunið er borið
saman við hrunið sem varð í Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi upp úr 1990
er ljóst að erfiðleikar Íslendingar
eru af allt annarri stærðargráðu en
hrun þeirra. Þetta var samdóma álit
þeirra þriggja aðila sem DV ræddi
við sem báru saman löndin þrjú við
þau áföll sem Ísland glímir við í dag.
Kaarlo Jännäri, fyrrverandi forstjóri
Fjármálaeftirlits Finnlands, segir að
það sem sé sammerkt með íslensku
bönkunum og þeim finnsku að báð-
ir hafi fengið „slæma viðskiptavini“
þegar þeir fóru í útrás. Útrás Finna
hafi þó verið af allt annarri stærðar-
gráðu en sú íslenska.
Sem dæmi um bóluna á Íslandi
hækkaði hlutabréfaverð nífalt á árun-
um 2001 til 2007, það var 44% meðal-
hækkun sex ár í röð. Fasteignaverð á
höfuðborgarsvæðinu hækkaði auk
þess um 150% á þeim árum.
Lítil opinber aðstoð
Til að setja þessa niðurstöðu álits-
gjafanna í samhengi er athyglisvert
að skoða fjárhagslegan kostnað sem
stjórnvöld þessara landa lögðu til.
Samkvæmt grein í peningamálum
Seðlabankans árið 2001 kemur fram
að fjárhagsaðstoð til banka í Noregi
hafi numið 2,6 prósentum af vergri
landsframleiðslu (VLF) þar í landi. Í
Svíþjóð nam aðstoðin 5,2 prósent af
VLF og í Finnlandi nam hún 10 pró-
sent af VLF. Vandræði þessara landa
stöfuðu líka miklu frekar af vand-
ræðum einstaklinga vegna húsnæð-
islána og einkaneyslu.
Á Íslandi stafar útlánatap hins
vegar miklu frekar af lánum til einka-
hlutafélaga til hlutabréfakaupa sem
höfðu haldlítil veð að baki fjárfesting-
um sínum. Jón Þór Sturluson, hag-
fræðingur og dósent við Háskólann í
Reykjavík, segir að skuldir einkageir-
ans og heimila í Svíþjóð hafi vaxið úr
85 prósenum af VLF árið 1985 í 135
prósent af VLF árið 1990. Til sam-
anburðar voru skuldir einkageira og
heimila á Íslandi orðnar 500 prósent
af VLF í september árið 2008
700 milljarða framlag
Stjórnvöld í Finnlandi, Noregi og Sví-
þjóð veittu því öll lán sem voru inn-
an við 10 prósent af VLF þeirra. Þetta
framlag á Íslandi mun á endanum
líklega ná yfir 50 prósentum af VLF
ef Icesave er undanskilið. Þá erum
við að tala um 270 milljarða króna til
Seðlabankans, 200 milljarða króna í
peningamarkaðssjóði og vel á annað
hundrað milljarða króna til að styrkja
eiginfjárhlutfall Landsbankans, Ís-
landsbanka og þá sparisjóði sem
óskað hafi eftir slíku framlagi. Verg
landsframleiðsla á Íslandi nam um
1.470 milljörðum króna árið 2008.
Norræna bankakreppan sem reið yfir Finna, Norðmenn og Svía upp úr 1990 á lítið sammerkt með þeirri ís-
lensku. Stærð íslensku fjármálakreppunnar er langtum meiri en þeirra. Kaarlo Jännäri, fyrrverandi forstjóri
Fjármálaeftirlits Finnlands, segir okkur þó eiga það sammerkt að bæði finnskir og íslenskir bankar fengu
„slæma viðskiptavini“ þegar þeir héldu erlendis í útrás sína. Norðmenn fóru best út úr sinni kreppu og kostaði
hún þá -0,9 prósent af vergri landsframleiðslu, það er að segja ríkið fékk meira til baka en það lagði til.
lærðum ekki af
reynslu þeirra
annas sIgmundsson
blaðamaður skrifar: as @dv.is
ÓsLÓ Norðmenn fóru best út úr norrænu
bankakreppunni sem reið yfir upp úr 1990.
Eftir á fékk norska ríkið meira til baka en það
hafði lagt í eiginfjárframlag til bankanna þar í
landi. Myndin er af Ósló, höfuðborg Noregs.