Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.2011, Blaðsíða 2

2 | Fréttir 9. maí 2011 Mánudagur
Líkur eru til þess að frumvarp Jóns
Bjarnasonar, sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra, um grundvall-
arbreytingar á fiskveiðistjórnunar-
kerfinu, verði afgreitt til þingflokka
stjórnarflokkanna á ríkisstjórnarfundi
á morgun, þriðjudag. Frumvarpið hef-
ur ekki þótt nægjanlega vel unnið og
eftir því sem næst verður komist hefur
skort greinargerðir með ýmsum þátt-
um þess.
Málsmeðferðin
Ríkisstjórnin gaf út yfirlýsingu í
tengslum við gerð kjarasamninga
vegna krafna Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna og Samtaka at-
vinnulífsins um meðferð sjávarútvegs-
málanna. Þar er meðal annars kveðið á
um að fultrúi SA (LÍÚ) og ASÍ fái að fara
yfir frumvarpið ásamt fulltrúum beggja
stjórnarflokkanna. Lykilatriði yfirlýs-
ingarinnar er að gerð verði könnun á
hagrænum afleiðingum tillagnanna,
sem í frumvarpinu felast, fyrir sjávarút-
vegsfyrirtækin. Gert er ráð fyrir að nið-
urstöður þeirrar athugunar liggi fyrir
um næstu mánaðamót.
Atvinnurekendur höfðu fyrir sitt
leyti fallist á að koma að samninga-
borðinu í trausti þess að ríkisstjórnin
stæði við gefin loforð meðal annars um
meðferð frumvarpsins um endurskoð-
un stjórn fiskveiðanna.
Það leggst hins vegar þunglega í al-
þingismenn ef koma á málum þannig
fyrir að fulltrúar LÍÚ eða annarra hags-
munaaðila fái að fara yfir frumvarp-
ið á undan þingmönnum. Þykir þeim
sem freklega sé gengið fram gegn lög-
gjafarþinginu enda sé nægur tími fyr-
ir fulltrúa óíkra hagsmuna að gera at-
hugsemdir þegar frumvarpið verður
tekið fyrir í nefndum þingsins. Reynd-
ar er ráð fyrir því gert í yfirlýsingu rík-
isstjórnarinnar vegna kjarasamning-
anna.
Flokkadrættir
Ráðherrar eru þegjandalegir um efni
frumvarpsins og mögulegan ágrein-
ing innan ríkisstjórnarinnar. Ljóst er
þó að deilt er um útfærslu á svokall-
aðri samningaleið eða „pottaleið“, sem
breið samstaða náðist um í fjölmennri
samráðsnefnd sjávarútvegsráðherra
síðastliðið haust. Innan stjórnarflokk-
anna togast á þeir sem fylgja vilja fyrir-
heitum í stefnuyfirlýsingu stjórnvalda
um innlausn ríkisins á veiðiheimildum
(fyrningarleið) og hinna sem telja slíkt
ófært af ýmsum ástæðum, svo sem
pólitískum.
Steingrímur J. Sigfússon, Björn Val-
ur Gíslason, Guðbjartur Hannesson,
Róbert Marshall, Kristján L. Möller
og nú einnig Jón Bjarnason sjávarút-
vegsráðherra teljast í hópi þeirra sem
skemur vilja ganga eða fara hægar í
sakirnar en upphaflega var ráð fyrir
gert í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar. Þar var efnislega talað um inn-
lausn kvótans.
Lilja Rafney Magnúsdóttir, Ög-
mundur Jónasson, Ólína Þorvarðar-
dóttir, Mörður Árnason, Helgi Hjörvar,
Valgerður Bjarnadóttir og Magnús
Schram eru dæmi um stjórnarliða á
þingi sem vilja róttækar breytingar
sem fyrst. Þessum hópi stjórnarliða
þykir Jón Bjarnason ekki hafa staðið
sig sem skyldi og leggi nú einkennilega
litla áherslu á róttækar breytingar mið-
að við fyrri áform sín.
Ríkið fái 8 prósent til
ráðstöfunar
Ríkisstjórnin hefur haldið frumvarpi
Jóns Bjarnasonar um sjávarútveg-
inn algerlega fyrir sig á fundum und-
anfarna daga. Af þeim sökum er enn
enga heildstæða mynd að hafa af efni
frumvarpsins opinberlega. Samkvæmt
heimildum DV er þó tekist á um nokk-
ur grundvallaratriði.
Í fyrsta lagi er tekist á um það
hversu miklar veiðiheimildir ríkið leysi
til sín þegar í upphafi til ráðstöfunar í
þágu byggða, strandveiða eða til út-
leigu á opnum markaði og hversu hátt
hlutfall eigi áfram að vera í höndum
útgerðanna með sérstökum nýtingar-
samningum til langs tíma.
Samkvæmd heimildum DV leggur
Jón Bjarnason til að í upphafi verði 92
prósent kvótans bundin áfram hjá út-
gerðunum samkvæmt nýtingarsamn-
ingum til 15 ára en á 15 árum lækki
þetta hlutfall útgerðanna niður í 85
prósent veiðiheimildanna hverju sinni.
Samkvæmt frumvarpi Jóns ættu
þau 8 prósent veiðiheimildanna, sem
ríkið heldur fyrir sig, að skiptast í þrjá
„potta“, fyrir strandveiðar, byggðakvóta
og loks yrðu um 5 prósent kvótans
leigð út á frjálsum markaði. Tillögur
Jóns gera samkvæmt upplýsingum DV
ráð fyrir að hlutfall ríkisins hækki í 15
prósent af útgefnum veiðiheimildum
á 15 árum. Sem dæmi má nefna, að ef
þorskveiðiheimildir yrðu 200 þúsund
tonn á einu fiskveiðiári tæki ríkið í upp-
hafi til sín 16 þúsund tonn (8 prósent)
og þar af yrðu 10 þúsund tonn leigð út
á frjálsum markaði.
Of lítið til að skapa markað
Þeim stjórnarliðum sem lengra vilja
ganga þykir þetta of lágt. Einkum er
þeim þyrnir í augum að kvóti ríkis-
ins til útleigu verði aðeins 5 prósent af
aflaheimildum. Það nægi einfaldlega
ekki til þess að skapa virkan uppboðs-
markað. Þessu til stuðnings er nefnt að
á síðasta fiskveiðiári hafi kvótahafarn-
ir sjálfir leigt út 42 prósent úthlutaðra
aflaheimilda.
En jafnvel þótt þeir sættist á að byrja
aðeins með því innleysa 5 prósent – líkt
og Jón leggur til, verði að krefjast þess
að hlutfallið hækki hratt á fimm árum
og staðnæmst verði við að ríkið hafi á
endanum 20 prósent aflaheimildanna
til ráðstöfunar; til útleigu á markaði, til
strandveiða eða í þágu byggða. Miðað
við 200 þúsund tonna aflaheimildir í
þorski væri þá um að ræða að 40 þús-
und tonnum yrði ráðstafað af ríkinu
en 160 þúsund tonn yrðu undir lang-
tíma nýtingarsamningi við útgerðirnar.
Þeir þingmenn, sem lengra vilja ganga
sjá fyrir sér að með því að hafa leigu-
markað ríkisins nægilega stóran skap-
aðist raunverulegt svigrúm til að velja
á milli þess að vera undir leigumarkaði
eða að gera nýtingarsamninga til langs
tíma eins og núverandi kvótahöfum er
ætlað að gera.
Veiðigjald og
nýtingarsamningar
Innan stjórnarflokkanna eru einnig
hugmyndir um allir geti gert nýting-
arsamninga til langs tíma, einnig þeir
sem ekki eiga neinn kvóta nú. Með
því yrði gætt jafnræðis og atvinnurétt-
inda. Í þessu sambandi má minnast
úrskurðar mannréttindanefndar Sam-
einuðu þjóðanna í máli tveggja sjó-
manna, sem íslensk stjórnvöld hafa í
raun ekki brugðist við í þrjú og hálft ár.
Með slíkum rétti gætu nýliðar og nýjar
útgerðir haslað sér völl í útgerð og valið
milli þess að leigja kvóta af ríkinu eða
gera nýtinarsamninga til 15 ára.
Sterkur vilji er til að koma í veg fyr-
ir beint og varanlegt framsal milli út-
gerða. Þetta á við þegar útgerð með
búnaði og tækjum er seld og viðkom-
andi úgerðarmaður hyggst hætta veið-
um. Ætlunin er að ríkið geti þá ákveðið
hvað verði um aflaheimildirnar. Selj-
andinn hafi því ekki fortakslaust sjálf-
dæmi um það hvort aflaheimildir verði
seldar úr viðkomandi byggðarlagi.
Með þessu yrði skilið milli aflaheim-
ilda og skips og í raun ráðstöfunarrétt-
ur á kvóta tekinn af útgerðarmönnum.
Eftir því sem DV kemst næst er viður-
kennt að í þessu efni sé ekki hægt að
ganga hart fram og gefinn 15 ára aðlög-
unartími.
Þrátt fyrir þetta er ráð fyrir því gert
að útgerðarmenn með nýtingarsamn-
inga til langs tíma geti framselt eða
skipt á kvóta við aðrar útgerðir. Með
þessu er viðhaldið sveigjanleika í fisk-
veiðistjórnuninni og útgerðum gefinn
kostur á að ná aukinni hagkvæmni í
veiðum.
Gjaldið fyrir auðlindina
Eins og þegar er rakið er gert ráð fyrir
15 ára nýtingarsamningum útgerða við
ríkið. Að loknum samningstímanum
geta útgerðir sótt um framlengingu,
hugsanlega til 5 eða 10 ára. Eftir því
sem næst verður komist er hvorki frá-
gengið hvort útgerðarmenn gangi að
því vísu að þeir njóti sömu hlutdeild-
ar í heildarafla þegar kemur að því að
framlengja samning né hinu, hversu
hátt gjald eigi að innheimta fyrir nýt-
ingarsamninga. Samkvæmt heimild-
um DV hefur verið rætt um að tvöfalda
núverandi veiðigjald sem gæti þá orðið
12 til 14 krónur fyrir þorskkílóið. Þess
má geta að á almennum leigumarkaði
Kvótafrumvarpið til
þingsins í vikunni
n Tekist á um hversu mikið ríkið eigi að leysa
til sín af kvóta n Hugmyndir um að nýting-
arsamingar verði gerðir við útgerðir til 15 ára
n Margir stjórnarliðar vilja að ríkið leigi sem
mest út af kvóta n Líklegt að ríkisstjórn-
in afgreiði sjávarútvegsfrumvarp frá sér á
þriðjudag
Jóhann Hauksson
blaðamaður skrifar johann@dv.is
„Seljandinn hafi því
ekki fortakslaust
sjálfdæmi um það hvort
aflaheimildir verði seldar
úr viðkomandi byggðar-
lagi.
Hefur hann skipt um skoðun? Hug-
myndir Jóns Bjarnasonar um breytingar
þóttu róttækar og þykir ýmsum stjórnarlið-
um sem tillögur hans nú séu ekki í samræmi
við fyrri áform hans.
Lífsbjörgin Málum verður jafnvel komið svo fyrir að útgerðarmenn hafi ekki sjálfdæmi
um að selja kvóta út byggðarlögum. Myndin er frá Flateyri sem missti mikinn kvóta fyrir
nokkrum misserum. Mynd SiGTRyGGuR ARi JóHAnSSOn