Dagblaðið Vísir - DV - 19.04.2010, Side 2

2 MÁNUDAGUR 19. apríl 2010 FRÉTTIR
Það er hreint með ólíkindum að fylgj-
ast með hamförunum á Suðurlandi
vegna eldgossins í Eyjafjallajökli.
Bændur og búalið búa við skelfileg-
ar aðstæður að reyna að smala og
bjarga búpeningi í svarta myrkri,
svo vart sér handa skil. Askan fell-
ur stöðugt líkt og staðið sé í úrhell-
isrigningu. Eftir örfáar mínútur úti
við er komið þétt öskulag á hár, axl-
ir og hendur. Búpeningurinn er allur
grár. Grasflatir gráar svo sumstaðar
sést hvergi í gras. Upplifunin er eins
og eftir ragnarök. Sumir voru að yfir-
gefa heimili sín, aðrir þéttu glugga og
hurðir með tuskum til að forðast að
askan bærist inn í hús. Svo hélt fólk-
ið sig inni, nema þegar gefa þurfti
skepnunum og mjólka.
Aska úr glerkornum
Askan er í raun fínasti sallinn í gjósk-
unni. Kornin eru gerð úr kísil, sem er
sama efnið og venjulegt gler er búið
til úr. Þetta eru því lítil glerkorn. Utan
á glerkornunum er hinn margumtal-
aði flúor. Þetta er sami flúorinn og er
í tannkremi, nema í tannkreminu er
styrkurinn margfalt minni en flúor-
inn á öskukornunum. Raunar hef-
ur komið í ljós að sá hluti kornanna
sem lendir í vatnsflaumi við eldstöð-
ina hefur lægri styrk flúors en kornin
sem sleppa við vatnið. Þannig mætti
segja að við gosstöðvarnar sé eins
konar efnaþvottavél. En það dugar
ekki til.
Flúor er eitt eitraðasta efni sem
til er þó form flúorsins skipti þar
raunar öllu máli. Sá flúor sem hér
um ræðir er ekki í hættulegasta
formi sínu, en hefur hins vegar þau
skelfilegu áhrif að leysa upp bein.
Það er í raun það sem gerist. Við flú-
oreitrun fara beinin að freyða und-
ir húðinni og við taka miklar kvalir.
Mannskepnunni væri þarna strax
gefin kalksprauta, en það er erfitt
við að eiga hjá skepnunum. Þeg-
ar beinin taka að leysast upp hjá
grasbítum með tilheyrandi kvölum,
losna tennurnar og detta að lokum
úr. Þá er lítið hægt að gera annað en
farga dýrinu. Þessi sjúkdómur hefur
verið kallaður gaddur á íslensku.
Askan er, eins og fyrr nefnir, gler
sem getur valdið innvortis blæðing-
um, í lungum, maga og/eða melting-
arvegi dýranna. Séu dýrin höfð úti
við geta þau hreinlega drepist vegna
þessa með tilheyrandi kvölum. Lars
Hansen, dýralæknir á Hvolsvelli, fór
um svæðið á laugardag og haft er
eftir honum að hrossum sem væru
úti við liði herfilega og þau þyrfti að
flytja í burtu eða koma í hús hið allra
fyrsta. En þar sem öskufallið er svart-
ast er þetta enginn hægðarleikur.
Þeir Einar Viðar Viðarsson og
Guðmundur Jón Viðarsson frá Skála-
koti voru að smala hrossum í öruggt
skjól þegar við hittum þá félaga. Þeir
höfðu verið að allan daginn og höfðu
rekið um 100 hross frá Skálakoti og
voru ekki búnir enn. Guðmund-
ur, sem er bóndi að Skálakoti, segir
ástandið skelfilegt, hann hafi aldrei
lent í öðru eins og að smala saman
skepnum í svarta myrkri og miklu
öskufalli. „Sem dæmi um myrkrið
sem grúfði yfir þá bókstaflega fann ég
ekki afleggjarann að bænum mínum
þegar ég hugðist beygja af þjóðvegi
1 og og ók einfaldlega framhjá. Ég
sá bara ekki neitt” segir Guðmund-
ur. Þeir höfðu gert víðreist um sveit-
ina að vitja fólks sem enn var heima
hjá sér í öskunni og myrkrinu til að
athuga með líðan þess. Þeir segja að
flestir hafi borið sig vel og fólk hélt sig
almennt innan húss eins og yfirvöld
höfðu ráðlagt.
Yfirgaf heimili sitt
Þegar okkur bara að miðstöðinni
á Heimalandi hafði Poula Kristin
Buch, íbúi að Önundarhorni und-
ir Eyjafjöllum, yfirgefið heimili sitt
og var komin með börnin í Heima-
land. „Þetta er í annað sinn á ævinni
sem ég er að yfirgefa heimili mitt
vegna eldgosa,“ segir Poula . Hún var
6 ára gömul og bjó í Vestmannaeyj-
um þegar þar hófst eldgos árið 1973
en þeir atburðir eru henni í fersku
minni.
„Ég er að fara með börnin vestur
yfir Markarfljót, en áfangastaðurinn
er ekki fastákveðinn,“ segir Poula,
en hún á stóran frændgarð á höfuð-
borgarsvæðinu. Eiginmaðurinn ætl-
ar að vera áfram á heimaslóðum og
skreppur heim til að sinna skepnun-
um þegar þess er þörf.
„Dætur mínar tvær eru við-
kvæmar í öndunarfærum og því afar
óheppilegt fyrir þær að anda að sér
þessu öskumettaða lofti.“ Poula lýsir
upplifun sinni af gosmekkinum svo
að þetta hafi verið ótrúlegt. „Það er
ekki hægt að lýsa þessu,“ segir hún.
„Það rigndi öskunni yfir okkur en
það var blankalogn. Það glitti í stik-
urnar á veginum og það voru skaflar
af ösku við bæinn hjá okkur. Þetta var
bara skelfilegt að sjá,“ segir Poula.
„Það nötraði hér allt og skalf“
Ábúendur að Efstu-Grund undir
Eyjafjöllum voru hinir rólegustu þeg-
ar tekið var hús á þeim á laugardag.
Þótt vart sæi handa sinna skil fyrir
utan og kolsvarta myrkur báru þau
sig vel. „Við erum búin að koma dýr-
unum öllum í hús en við erum með
kýr, hesta og sauðfé og eigum nóg
af heyi handa skepnunum,“ segir
Sigurjón Sigurðsson, bóndi á Efstu-
Grund.
Þau Sigríður Lóa Gissurardóttir
og Sigurjón segja að á föstudag hafi
öskufallið hafist og miklar eldglær-
ingar verið í gosmekkinum frá sama
tíma. „Það nötraði hér allt og skalf
þegar drunurnar gengu yfir,“ sagði
Sigríður Lóa og bætir við að það hafi
þó enginn verið hræddur. Þau hafa
ekki hugsað sér að fara af svæðinu
enda fór vel um fjölskylduna þó að-
stæður utan dyra væru afskaplega
drungalegar þar sem sótsvört ask-
an féll eins og regn. Börnin þrjú á
heimilinu, Kristín Lilja, Heiðar Þór
og Sunna Lind, hafa ekki farið í skóla
síðustu daga en þau sækja skóla á
Hvolsvelli. „Nei, nei, við erum alls
ekkert hrædd en nú er gott að hafa
tölvuna til dunda sér í,“ segir Heið-
ar Þór og horfir á myrkrið fyrir utan
gluggann þó klukkan sé bara rétt
um þrjú að degi til. Sigurjón segir að
askan poti sér alstaðar og erfitt sé að
verjast henni að fullu. „Við þurfum
nátturlega að fara út í fjós reglulega
og gefa og mjólka og askan berst þá
víða en við höfum reynt að gera það
sem við getum til verjast henni,“ seg-
ir Sigurjón og bætir við að þau fylgist
eðlilega náið með fréttum til að vita
um hegðun gossins.
Og tíkurnar tvær á heimilinu vilja
halda sig innanhúss líkt og fleiri.
„Við erum vel sett miðað við sjálfsagt
marga í sveitinni. Þannig þurfti ég að
selja mönnum hey sem skorti orðið
heilbrigt hey til að gefa skeppnun-
um,“ segir Sigurjón.
Trúum á Guð og lukkuna
Meðan eldstöðin gýs ræðst það af
duttlungum vindanna og stefnu
þeirra hvenær og hvort flogið sé. Ef
Þegar beinin taka að leys-
ast upp hjá grasbítum
með tilheyrandi kvöl-
um, losna tennurnar og
detta að lokum úr. Þá er
lítið hægt að gera ann-
að en farga dýrinu.
HAMFARIR Á HEIMSMÆLIKVARÐA
Eldgosið í Eyfjafjallajökli hefur haft ótrúleg áhrif. Mikill flúor
er í öskunni sem er mjög hættulegur dýrum og mönnum. Bóndi
á Skálakoti segir ástandið skelfilegt. Jafnvel þó gosið geti valdið
miklum truflunum er Eyjafjallajökull í samanburði við Öskju
eins og mús í samanburði við fíl. Það ræðst af vindáttum næstu
daga hvenær og hvort flug kemst í eðlilegt horf.
Björguðu búpeningi Guðmundur Jón Viðarsson, bóndi í Skálakoti, og Einar Viðar
Viðarsson frá Ásólfsskála höfðu verið að allan laugardaginn að vitja fólks í sveitinni og
smala hrossum og öðrum búpeningi.
Sluppu frá öskunni Mæðgurnar Andrea Sigurðarsdóttir og Poula Kristín Buch
eftir komuna í Heimaland. Þeim var létt að vera komnar út úr öskunni og myrkrinu.
Andrea sagðist hafa verið pínulítið hrædd.
Myrkur Sótsvart svo vart sást nema örfáa metra.
SIGURÐUR Þ. RAGNARSSON
jarð- og veðurfræðingur
skrifar af vettvangi eldgossins: