Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.2011, Qupperneq 46

46 | Menning 23.–25. september 2011 Helgarblað
Þ
að byrjar ekki beint
vel leikárið hjá þeim
í Borgarleikhús-
inu. Fyrst kemur hið
umtalaða framlag
Mindgroup, sem var til um-
ræðu hér í blaðinu fyrir viku
og ástæðulaust er að eyða
fleiri orðum á. Í kjölfarið fylgir
Galdrakarlinn í Oz, Galdrakarl
sem hinn vandfýsni gagnrýn-
andi þykist og hafa nokkuð við
að athuga.
Ekki það, þetta er kröftug
sýning, litrík og skrautleg,
mikið stuð á sviðinu. Og í
salnum. Að frumsýningunni
lokinni brutust þar út slík
fagnaðarlæti að engu var lík-
ara en önnur eins snilld hefði
aldrei sést á sviði hússins.
Auðvitað reis fólk úr sætum,
sem er að verða lenska hér,
ef sýningar floppa ekki. Fjöl-
mennur barnakór tekur þátt
í sýningunni og mátti glöggt
heyra á göngum að aðstand-
endur voru fjölmennir. Erfitt
er að verjast þeirri hugsun að
það hafi átt sinn þátt í þessum
nokkuð svo yfirdrifnu undir-
tektum.
Galdrakarlinn í Oz er ein
af þessum góðu sögum sem
sjálfsagt er að gefa hverri kyn-
slóð tækifæri til að kynnast
á réttum aldri. Hver vill ekki
verða gáfaðri, hugrakkari, til-
finninganæmari en hann er?
Og hversu oft höfum við ekki
rekið okkur á að það sem
við óttuðumst mest var tóm
ímyndun? Ekki svo að skilja:
víst eru góðir og vondir kraft-
ar í heiminum og eins gott að
fara að öllu með gát. Galdra-
karlinn rifjar það allt sam-
an upp fyrir okkur, með hjálp
fornra ævintýraminna sem
höfundurinn, L. Frank Baum,
sótti í Grimmsævintýri, And-
ersen, Lewis Caroll og um-
plantaði í amerískan jarðveg.
Galdrakarlinn á sér langa
sögu í leikbúningi. Frank
Baum var leikhúsmaður og
fljótlega eftir að bókin kom
fyrst út árið 1900 birtist fyrsta
leikgerðin. Árið 1939 kom svo
kvikmynd MGM með Judy
Garland í hlutverki Dóróteu.
Hún er klassík. Ég horfði á
hana aftur nú á dögunum og
naut hennar eins og hún væri
ný. Meira að segja tæknibrell-
urnar og leikmyndin eru ekk-
ert orðnar þreyttar. Gaman
þegar bíómyndir standast
svona tönn tímans.
En af hverju skyldi hún
gera það? Jú, ætli skýringin
sé ekki einkum og sér í lagi
sú að þeir sem hana gerðu –
og hlutu marga verðskuldaða
Óskara og Óskarstilnefningar
fyrir – báru svo mikla virðingu
fyrir SÖGUNNI að þeir gættu
þess að leyfa henni að njóta
sín. Forðuðust að drekkja
henni í sjónrænum tilþrifum
og gassagangi. Mér finnst að
þeir sem að þessari sýningu
koma hefðu mátt taka þá sér
til fyrirmyndar. Horfa vel á
myndina, og læra af henni.
Í leikskrá kemur fram að
sú leikgerð, sem hér er notuð,
sé eftir John nokkurn Kane,
ættuð frá Royal Shakespeare
Company. Hún er tuttugu og
fimm ára gömul og mun hafa
verið flutt oft. Hún tekur tals-
vert mið af bíómyndinni, þó
að hún þræði hana alls ekki í
öllum atriðum, til dæmis er
prófessor Marvel sleppt. Mér
finnst á stundum heldur bratt
farið þar í hlutina, nefni sem
dæmi hvernig aðstæður eru
kynntar í upphafi. Að öðru
leyti er hún sjálfsagt ágæt.
Stóri feillinn í þessari sýn-
ingu er í mínum augum leik-
myndin og sú myndræna úr-
vinnsla sem henni tengist. Allt
frá því fortjaldið lyftist er ljóst
að það er leikmyndateiknar-
inn sem ræður ferðinni – fær
að ráða ferðinni – ásamt höf-
undi myndbands. Snorri Freyr
Hilmarsson hefur verið fastur
leikmyndateiknari hjá Leik-
félagi Reykjavíkur í nokkur ár.
Hann hefur oft verið fundvís á
góðar lausnir á hinum minni
sviðum hússins, en þegar
kemur upp á stóra sviðið er
stundum eins og hann bresti
hugkvæmni og smekkvísi til
að finna einfaldar lausnir, í
senn fallegar og þénanlegar
verkinu (ég minni bara á leik-
myndina við Söngvaseið). Hér
leysir hann málið með því að
senda inn á sviðið hvert flykk-
ið á fætur öðru, húshluta, far-
artæki og annað þess háttar,
við stórfenglegar myndasýn-
ingar Braga Þórs Hinriksson-
ar í baksýn. Sumt af þessu er
í kunnuglegum Disney-stíl,
annað virðist helst ættað úr
gömlum hrollvekjum, teikni-
myndasögum, héðan og það-
an. Ég sleppi því að leggj-
ast í dýpri túlkunartilraunir á
óræðum vísunum sem þarna
voru sums staðar, meðal ann-
ars í bandaríska peningahag-
kerfið. Þegar á leið var líkast
því sem leikendur væru á köfl-
um týndir í allri þessari mynd-
list undir veikri leikstjórn
Bergs Þórs Ingólfssonar; eink-
um varð ferðin á fund vondu
vestannornarinnar kaotísk.
Ég las í viðtali við einn þeirra
að sviðsmenn væru kófsveittir
við að forfæra báknin fram og
aftur, út og inn – mig skal ekki
undra: það lá við að ég svitn-
aði sjálfur þar sem ég sat á sjö-
unda bekk.
Leikendur skila hlutverk-
um sínum snyrtilega, en án
nokkurra tilþrifa. Lára Jó-
hanna Jónsdóttir var geð-
þekk, svo sem vera bar, í hlut-
verki Dóróteu; hún mætti þó
dempa leikinn í lokaatriðinu.
Katla Margrét Þorgeirsdóttir
var ekki nógu ógnvekjandi í
hlutverki vondu kerlingarinn-
ar sem verður síðan vonda
vestannornin í draumaferð
Dóróteu; ég hygg raunar að
Katla Margrét eigi ekki heima
í svona hlutverkum. Laddi er í
titilhlutverkinu og er betri lík-
amslaus á myndbandi en þeg-
ar hann birtist í eigin persónu
á sviði, þar varð hann full rolu-
legur. Eflaust hefði hann þolað
markvissari leikstjórn líkt og
fleiri.
Mér þykir leitt að geta ekki
heldur borið lof á textagerð
Bergs Þórs sem þýðir bæði
laust mál og bundið. Þegar
ég fletti upp á vef Leikminja-
safnsins sé ég að Karl Ágúst
hefur þýtt söngtextana í sýn-
ingu Leikfélagsins fyrir fjór-
tán árum. Ég á óskaplega erfitt
með að trúa því að þær þýð-
ingar hafi ekki verið stórum
snjallari en það sem nú hljóm-
ar í eyrum. Eða hvað á að segja
um ljóðlist á borð við þetta
sem lagt er í munn tinkarlin-
um: „já, það væri svo pottþétt,
/ myndi elda lífsins pottrétt, /
ef ég hjarta hefði í mér.“ „Pott-
þétt – pottrétt“ – já, það dug-
ar ekkert minna. Sumt er lipr-
ara, til dæmis „Af stað að hitta
karlinn ... “, en samt: það þarf
alvöru hagyrðing í svona verk-
efni.
Tónlistin er flutt af bandi
og of hávær fyrir minn smekk.
Sérstaklega varð barnakór-
inn óþægilega gjallandi, en
það eiga tónameistarar að
geta lagað. Maður hugsar með
sjálfum sér – og ekki í fyrsta
sinn: Hvernig í ósköpunum
var yfirleitt hægt að músísera
á leiksviði áður en öll raftækn-
in kom til sögunnar?
Af framansögðu ætti að
vera ljóst að undirritaður fann
ekki mikinn galdur í þessari
sýningu. Einhverjir kunnáttu-
menn eru þó greinilega í hús-
inu, því að á vef þess les ég að
búið sé að selja 10.000 miða og
uppselt á allar sýningar fram
í nóvember. Fjórar stjörnur
handa markaðsdeildinni!
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
Galdrakarlinn í Oz
eftir L. Frank Baum
Tónlist og textar: Harold Arlen
og E.Y. Harburg
Höfundur leikgerðar: John Kahn
Leikstjórn og þýðing: Bergur Þór
Ingólfsson
Leikmynd: Snorri Freyr Hilmarsson
Búningar: Helga I. Stefánsdóttir
Lýsing: Þórður Orri Pétursson
Tónlistarstjórn og útsetningar:
Kristjana Stefánsdóttir
Hljóðhönnun: Thorbjörn Knudsen
Danshöfundur: Katrín Ingvarsdóttir
Myndband: Bragi Þór Hinriksson
Leikgerði: Árdís Bjarnþórsdóttir og
Svanhvít Valgeirsdóttir
Leikfélag Reykjavíkur - sýnt í Borgarleikhúsinu
Hvar er galdurinn?
Leikmyndin er feill Stóri
feillinn í þessari sýningu er
í mínum augum leikmyndin
og sú myndræna úrvinnsla
sem henni tengist. Allt frá því
fortjaldið lyftist er ljóst að
það er leikmyndateiknarinn
sem ræður ferðinni – fær að
ráða ferðinni – ásamt höfundi
myndbands. MynD GríMur Bjarnason
Nirvana
heiðurs-
tónleikar
Í tilefni þess að tuttugu ár eru
liðin frá útgáfu Nirvana-plöt-
unnar Nevermind þá verða
haldnir heiðurstónleikar á
Gauki á Stöng laugardags-
kvöldið 24. september. Að-
dáendur hljómsveitarinnar
verða væntanlega ekki fyrir
vonbrigðum því Nevermind
platan verður flutt í heild sinni
ásamt lögum af plötunum
Bleach, In Utero og Incesti-
cide. Tónleikarnir verða bæði
rafmagnaðir og órafmagn-
aðir. Bandið sem spilar þetta
kvöld skipa þeir Einar Vilberg
úr hljómsveitinni Noise ásamt
Franz Gunnarssyni úr Ensími,
Þórhalli Stefánssyni úr Lights
On The Highway og Jón Svan-
ur Sveinsson úr hljómsveitinni
Hoffman. Húsið verður opnað
klukkan 22 og tónleikarnir
hefjast klukkan 23.30.
Vinnustofu-
spjall
Myndlistardeild Listaháskóla
Íslands stendur fyrir opnum
hádegisfyrirlestrum sem hefja
göngu sína mánudaginn 26.
september undir yfirskriftinni
Vinnustofan. Fyrirlestrarnir eru
öllum opnir og hefjast klukkan
12.30 í húsnæði deildarinnar að
Laugarnesvegi 91 í Reykjavík.
Ólíkir listamenn munu leiða
viðstadda í gegnum samtal
hugar og handa, vinnuferli og
aðferðir að sögn aðstandenda.
Listamennirnir sem tala um
vinnustofuna þann 26. sept-
ember eru þær Anna Hallin og
Olga Bergmann. Þær eru einnig
með sýninguna Gárur í Kling
og Bang galleríi á Hverfisgötu
en henni lýkur nú á sunnudag-
inn, 25. september.
Leiðsögn
um hlutina
okkar
Á sunnudaginn verður leið-
sögn um sýninguna Hlutirnir
okkar í Hönnunarsafni Íslands.
Leiðsögnin er í höndum Elísa-
betar V. Ingvarsdóttur hönn-
unarsagnfræðings sem mun
leiða gesti í sannleikann um
hina ýmsu hönnunarhluti sem
fólk hefur eflaust ekki leitt hug-
ann að áður. Á sýningunni eru
valdir gripir úr safneign safns-
ins sem margir ættu að kann-
ast við og þekkja án þess að
hafa velt fyrir sér sögu þeirra. Á
sýningunni er sérstök áhersla
lögð á íslensk húsgögn frá ólík-
um tímabilum síðustu aldar.
Safnið leggur sérstaka áherslu
á að safna íslenskum gripum
en einnig má finna þekkta nor-
ræna og alþjóðlega hönnun í
safneign safnsins. Leiðsögnin
hefst klukkan 14.