Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.2011, Qupperneq 22

22 | Úttekt 6. júní 2011 Mánudagur
Á undanförnum árum hefur áhugi
almennings á heilsusamlegu mat-
aræði færst mjög í aukana og ýmsir
skólar og tískustraumar eru í þessum
geira. Sumir halda því fram að líf-
ræn fæða sé nauðsynleg til að holl-
ustan sé marktæk og aðrir aðhyllast
svokallað hráfæði og borða ekkert
sem er hitað yfir 47 gráður. Einhverj-
ir neita sér um allt sem kemur úr
dýraríkinu og enn aðrir vilja næstum
engin kolvetni og skrifa offituvanda
heimsins á þau.
Þá er talað um annars vegar bas-
ískt og hins vegar súrt mataræði og
mataræðinu er stýrt til að vinna bug
á candida-sveppnum sem getur ver-
ið erfiður kvilli.
Orðið „detox“ var á hvers manns
vörum á tímabili en það heiti er haft
yfir eins konar innvortis „hreinsun“
sem fólk gengst undir með einum
eða öðrum hætti.
En um hvað snýst þetta? Er neysla
á hollri og heilnæmri fæðu orðin
flókið verkefni sem erfitt er að ráða
fram úr nema með aðstoð sérfræð-
inga? Er nauðsynlegt að hreinsa og
afeitra líkamann að innan eða er
það orðum aukið að tala um eitrun?
Verðum við að kaupa sérstakar bæk-
ur eða fara á námskeið um hvernig
eigi að borða hollan mat?
Sitt sýnist hverjum í þessum efn-
um en Landlæknisembættið mælir
ekki með því að fólk fari í svokallað-
ar „detox“-aðgerðir á meðan sum-
ir næringarfræðingar gagnrýna það
sem kallað er „næringarefnahyggja“
og „sjúkdómavæðing matarins“.
Linnulaus markaðssetning á
mataræði
Meðal þeirra sem harðast hafa lagst
gegn því sem hann kallar kukl og
þar með eru taldar „detox“-aðgerð-
ir er Svanur Sigurbjörnsson læknir.
Á bloggsíðu sína skrifar hann grein
sem sem hann kallar: „Hvers vegna
EKKI detox.“ Þar útskýrir hann meðal
annars að líkaminn hafi sjálfur mjög
„fullkomið afeitrunar- og útskilnað-
arkerfi sem þarfnist ekki sérstakrar
hjálpar við utan þess að misbjóða því
ekki með óhollum lífsháttum.“ Hann
segir að lifrin taki við öllu því sem við
látum ofan í okkur og því margt sem
sé afeitrað þar í svokallaðri fyrstu
umferð: „þ.e. ýmis efni sem lifrar-
frumurnar líta á sem framandi eru
brotin niður í lifrinni áður en þau
komast í almennu blóðrásina.“
Spurður að því hver skoðun hans
sé á heilsumenningu nútímans seg-
ir Svanur bæði markaðssetningu og
aðgengi að mat hafa haft sín áhrif á
þróun mála.
„Nýjungum í mataræði er dembt
linnulaust yfir fólk með mikilli mark-
aðssetningu og fólk fær áhyggjur af
því að það kunni ekki skil á matnum
og sé vanhæft í að borða hollt. Svo
verður þetta of ruglingslegt. Stund-
um er talað um að eitthvað sé voða-
lega hollt og svo kemur allt í einu
grein sem dregur það allt í efa með
misgóðum rökstuðningi,“ segir Svan-
ur og bætir við að lífshættirnir hafi
breyst á síðustu fimmtíu árum en
erfðaefni mannsins ekki.
Lausnir í gróðaskyni
Svanur segir líka að það sé vert að
minna fólk á að hugsa málin til enda
og láta ekki glepjast af hverju sem er.
„Það er ekki nóg að kenna börnum
bara líffræði og raungreinar heldur
þyrftum við að kenna þeim ákveðna
heimspeki líka til að vega hlutina og
meta. Það ætti að byrja snemma og við
ættum að láta krakka æfa sig í þessu.
Við Íslendingar getum verið svo ginn-
keyptir fyrir alls konar nýjungum sem
eiga að gera okkur gott. Oftast er það
vel meinandi og heiðarlegt fólk sem
vill gera gagn sem kemur nýjungunum
á framfæri en það sem menn átta sig
kannski ekki á er að uppruna „lausn-
anna“ er kannski að finna í Banda-
ríkjunum eða annars staðar þar sem
töluvert er til af frekar óvönduðu fólki,
fólki sem gengur kannski ekki gott eitt
til heldur gerir hlutina fyrst og fremst í
því skyni að græða peninga.“
Notum heilbrigða skynsemi
Sólveig Eiríksdóttir, kennd við veit-
ingastaðina Gló og Grænan kost, er
flestum Íslendingum vel kunn enda
hefur hún verið framarlega í því að
heilsuvæða landann með hvatningu
sem leiðir fólk í átt að heilbrigðu
mataræði.
„Maður er búinn að fara í svo
marga hringi í þessu,“ segir Sólveig.
„Núna tel ég að aðalmálið sé að fá
fólk til að hlusta á boðskap land-
læknis eða Lýðheilsustöðvar. Hálft
kíló af grænmeti á dag segja þau
eða 75% á disknum af grænmeti og
þannig reyni ég að hafa þetta á mín-
um matseðli,“ segir hún og vísar þar
til veitingastaðarins Gló þar sem kjöt
er borið fram til jafns við hráfæði.
Sólveig segir að margir eigi í
vandræðum með að fylgja þessum
markmiðum um fimm skammta af
ávöxtum og grænmeti á dag og að
„Á síðustu 100
árum hefur mat-
aræði Íslendinga breyst
verulega. Fyrir einni öld
bjuggu íslenskar fjöl-
skyldur við fábreytt
fæðuval sem oft var jafn-
vel af skornum skammti
en eftir því sem fram liðu
stundir, fjölgaði valkost-
unum og vandamálin í
dag snúast sjaldnast um
hvort eitthvað sé til að
borða heldur hvað skuli
borða og hvernig.
Hráfæði
Á heimasíðu Heilsubankans segir Sól-
veig Eiríksdóttir hráfæði vera aðferð til
að matreiða grænmeti og ávexti, hnetur
og fræ, þara og spírur á fjölbreyttan
hátt. Þá er hráefni ekki hitað upp fyrir
47 stig á selsíus en þetta mun gert til að
ensím haldist óskert í hráefninu og að
kroppurinn þurfi að eyða sem minnstri
orku í að melta og nýta sér orkuna úr
matnum til uppbyggingar, viðhalds og
viðgerðar. Hún segir marga hafa fundið
mikinn mun á heilsunni og að fæðið hafi
gert mörgum gott en einnig að margir
nýti sér hráfæði til megrunar vegna þess
að í hráfæði er öllum mjólkurvörum,
ruslfæði, brösuðum og djúpsteiktum
mat, gosdrykkjum, sælgæti og transfitu
sleppt.
Makróbíótískt fæði
Áður en áhugafólk um heilsusamlegt
mataræði leiddi hugann að hráfæði
og basísku fæði var mikill áhugi á því
sem kallast makróbíótískt fæði. Þar er
leitast við að jafna „orkuna“ í matnum
út í takt við yin yang fræðin og þannig
er maturinn flokkaður sem ýmist yin
eða yang. Mesta áherslan er á að borða
grænmeti og korn en einnig eru til
„mildari“ útgáfur sem leyfa kjöt, fisk og
ávexti í einhverjum mæli.
Þessar myndir voru teknar fyrir sýninguna Reykvíska eldhúsið í 100 ár sem félagið Matur, saga, menning stóð fyrir árið 2008. Fyrri myndinni
er ætlað að sýna vikufæði fjögurra manna fjölskyldu árið 1900 en það byggir á gögnum frá Guðmundi Jónssyni prófessor í sagnfræði um
fæðuframboð á Íslandi árið 1900. Seinni myndin á að sýna fæðu fjögurra manna fjölskyldu árið 2000 en hún byggir á könnun Manneldisráðs
á mataræði Íslendinga árið 2002 og fæðuframboði á Íslandi
Einfalda leiðin
að hollustu
Ásgeir Jónsson
blaðamaður skrifar asgeir@dv.is
Svanur Sigurbjörnsson „Fólk fær áhyggjur af því að það kunni ekki skil á matnum og sé vanhæft í því að borða hollt.“